O'zbekiston respublikasi profi universitety

Ong va ongsizlik 
Ong odamning psixik jarayonlari, xususiyatlari va holatlari ifoda etiladigan 
yagona daraja hisoblanmaydi. 
Odam idrok etayotgan va uning xulqi bilan boshqarilayotgan hamma 
narsalar ham ong tomonidan anglanavermaydi. Odamda ongdan tashqari yana 
ongsizlik ham mavjud. Bu - shunday hodisalar, jarayonlar, xususiyatlar va 
holatlarki, ular o'zining xulqqa ta'sir etishiga ko'ra anglangan psixik hodisalarga 
o'xshash bo'ladi, lekin odam tomonidan faol refleksiya qilinmaydi, anglanilmaydi. 
Ular, an'anaga ko'ra, ongli jarayonlar bilan bog'liq bo'lganligi tufayli, psixik 
hodisalar deb ataladi. 
Ongsiz boshlanish unday yoki bunday darajada odamning deyarli barcha 
psixik jarayonlari, xususiyatlari va holatlarida mavjud. Shunday ongsiz 
(anglanilmagan) sezgilar ham borki, ularga muvozanatni sezish, propriotseptiv 
(muskul) sezgilar kiradi. Anglanilmaydigan ko'rish va eshitish sezgilari ham 
mavjud, ular ko'rish va eshitish markaziy sistemalarida ixtiyorsiz refleksiv 
reaktsiyalarni yuzaga keltiradi. 
Ongsiz xotira - bu uzoq muddatli va genetik xotira bilan bog'liq bo'lgan 
xotiradir. Bu tafakkur, hayol, diqqat bilan boshqariladigan, vaqtning mazkur 
fursatida odam fikri mazmunini, uning obrazlarini, diqqati yo'naltirilgan ob'ektlarni 
belgilab beradigan xotiradir. Anglanmagan (ongsiz) tafakkur odamda, ayniqsa u 

---

61 
ijodiy vazifalarni bajarish jarayonida yaqqolroq namoyon bo'ladi, anglanilmagan 
(ongsiz) nutq esa - bu ichki nutqdir. 
Xatti-harakat 
va 
qiliqlarning 
yo'nalganligiga, 
odam 
tomonidan 
anglanmaydigan psixik jarayonlar, xususiyatlar va holatlarga ta'sir qiluvchi ongsiz 
(anglanmagan) motivatsiyalarni ham kiritishimiz mumkin. Biroq, ongsizlikning 
shaxsiy namoyon bo'lishi, psixologiya uchun asosiy qiziqish predmeti hisoblanadi. 
Ularda odam xohishi, ongi va irodasidan tashqari ongsizlikning shaxsiy 
ifodalanishi o'zining o'ta chuqur ko'rinishlarida namoyon bo'ladi. Shaxsiy ongsizlik 
muammosini ishlab chiqishga Z.Freyd o'zining katta hissasini qo'shgan.