O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

ng nomi 
Lotincha 
nomi 
Oilaning botanik 
nomi 
Bir yillik o’simliklar 
1 
Antirrinum 
Antirrhinum majus 
Sigirquyruqdoshlar
2 
Xitoy astrasi 
Callistephus 
chinensis 
Murakkabguldoshlar
3 
Agerg’atum 
Ageratum 
mexicanum 
Murakkabguldoshlar 
4 
Balzamin
Jmpatiens 
balsamina
Xinodoshlar 
5 
Barxatsi 
Tagetes erecta
Murakkabguldoshlar 
6 
Begoniya 
Begonia 
sem’erflorens
Begoniyadoshlar 
7 
Gvozdika 
Diathus 
carya’hullus 
CHinniguldoshlar
8 
Godetsiya 
Yodetia amoena 
Kipreydoshlar
9 
Korepsis 
Coreosis tinctoria
Murakkabguldoshlar 
10 
Kosmeya 
Cosmea bip’inatus
Murakkabguldoshlar 
11 
Levkoy 
Matthiola incana
Karamguldoshlar 
12 
Lobeliya
Lobelia erinus 
Lobeliyadoshlar
13 
Mak 
papawer 
somniferum
Ko’knorguldoshlar 
14 
Nagotki 
Calendula 
officinalis 
Murakkabguldoshlar 
15 
petuniya 
petunia hybrida 
Tomatguldoshlar
16 
Rezeda 
Reseda adorata 
Rezaguldoshlar
17 
Salviya 
Salvia s’lendens 
Labguldoshlar
18 
Tabak xushbo’y 
tamaki 
Nicotine affines 
Tomatdoshlar
19 
Floks 
Phlox 
drysanthemum 
Floksimonlar
20 
Xrizantema 
Chrysanthemum 
carinatum 
Murakkabguldoshlar 
21 
Seloziya 
Celosia pyramidalis
Gultojxo’rozlar 
22 
Siniya 
Zinnia 
elegans 
ligulosa
Murakkabguldoshlar 
23 
Bargli karam 
Brassica oleracea 
Karamguldoshlar

---

136 
24 
Kanoplya 
(ekinbob nasha) 
Cannabis gigantean
Tutdoshlar 
25 
Makkajo’xori
Zea ja’onica
Gpallagullilar 
26 
Xushbo’y no’xot Zathrus odoratus 
Dukkakdoshlar
27 
IPomeya
J’omea ‘ur’urea
Chirmovuqdoshlar 
28 
Nastursiya
Tro’aelum 
cultorum
Nastursiyasimonlar 
29 
Fasol
‘haseolus coccineus
Dukkakdoshlar 
30 
Besmertnik
Helichrysum 
bracteatum
Murakkabguldoshlar 
31 
Amorant 
(gultojxo’roz)
Amaranthus
Gultojxo’rozlar 
Ikki yillik gulli o’simliklar 
1 
Fialka
Viola tricolor
Binafshadoshlar 
2 
Turkiya 
gvozdikasi
Diathus barbatus
CHinniguldoshlar 
3 
Kolokolchik
Cam’anula medium Qo’ng’iroqguldoshlar 
4 
Margarita
Bellis ‘erennis
Murakkabguldoshlar 
5 
Nezabudka
Myosotis ‘alustris 
Kampirchopondoshlar
6 
Gulxayri
Aecea rosa 
Gulxayridoshlar
7 
Na’erstyanka
Digitalis ‘ur’urea
Sigirquyruqdoshlar
Ko’p yillik o’simliklar 
1 
Astra alpiyskaya
Aster alpinus
Murakkabguldoshlar
2 
Astilg’ba
Asrilbe
Toshyorardoshlar
3 
Gaylardiya
Yaillardia hybrida
Murakkabguldoshlar 
4 
Gipsofila
Yy’so’hila 
‘anikulata
CHinniguldoshlar
5 
Goritsvet
Jychnis 
chalcedonica
CHinniguldoshlar
6 
Zolotoy shar
Rudbeckia laciniata Murakkabguldoshlar 
7 
Iris
Jris germanica
Sa’sarguldoshlar
8 
Landish
Convollaria majalis piyozguldoshlar
9 
Lyupin
Jo’inus ‘oly’hullus Dukkakdoshlar
10 Mak
papaver arientale
Ko’knorguldoshlar
11 Pion (‘ion)
‘aeonia lactiflora
Sallaguldoshlar
12 primula
primula auricular
‘rimullasimonlar
13 Spargina
Aspagus officinalis
Sarsabilguldoshlar 
14 Xushbo’y Fialka
Viola adorata
Binafshadoshlar 
15 Floke
phlox paniculata
Sinyuxagullilar 

