Valyuta kursi va uning iqtisodiy mohiyati
Valyuta bozorlari - bu talab va taklif asosida turli xil valyutalar oldi-sotdi qilinadigan rasmiy markazlardir. Ya‘ni, valyuta bozori - bu chet el valyutasini oldi-sotdisini va chet el valyutasidagi qimmatbaho qog‘ozlarni, hamda valyutaviy kapitalni investitsiya qilish munosabatlarini amalga oshiruvchi iqtisodiy munosabatlarni namoyon qiluvchi markaz hisoblanadi.
Har qanday mamlakatning iqtisodiyotini rivojlangan moliya-kredit bozorisiz tasavvur etish mumkin emas. Bu moliya bozorlarida sotuvchi va xaridorlar pul-kredit mablag‘larini va investitsion qimmatliklarni iqtisodiy munosabatlar orqali ayirboshlash yuzaga kelishini, ya‘ni ulaniing tannarxini va iste‘mol qiymatini namoyon qiladi. Valyuta kurslarining oldindan aytib bo'lmaydigan tebranishlari bilan bog'liq bo'lgan iqtisodiy beqarorlikni yumshatish uchun bir qator davlatlar hukumati valyuta kursining qiymatiga bozor intervensiyasi yoki rasmiy valyuta kursini (direktiv usuli) belgilash orqali ta'sir qiladi. Valyuta kursining o'rnatilishi, ya'ni valyuta almashinuvining nisbatlarini aniqlash valyuta kotirovkasi deyiladi. Rasmiy valyuta kurslari o'rnatilganda deyarli har doim ortiqcha talab yoki ortiqcha taklif bo'ladi. Rasmiy valyuta kursi bozorda mavjud bo'lganidan past bo'lgan sharoitda, xo'jalik yurituvchi sub'ektlar (jismoniy shaxslar) har doim operatsiyalarni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan miqdorda valyuta sotib ololmaydilar. 2
Rasmiy kurs bozor kursidan yuqori bo'lgan sharoitda eksport qiluvchilar valyuta tushumini sotishda qiyinchiliklarga duch kelishadi va shu munosabat bilan eksport operatsiyalari samaradorligi pasayadi. Rasmiy valyuta kursining ob'ektiv muqarrarligi bilan o'rnatilishi qora bozordagi muomala kursining paydo bo'lishiga olib keladi. Dilerlik qilayotgan qora bozorning o'zi ba'zida mamlakat tashqarisidagi dilerlik operatsiyalariga olib keladi va bu operatsiyalarda belgilangan kurs offshor valyuta kursi deb ataladi. Rasmiy valyuta kurslarini belgilaydigan davlat, qoida tariqasida, valyutaning mamlakatga va undan tashqarida harakatlanishiga cheklovlar va taqiqlarni kiritadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
