Quritish mavzu: Barabanli quritish qurilmasini hisoblash

Nam saqlash deb 1 kg absolyut quruqhavoga to’g`ri keladigan suv bug`lari (1 kg) miqdoriga aytiladi.
Nam havoning solishtirma nam saqlashi x (kg/kg) yoki (g/kg) bilan belgilanadi. Havoning nam saqlashi ushbu nisbat orqali aniqlanadi:

х  ^{mб m}акх
_ _б
^акх

(5.193)

bu erda m_b va m_akx - suv bug`i va absolyut quruqhavo massalari, kg.
Mendeleev - Klapeyron ideal gazlar holatining tenglamasiga binoan nam saqlash va nisbiy namliklar orasidagi bog`liqlikni aniqlaymiz. Suv bug`i va quruqhavo zichliklarini ushbu tenglamalardan topish mumkin:

_б 
р_б  М_{б va}
RT
^akx ^
Ракх ^{ М}акх
RT

(5.194)

bu erda M_b va M_aks - 1 mol suv bug`i va absolyut quruqhavolar massalari, kg/kmol; r_aks - biror temperaturadagi quruqhavoning parstial bosimi, Pa; R = 8314 - gazning universal doimiysi, J/(kmolK).
(5.194) ni (5.193) ga qo’yib, ushbu ko’rinishli tenglamani olamiz:
М_б ^ р_б ^

х 
М
Dalton qonuniga binoan R = r_p+r_aks. Unda:

акх  ^р

акх 
(5.195)

(5.192) tenglamadan bilamizki, r_b = r_t.
^ракх ^{ Р  р}акх
(5.196)

Agar, r_aks va r_b qiymatlarini (5.195) ga qo’ysak:

_{х } 18 ^{  рт}
 0,622
  р_т

(5.197)

29 Р  р_т
bu erda M_aks=29 kg/mol; M_b=18 kg/mol.
Р  р_т

teng:
Entalpiya termodinamik sistemaning holat funkstiyasi bo’lib, I harfi bilan belgilanadi.
Nam havo entalpiyasi quruq havo bilan shu nam havoda bo’lgan suv bug`ining entalpiyalari yig`indisiga

I  c_акх  t  xI _б
(5.198)

bu erda s_aks - absolyut quruqhavoning o’rtacha temperaturasi; s_aks = 1000 J/(kgK); I_b - suv bug`ining solishtirma entalpiyasi, J/kg.
Quritish jarayonida havo bilan aralashmada bo’lgan suv bug`i o’ta qizdirilgan holatda bo’ladi. Uning solishtirma bug` hosil qilishi r<sub>0</sub> = 249310<sup>3</sup> J/kg bo’lsa, o’ta qizdirilgan suv bug`ining solishtirma issiqlik sig`imi esa, s<sub>b</sub>  1,9710<sup>3</sup> J/(kgK).
O`ta qizdirilgan suv bug`ining solishtirma entalpiyasi:

I_б  r₀

• 
  c_б
  

I  249310³ 1,97 10³  t

(5.199)

Agar, (5.199) ni (5.198) ga qo’ysak, ushbu ko’rinishdagi tenglamaga erishamiz:

I  1000 1,97 10³  x t  249310³  x

(5.200)

Zichlik. Nam havoning zichligi _nx absolyut quruqhavo _aqs va suv bug`i <sub>b</sub> zichliklari yig`indisiga teng. Agar, _b = x_aqs ekanligini inobatga olsak, ushbu tenglamani olamiz:

^нх
 _акх  _б  _акх 1 х
(5.201)

Mendeleev - Klapeyronning holat tenglamasiga binoan absolyut quruqhavo zichligi quyidagi tenglamadan aniqlanadi:

^ акх
_ ^Макх ^{ }акх
RT
_ 29 p_акх

8314  Т

_ Р  р
287Т
(5.202)

(5.197) tenglamadan x va (5.202) dan _akx qiymatlarini olib (5.201) ga qo’ysak, ushbu ko’rinishli ifodani olamiz:
_{ } Р  0,378  р_{б нх} 287Т

(5.203)

Isitish, sovitish va quritish jarayonlarida havoning asosiy xossalari o’zgarishi tasvirlangan va texnik hisoblashlar uchun etarli aniqlikda L.K. Ramzinning entalpiya diagrammasi yordamida aniqlanishi mumkin.
I - x diagramma o’zgarmas bosim r = 745 mm.sim.ust. (_~99 kPa) uchun qurilgan (5.93-rasm).
Diagramma entalpiya I (ordinata o’qi) - nam saqlash x (absstissa o’qi) koordinatalarida qurilgan.
Koordinata o’qlari 135° burchak ostida joylashtirilgan. Diagrammadan foydalanish qulay bo’lishi uchun nam saqlash qiymatlari ordinata o’qiga perpendikulyar, ya’ni qo’shimcha gorizontal o’qga proekstiyalangan.
Diagrammaga quyidagi chiziqlar o’tkazilgan: ordinata o’qiga parallel (x = const), o’zgarmas nam saqlash vertikal chiziqlar; qo’shimcha absstissa o’qiga 135° burchakda o’tkazilgan o’zgarmas entalpiya (I = const) qiya chiziqlari; o’zgarmas temperatura (izoterma) chiziqlari; o’zgarmas nisbiy namlik ( = const ) chiziqlari; nam havodagi suv bug`ining parstial bosim p<sub>b</sub> chiziqlari.
O`zgarmas temperatura chiziqlari (5.200) tenglama yordamida quriladi. Buning uchun x₁ va x₂
parametrlarning istalgan qiymatilari qabul qilinib, ularga tegishli I₁ va I₂ qiymatlari hisoblanadi.
Undan keyin, diagrammada koordinatlari I₁, x, va I₂ , x₂ bo’lgan nuqtalar aniqlanadi. Topilgan nuqtalar to’g`ri chiziqbilan birlashtiriladi va u izoterma deb nomlanadi.
O`zgarmas nisbiy namlik chiziqlari (5.197) tenglama yordamida quriladi.  = const chiziqlari koordinatalari t = -273⁰C va x = 0 bo’lgan nuqtadan tarqaluvchi egri chiziqlar dastasini hosil qiladi.
 = const chiziqlari bir-biriga yonishib ketmasligi uchun diagramma ma’lum burchakli sistema koordinatalarida qurilgan.
I - x diagramadan ko’rinib turibdiki, 99,4°S temperaturada  = const chiziqlari sinadi va yuqoriga vertikal ko’tarilib ketadi, ya’ni diagramma ikki qismga bo’linadi. Ushbu temperaturada to’yingan suv bug`ining bosimi 745 mm.sim.ust. teng bo’ladi. (5.197) tenglamadan ko’rinib turibdiki, temperatura t  99,4°S etganda
nisbiy namlik  temperaturaga bog`liq bo’lmay va o’zgarmas kattalik bo’lib qoladi.
Havoning suv bug`i bilan to’yinish, chizig`i, ya’ni  = 100%, diagrammani to’yinmagan nam havo va chiziqostida joylashgan, suv bug`i bilan o’ta to’yingan havo zonalariga ajratadi.
Suv bug`ining parstial bosim chiziqlari (5.192) tenglamani inobatga olgan holda (5.197) tenglamadan aniqlanadi:

р_б 
Р_х

0,622  х

(5.204)

Suv bug`ining parstial bosimi I - x diagrammaning pastki qismida joylashgan. Diagramma yordamida nam havoning istalgan ikki parametri ma’lum bo’lsa, qolgan parametrlarini topish mumkin.

5.93a-rasm. I-x diagramma yordamida