N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

O qshaxonqal’a Q oraqalpog‘istonning Beruniy tumani hududida, 
Sultonvays tog‘ tizm alaridan 15 km janubda joylashgan. Dastlab 1956 
yilda B.V.Andrianov tomonidan o ‘rganilgan. 1982-85 yillarda olib
106

---

borilgan arxeologik izlanishlar natijasida qal’aning asosiy hududi, 
qurilgan davri aniqlandi. Bu yodgorlik qadimgi Xorazm davlatining 
birinchi poytaxti boMishi mumkinligi haqida ilk taxminlar ilgari surildi. 
0 ‘zFA akademiyasi QoraqalpogMston boMimi Tarix, Arxeologiya va 
Etnografiya instituti va Avstraliyaning Sidney Universiteti o ‘rtasida 
1954 yilda o ‘zaro shartnoma tuzildi. Unga binoan 1995 yildan 
«Qoraqalpogiston-Avstraliya» xalqaro arxeologik ekspeditsiyasi u erda 
o ‘z ish boshladi va ulam ing faoliyati bugungi kungacha davom etib 
kelmoqda.
Oqshaxonqal’aning umumiy maydoni 
Alga
tashkil etib, ichki va 
tashqi q al’adan iborat to‘g ‘ri to ‘rtburchak shakliga ega. Ichki qal’a va 
tashqi qal’a har biri alohida devorlar bilan o'ralgan boMib, ular orasida 
darvozalar bor. Tashqi qal’a ikki qator devorlar bilan o ‘ralgan bo‘lib, 
ular orasidan o ‘qchilar yoMagi mavjud. Tashqi devorlariga yaqin 
to‘pxonalar o ‘matilgan. Q al’a handak bilan ham himoyalangan.
Ichki qal’a him oyasiga tashqi qal’adan ham ko‘proq e ’tibor berilgan. 
Uning har tarafida 10,12 ta to'pxona bor. Shuningdek, mudofaa 
devorlari uch qavat qilib qurilgan. Q al’aning devori shinaklari va 
qo‘shimcha devor bilan o ‘ralgan. Ichki qal’aning markazida saroy- 
ibodatxona joylashgan. U juda baland fundament ustiga qurilgan bo‘lib, 
unga pandus orqali chiqilgan. Bu bino otashkada bo‘lib, u juda olisdan 
ham ko‘rinib turgan. Tepada otashkada 
joylashgan. Unda kuyosh 
xudosiga bag‘ishlangan mangu olov turgan. Bu binoning, y a’ni 
otashkadaning boMishi otashparastlikning davlat dini boMganligini 
tasdiqlaydi. Bu inshootni markaziy ibodatxona boMgan deb hisoblashadi. 
Ibodatxona atrofida ikki qator yoMaklar bor. 2005-2008 yillardagi 
arxeologik tadqiqotlar natijasida, bu yoMaklardan hayvonlar, odam lar­
ning portretlari topilgan. Tadqiqotchilar fikricha, bu portretlar xorazm- 
shohlarga tegishli.
Yonboshqal’a m e'm oriy yodgorligi QoraqalpogMston Respubli- 
kasining T o‘rtkoM tumani hududida joylashgan. Yodgorlik to‘g ‘ri 
to ‘rtburchak shaklida qurilgan boMib, uning maydoni 4 gektarga yaqin. 
Qal’a ikki qatorli devor bilan o ‘rab olingan. Balandligi 10