---

137 
16 Sh’ornik 
(Delg’finum)
Del’hinium 
cultorum
Ayiqtovonlar 
17 Giatsint
Hyacinthus 
arientalis
piyozguldoshlar
18 Liliya
Cilium regale
piyozguldoshlar 
19 Nargiz
Nargissus 
‘seudonarcissus
CHuchmomoguldoshlar 
20 Lola
Tulipa greigii
piyozguldoshlar
21 SHafran
Crocus vernus
Zahfaran irislar
22 Georgina
Dahlia variabilis
Astrasimonlar 
23 Gladiolus
Gladiolus hybridus
Safsarguldoshlar 
24 Kanna
Cane indicia
Kannadoshlar 
25 Gerbera
Cerbeta
Astrasimonlar
Yopiq maydon o’simliklar 
1 
Gortenzaya
Hydrangea 
hortensis
Toshyorardoshlar
2 
Sionerariya
Cineraria hyrida
Murakkabguldoshlar 
3 
Geliotro’
Hellioto’ium 
Peruvianum
Kampirchopondoshlar 
4 
Geran
‘elorgonium 
zonale
Gerandoshlar 
5 
Geloksanaya
Yloxinia hyrida
Gloksiniyadoshlar 
6 
Fuksaya
Fuchsia 
magellanica
Kipreydoshlar
7 
primula
primula gigantean
‘rimulladoshlar 
8 
Siklamen
Cyclamen 
latifolium
Navro’zguldoshlar
Barvaqt yetishtiriladigan o’simliklar 
1 
Amarillis
Amaryllis 
Hip’eastrum 
Amarisdoshlar 
2 
Magnoliya
Magnolia 
grandiflora
Magnoliyadoshlar 
3 
Azaliya
Azalea indica
Azaliyadoshlar 
4 
Komeliya
Camellia ja’onica
Komeliyadoshlar
5 
Rododendron
Rhodendron 
caucasicum
Rododendrodrshlar
Manzarali daraxt va butalar 
1 
Katalpa 
Catalpa 
bignonioides
Katalpadoshlar
2 
Yasenbargli 
zarang 
Acer negundo
Zarangdoshlar

---

138 
3 
SHarq chinori 
Platanus orientalis 
CHinordoshlar
4 
Oddiy gledichiya 
Claditsia 
triacanthos L. 
Dukkakdoshlar
5 
Itburun na’matak 
Roza canina
Rahnoguldoshlar
6 
Olcha
Cerasus vulgaris 
Rahnoguldoshlar
7 
O’rik 
Armeniaca vulgaris Rahnoguldoshlar
8 
SHaftoli 
Persica vulgaris 
Rahnoguldoshlar
9 
Qayrag’och
Ulmus pumila
Qayrag’ochdoshlar
10 Oq akatsiya 
Robinia 
pseudoacacia
Dukkakdoshlar 
11 Anjir 
Ficus carica 
Tutdoshlar
12 Marvarid tut 
Morus alba
Tutdoshlar 
13 Maklyura 
Maclura aurantiaca Tutdoshlar 
14 Nastarin (siren) 
Syringa vulgaris 
Zaytundoshlar
15 Atirgul
Rosa thee hybrida
Rahnoguldoshlar 
Doimiy yashil o’simliklar 
1 Araliya
Aralia jipanica
Araliyadoshlar
2 Begoniya
Begonia rex
Begoniyadoshlar
3 Kordilina
Codyline australis
Agavadoshlar 
4 Lavr
Sauras nobilis
Lavrdoshlar 
5 Lavravishnya
Saurocerosus 
afficeinalis
Rahnoguldoshlar 
6 Legistrum
Sigustrum vulgare
Zaytundoshlar
7 palma
Kentia forsteriana
Zaytundoshlar
8 Fikus
Fichus elastia
Tutdoshlar 
9 Filodendron
Philodendron
Araidrshlar 
10 Limon
Citrus Limon
Rutadoshlar
11 Apelsin
Citrus sienensis
Rutadoshlar
12 Bersklet
Econymus 
ja’onicum
Berskletdoshlar 
13 Tuya
Thuja occidentalis
Berskletdoshlar 
14 Aspagus
Aspagus plumosus Sarsabildoshlar
Bir yillik manzarali o’simliklar. Manzarali o’simliklarning bu gruppasiga 
o’suv davri mobaynida urug’idan unib chiqib gullaydigan, urug’ beradigan va qurib 
tamom bo’ladigan o’simliklar kiradi. Bu gruppadagi ba’zi bir gullarning o’suv davri 
juda qisqa bo’lganligi tufayli ularni yoz bo’yi ochilib turishi uchun bir necha marta 
ekiladi. Manzarali o’tsimon o’simliklarning ushbu gruppasiga mansub bo’lgan 
gullarning ko’pchiligida urug’idan ko’payish nisbatan oson. SHunga ko’ra ular 
manzarali gulxona hosil qilish uchun juda qo’l keladi. 

