Texnologiyasi

Sug‘orish m e ’yori
Ekinlam i bir m arta sug'orish uchun gektar boshiga sarflanadigan 
suv miqdoriga sug'orish m e’yori deyiladi.
T u p roq -iqlim sharoitiga qarab g 'o 'zan in g m avsum iy sug'orish 
m e’yori 2000-8000 m- bo'lishi mumkin. N am sig'im i yaxshi bo'lgan 
o g 'ir soz tuproqlarda g 'o 'z a k o 'p ro q m e ’yorda (850-1200 m 3/ga) 
sug'oriladi, biroq sug'orish soni kamayadi. Suv sig'imi past bo'lgan 
qumli va qum oq tuproqlarda eng kichik m e’yorda (650-800 m 3/ga) 
tez-tez sug'orib turiladi, chunki bunda suv tuproqqa tez va ancha 
chuqur singib, tuproqning ustki qatlamida juda kam ushlanib qoladi.
Q um oq, mexanik tarkibi o'rtacha tuproqlarda har galgi sug'orishda 
gektariga 750-1000 m 3 suv sarflanadi. Bedapoyadan bo'shagan, chirin­
diga boy unum dor bo 'z tuproqlarda sug'orish soni kamaytiriladi.
G ‘o ‘zani vegetatsiya davrida sug'orish
G 'o 'zaning gullashgacha, gullash va meva tugish, yetilishish-pishish 
davrlari suvga b o 'lg an ehtiyojini bildiradi. Q uyidagi jadvalda tu p ­
roqning mexanik tarkibiga qarab eskidan ekin ekilib kelingan yer- 
lardagi g 'o 'zan i sug'orishning taxminiy m e’yorlari berilgan.
18-jadval
G‘o ‘zaning rivojlanishiga qarab sug‘orish me’yori
Mexanik 
tarkibiga ko‘ra
Sug‘orish me’yori, m3/
gullashgacha
gullash-meva tugish 
davrida
yetilish (pishish) 
davrida
Yengil tuproq
700
800-900
650-700
0 ‘rtacha tuproq
800
900-1100
750-800
O g'ir tuproq
900
1100-1300
800-850
G 'o 'z a n i sug'orish m e’yori uning gullash, meva tugish davrida 
eng yuqori bo'ladi. Sug'orish soni uchta raqam bilan ifodalanadi. 
M asalan, 0 -2 -0 , 1-3-0, 2-4-1, 2-5-1, 2-5 -2 va hokazo. Bunda:
122

---

birinchi raqam g‘o ‘za gulga kirguncha sug‘orish, ikkinchi raqam gul­
lash va m eva tu g ish d avrida sug‘orish va u c h in c h i raq am esa 
k o ‘saklam ing yetilish davridagi sug‘orish sonini ko‘rsatadi.
M asalan, g‘o ‘zani 2-5-1 sxemada sug'orish kerakligi ko‘rsatilgan 
b o ‘lsa, bunda gulga kirguncha 2 marta, gullash- meva tugish davrida 5 
m arta va k o ‘saklar yetilish davrida 1 m arta sug‘orish deb tushuniladi.
G ‘o ‘zani gullashgacha sug‘orish. Gullashgacha ildiz, poya, barg 
paydo b o ‘ladi, g‘o ‘za shoxlari o ‘sib meva elementlari to ‘planadi. Bu 
davrda g ‘o ‘zani sug‘orish zarur. Sizot suvi chuqurda joylashgan tipik 
b o ‘z tuproqli shimoliy hududlarda bir m arta, markaziy hududlarda 
ikki m arta, janubiy hududlarda esa ikki-uch m arta sug‘oriladi. Sizot 
suvi 1-2 m chuqurlikda joylashgan o ‘tloq tuproqlarda bir m arta suv 
b e rila d i, u n d a n y uza jo y lash g an y e rla rd a g ‘o ‘za g u llash g ach a 
sug‘orilmaydi.
G ‘o ‘zani gullashgacha sug‘orish g‘o ‘zada 5-6 chinbarg hosil qilgan 
paytida boshlab o ‘tkazilishi kerak. Bunda gullashgacha b o lg an har galgi 
sug‘orish m e’yori 700-800 m 3 ni tashkil etib 12 soat davom etishi kerak.
G ‘o ‘zani gullash va hosil tugish davrida sug‘orish. Bu davrda g‘o ‘za 
barglarining sathi ortadi, ildiz tizimi, poya shoxlari ko‘payadi, meva 
a ’zolari shakllanib rivojlanadi, g"o‘zaning suv b u g la tish i ortib bir 
kecha-kunduzda 70-90 m 3 ga yetadi. Bu davrda g‘o ‘za chanqatilsa, 
birinchi va o ‘rta meva shoxlaridagi shona, meva tugunchalari to ‘kilib 
ketadi, haddan tashqari ko‘llatib sug‘orilganda ham g ‘o ‘za g‘ovlaydi, 
hosil elementlari kamayadi.
G ‘o ‘zani gullash va hosil tugish davrida sug‘orishni tabaqalashtirib 
o ‘tkazish zarur. Bunda kuchli qum oq va soz tuproqlarda h ar safargi 
sug‘orish m e’yori gektariga 1100-1200 m 3 ni tashkil etadi. Bunday 
m e’yorda sug‘orish tuproq qatlamining yaxshi nam iqishini ta ’minlaydi. 
Sug'orish har 16-18 kunda o ‘tkazilishi kerak.
Yengil qum oq va qumloq tuproqlarda har galgi sug‘orish m e’yori 
gektariga 700-800 m 3 gacha kamayadi. Agar suv ko‘p berilsa, suvning 
bir qismi tuproqning chuqur qavatiga singiydi, chunki bunday tuproqda 
suvni ushlab qolish qobiliyati pastroq bo'ladi. Bunday tuproqlarda g‘o ‘za
5-6 m artagacha sug'oriladi. Suv 10-12 kun o ‘tkaziUb beriladi.
M asalan, sizot suvlari 2-3 m chuqurlikda joylashgan o ‘tlo q -b o ‘z 
tuproqlarda g‘o ‘za 3-4 m arta (har 18-20 kunda), gektariga 800-900 
m 3 m e ’yorda, 1-2 m chuqurlikda joylashgan yerlarda 2-4 m arta (har
123

---

20-25 kunda) sug‘oriladi. Sizot suvlari yuza joylashgan yerlarda oxirgi 
sug'orish 20-25 avgustda tugatiladi. Sho'rlanishga moyil tuproqlarda 
sug'orish kichik m e’yorda tez-tez o ‘tkaziladi.