O'zbekiston respublikasi profi universitety

Hissiy: 
impulьsiv,
ekspressiv, 
pasaytirilgan 
hissiyotlilik,
noturg'unlik, 
impulьsivlik 
Intellektual: 
aqlning nazariy va ama-
liy yo'nalganligi, intel-
lektning chuqurligi va 
qayishqoqligi, qiziquv-
chanlik, mulohazakorlik 
va boshq. 
X A R A K T YE R S I F A T L A R I 
X A R A K T YE R A K ST E N T U A ST S I YA S I
 
BARQARORLIK 
KUCHI 
QAT’IYLIGI 
VAZMINLIGI 
QO’ZG’ALUVCHAN 
AFFEKTUV 
NOTURG’UN 
SERXAVOTIR 

---

103 
Odamning xarakteri - uning ma'lum bir ijtimoiy muhit sharoitidagi hayotiy 
faoliyatining umumlashtirilgan yakunidir. Odam o'zini tashqi shart-sharoitlarga 
muvofiq ravishda tutishga majbur. Ulardan eng turg'un va ahamiyatli hislatlari, 
individ xarakterining tegishli hislatlarini “tarbiyalaydi”. Xulqning muvaffaqiyatli 
va muvaffaqiyatsiz usullari vaqt o'tishi bilan umumlashadi, stereotiplashadi va 
xarakterning xususiyati sifatida namoyon bo'ladi.
Odamni tarbiyalash, uning xarakterini shakllantirish - bu xulqning mazkur 
sotsiumda o'rinli bo'lgan ayrim sifatlarini mustahkamlash uchun boshqa shakllarini 
inkor qilishdir.
Xarakterda odamning ijtimoiy tipik va individual o'ziga xos hislatlari, uni 
ijtimoiylashuvining xususiyatlari, tarbiyasi mustahkamlanadi. Ba'zi bir hislatlar 
shaxsning xarakterologik qiyofasini belgilab beruvchi, yetakchi hislatlar sifatida 
namoyon bo'lsa, boshqalari ikkinchi darajali bo'lishi mumkin. 
Xarakterning barqarorligi, turg'unligi, muvozanatliligi, uning eng muhim 
sifatlari bo'lib hisoblanadi. Garmonik xarakterga: - shaxs intilishi, da'vosining real 
darajadaligi, individning o'z kuchiga ishonganligi, asosiy hayotiy maqsadlarga 
erishishdagi izchillik va qat'iylik kabi hislatlar xosdir. 
Xarakterning ko'p hislatlari odamda juda erta shakllanadi. Xarakterning 
asosiy (bazaviy) hislatlarining shakllanishi uchun senzitiv (sezgir bo'lgan) davr 2-
10 yoshlarga to'g'ri keladi. Odam hayotining bu davri xulqni ijtimoiy oqlangan 
(ma'qullangan) etaloniga taqlid qilish asosida ro'y beradigan ijtimoiylashuvining 
jadal kechishi bilan bog'liq. Bu o'rinda unga nisbatan ko'rsatilgan ijobiy namunalar 
xarakter shakllanishining muhim vositasi bo'lib xizmat qiladi. Bu yosh davri 
yuqori xulqiy faollik bilan ham farqlanadi.
Muhitning shart-sharoiti, xulqning turli shakllarini ma'qullash yoki inkor 
qilish xarakterni shakllanishining asosiy o'zanini, uning tuzilishini tashkil qiladi
(18-rasm).