---

139 
Bir yillik manzarali o’simliklar o’z navbatida yana quyidagi uchta 
gruppachaga bo’linadi: chiroyli ochiluvchi manzarali o’simliklar; bargi manzarali 
o’simliklar; chirmashib o’suvchi o’simliklar. 
Chiroyli ochiluvchi bir yillik manzarali o’simliklar o’zining shakli va 
navlarining ko’pligi jihatidan barcha turdagi gulzorlar uchun asosiy o’simlik 
hisoblanadi. Bularga tamaki, petuniya, chamandagul, agerg’atum, qashqargul, 
kosmeya, guldavid va boshqalar kiradi. Ularning ko’pchiligi o’z tabiati jihatidan bir 
yillik o’simliklarga mansubdirlar. 
Bu gruppadagi o’simliklarning ba’zi birlari o’z vatanida ko’p yillik 
hisoblanib, O’zbekistonning sovuq iqlimi sharoitiga bardosh berolmay nobud 
bo’ladi. Bularning birinchi yil ekilishida ko’p ochilishi va hatto hosil ham berish 
xususiyatlarini hisobga olib, ularni odatda bir yillik o’simlik sifatida o’stiriladi. 
Masalan, agerg’atum, petuniya va boshqalar shular jumlasidandir. 
Ko’p yillik manzarali o’simliklardan ba’zi birlari qishni yaxshi o’tkazishiga 
qaramasdan birinchi yildagiga nisbatan ikkinchi yili yaxshi ochilmaydi. SHuning 
uchun ular bir yillik o’simlik sifatida o’stiriladi. Masalan, itog’iz, chinnigul, datura 
va boshqa o’simliklar. 
O’zbekiston shaharlarining iqlim sharoiti bir yillik o’simliklarning uzoq vaqt 
ochilib turishidan tashqari, hosil berish uchun ham ancha qulaydir. SHunga ko’ra bir 
yillik o’simliklarning ochilib turishini ancha uzaytirish mumkin. Buning uchun 
tuproq sharoitini yaxshilash, qo’shimcha oziqlantirish, o’z vaqtida sug’orib turish 
kerak bo’ladi. Bunda suvni ertalab va kechqurun jo’mrakli leykadan berish juda 
muhimdir. Gullab bo’lgan va hosil tugayotgan gul bandlarini qaychilab turish 
ochilish muddatini uzaytirish imkonini beradi. 
Bir yillik o’simliklar ichidagi past bo’yli gullar (lobeliya, alissum, semizo’t 
va boshqalar) hamda bargi manzarali o’simliklar (alternantera, sinirariya, sedum va 
boshqalar) alohida ahamiyatga molikdir. Bular manzarali gilam o’simliklari deb 
ham ataladi. Bu o’simliklar yordamida manzarali gulzorlar (ornamentlar va 
boshqalar) barpo qilinadi. 
Yaltiroq marmarak (Salvia splendens) ning ildizi o’q ildiz bo’lib, ko’p 
tarmoqlanadi. Bu o’simlikni bir yillik, ikki yillik va ko’p yillik turlari mavjud. 
Bizning sharoitda bir yillik turi ajoyib manzarali gul sifatida ekib o’stiriladi.
Poyalari tik o’suvchi, to’rt qirrali, bo’yi 60 sm dan 80 sm gacha yetadi, hattoki 
yaxshi parvarish qilinganda bo’yi 1 m gacha o’sganligini ham kuzatilgan. Barglari 
poyada qarama-qarshi joylashgan, uzunchoq tuxumsimon shaklda, bandli, chetlari 
mayda kungurali, uzunligi 2-8 sm, kengligi 0,8-2,5 sm, yashil tusda. poyasining 
uchiga tomon barglari kichrayib, bandi kalta tortib boradi. To’pguli – poyaning eng 
yuqori qismidagi boshoqsimon qismidir. Gullari yirik, naysimon ikki labli, qo’ng’ir 
qizil yoki och qizil rangda bo’lib, to’pgulga yig’ilgan. Mevasi – qo’ng’ir jigarrang 
tusda, silliq, dumaloq bo’lib, 4 dona yong’oqchadan iborat. Urug’lari kurrasimon, 
kattaligi 2,2-3 mm. 1000 dona urug’i vazni 7-8 gramm. 

