O'zbekiston respublikasi profi universitety

16 - rasm. Motivatsion holatlar 
Odamni faoliyatning ma'lum bir turiga intilishining kuchliligi uning 
layoqati, moyilligi hisoblanadi, ma'lum bir guruh ob'ektlarga qattiq talpinishi 
esa - mayl deyiladi. Mayl tabiiy yoki ijtimoiy sharoitlarda shakllangan bo'lishi 
ham mumkin. 
Tabiiy mayllar hamma vaqt ham anglanilinavermaydi. Ular organik 
jarayonlar bilan bog'liq bo'ladi va faqat juda ahamiyatsiz darajadagina ong 
tomonidan boshqarilishi mumkin. Maylning o'zi esa ongning tashkil qilinishi, 
1
Гальвеций К.А. Об уме. - М.,1938. - С.138.
EHTIYOJLAR 
TASHQI SHAROITLAR 
MOTIVATSION HOLATLAR 
MAYILLAR 
USTANOVKALAR 
QIZIQISHLAR
 
ISTAK 
INTILISH
 
TA’SIR ETISH OB’EKTLARI
 

---

98 
yo'nalishiga sezilarli darajada ta'sir qiladi. Mayl o'zini qoniqtirilishi uchun 
intellektga vazifa qo'yadi va undan ishchi apparat sifatida foydalanadi. U 
tafakkurga ta'sir qilib (tazyiq ko'rsatib), uni (tafakkurni) muvaffaqiyatli yechimni 
topmaguncha ishlashga undaydi, uni kerakli yo'nalishga yo'naltirib turadi. 
Motivatsion holatlar ongni munosib maqsadlarni va aniq yechimlarni 
topishga jalb qiladi (16-rasm). 
“Motiv” so'zi lotinchadan tarjima qilinganda “undash” degan ma'noni 
bildiradi, lekin har qanday undash ham motiv bo'la olmaydi. Ehtiyojlar ham, 
motivatsion 
holatlar 
va 
hissiyotlar 
ham 
undovchi 
bo'lishi 
mumkin. 
Undovchilarning ayrimlari anglanadi, boshqalari esa anglanmaydi. Motiv - bu 
ma'lum bir konkret maqsadga erishishga anglangan undashdir, bu ongli, 
irodaviy, oldindan ko'zlangan xatti-harakatdir. 
Undovchilarning ongli-irodaviy boshqarilishida ularning yuqori