O'zbekiston respublikasi profi universitety

tip) - kuchli, muvozanatsiz, tez. 
Uchinchi tip - nerv jarayonlarining kuchliligi, ularning muvozanatliligi, 
biroq ko'chishning sekinligi, sustligi bilan xarakterlanadi (xotirjam tip) - kuchli 
muvozanatli, sust. 
To'rtinchi tip - nerv jarayonlarining kuchsizligi, ularni ko'chishining 
sustligi bilan xarakterlanadi (sust tip) - kuchsiz, muvozanatsiz, sust. 
Shunday qilib, u yoki bu individiumning oliy nerv faoliyati uchun xarakterli 
bo'lgan, qo'zg'alish va tormozlanish jarayonlarining turg'un xususiyatlarining 
ma'lum bir nisbati oliy nerv faoliyati tiplari bo'lib hisoblanadi.
Agar avvalgi vaqtlarda, Gippokratdan boshlab to Kant, Bexterev, Sheldon, 
Krechmerlargacha temperament tiplarini belgilashda tana suyuqliklari, qon, qon 
tomirlari xususiyatlari, tana tuzilishi kabilar asos qilib olingan bo'lsa, 
I.P.Pavlovning tadqiqotlari temperament tiplarini asoslashda ilmiy asos bo'lib 
xizmat qildi. Shunga ko'ra, oliy nerv faoliyati (ONF)ning yuqorida keltirilgan 
tiplari mos ravishda to'rtta temperament: sangvinik, xolerik, flegmatik, 
melanxolikning asosini tashkil qiladi. 
Nerv jarayonlarining kuchi, muvozanati va ko'chishi sharoitga tezroq va 
samaraliroq moslashishni ta'minlaydi. Agar nerv jarayonlarining kuchi yetarlicha 
bo'lmasa, unda organizm kuchli tashqiy ta'sirlardan qiynaladi va ularning ta'siriga 
noo'rin, noto'g'ri javob beradi (ularning ahamiyati orttirib yuboriladi, nerv 
faoliyatining buzilishi, nevrozlar yuzaga keladi). 
Nerv jarayonlarining ko'chishi yetarlicha bo'lmagan vaqtlarda organizm 
o'zgargan sharoitlarga tezda moslasha olmaydi. Uning uchun stereotiplarning 
buzilishi ayniqsa og'ir bo'ladi. U ko'pincha nevrotik holatni yuzaga keltiradi. Lekin, 
I.P.Pavlov tadqiqotlarining ko'rsatishicha, nerv jarayonlarining kuchi va ko'chishi 
mashqlar, shug'ullanish, tarbiya, maxsus turmush tarzi ta'siri ostida ortishi 
mumkin. I.P.Pavlov o'zining ilmiy eksperimental tajribalaridan kelib chiqqan 
holda, organizmning tabiiy tuzilgan xususiyatlari o'zgarishi mumkin, degan 
optimistik xulosaga keladi. 
Lekin, aksariyat manbalarda asosida oliy nerv faoliyati tiplari yotuvchi 
temperament tiplarining o'zgarmasligi ta'kidlanadi.