---

140 
Yaltiroq marmarak iyun-avgust oylarida gullaydi, mevalari avgust-sentabr 
oylarida yetiladi. Yaltiroq marmarak iyun oylarining boshlaridan boshlab gullaydi 
va bir qor yog’ib qirov urishi bilan gullashi tugaydi. Agar qazib issiqxonalarga 
kiritilsa, u holda qish davomida uzluksiz gullashi davom etadi. SHuning uchun qora 
sovuq tushgunga qadar gul tuvaklarga olib xonalarga kirgizish tavsiya qilinadi. 
Marmarak gullari soyaga yaxshi chidaydi. Bu gulni gulzorlarda, rabotkalarda, bino 
oldilariga, gulzor pushtalariga guruh-guruh qilib ekiladi.
Yaqin kunlargacha marmarakni faqat qalamchalaridan ko’paytirilar edi. 
Hozirgi vaqtda urug’idan ko’paytirilib, undan yaxshi ko’chatlar olinmoqda. 
Qalamchaga nisbatan urug’dan ekilgan o’simlik ko’chatlari serhosil va tez gullovchi 
bo’lib hisoblanadi.
Rayhon (Ocimum basilicum) – adabiyotlarda va xalq orasida turlicha 
nomlanadi: oddiy rayhon, jambil rayhon, kamforali rayhon, ekiladigan rayhon kabi 
nomlar bilan ataladi. Bu o’simlik o’ziga xos muattar hidi bo’ladigan, bo’yi 45 – 80 
sm ga boradigan ko’p yillik yoki bir yillik o’tsimon o’simlik yoki yarim buta.
Rayhon ildizi kuchli shoxlanadigan o’simlik. poyasi tik o’suvchi to’rt qirrali 
bo’lib, bo’yi 50 sm dan 80 sm gacha yetadi, ko’p shoxlanadi, shaoxchalari barglar 
bilan quyuq qo’langan. Barglari poyada qarama-qarshi joylashgan, kalta bandli, 
ellipssimon yoki tuxumsimon shaklda, kalta – kalta oqish tuklar bilan qo’langan, 
chetlari mayda kungurali, uzunligi 2 – 6 sm ga, kengligi 0,8-2,5 sm ga boradi. Gullari 
poyalarining uchlarida 6 – 10 donadan bo’lib shingilsimon to’p gullar hosil qiluvchi 
soxta g’uj gullarga to’plangan. Gullari ikki labli, oq, oqish-pushti pushti yoki binfsha 
rangda bo’ladi. Mevasi – to’rtta urug’dan tashkil topgan yong’oqcha bo’lib, qo’ng’ir 
jigarrang tusda, silliq, dumaloq shaklda. 1000 dona urug’i vazni 0,5-0,8 gramm. 
Urug’lari unuvchanligini 4-5 yil saqlaydi. 
Iyundan sentyabrgacha gullaydi. Mevalari sentabr – noyabrlarda yetiladi.
Rayhon iyun oyining o’rtalaridan boshlab gullaydi. Agar idishlarga ko’chirib,
issiq xonalarda deraza oldiga o’stirilsa, qish davomida ham vegetatsiyasini 
to’xtovsiz davom ettiradi. SHuning uchun qora sovuq tushgunga qadar gul 
tuvaklarga olib xonalarga kirgizish tavsiya qilinadi.
Rayhon urug’larini yanvarg’ oyida issiqxonalarga ekib, so’ng ikki marta 
‘ikirovka qilingach, tez-tez sug’orilib turiladi. Maysalar dastlab yashiklarga 
‘ikirovka qilinadi. Ko’chatlar to’rt bargli bo’lgach qog’ozdan qilingan stakanlarga 
qayta o’tqaziladi. Mart-aprel oyida ochiq yerlarga shu stakanlar bilan o’tqaziladi.
O’tqazish oldidan yerni yaxshi o’g’itlantirib, sug’oriladi. Ammo yer 
keragidan ortiq o’g’itlantirilsa ko’chatlar g’ovlab ketadi.