Texnologiyasi

Nazorat savollari
1. G ektaridan 35 sentnerdan ko'proq paxta hosili vetishtirish uchun 
dalaga taxm inan qancha miqdorda mineral o ‘g‘itlar solish zarur?
2. O'simlikning vegetatsiya davrida necha marta o'g'itlanadi?
3. G 'o 'za o'simligining shonalash davrida qanday o'g'itlar berish zarur?
4. Paxtachilikda kuzgi o'g'itlash nima uchun zarurligini tushuntiring.
5. Kultivatsiya bilan birga g'o'zani o'g'itlab ketish m um kinm i?
6. O'sim likni o'g'itlashda nimalarga e ’tibor beriladi?
7. G 'o 'z a o'simligini suvga bo'lgan talabini qanday aniqlaymiz?
8. Sug'orish usullari, m e’yorlari xaqida tushuncha bering.
9. O'sim likni 2-5-1 sxemada sug'orishni qanday tushunasiz?
3 8 -§ . G ‘o ‘zani chilpish
Chilpishning ahamiyati. G 'o'zadagi hosil elem entlarining (shona, 
gul va ko'sak tugunchalari) to'kilib ketishidan saqlab qolish, oziq 
elementlari va suvni ko'proq hosil shoxlariga o'tishini yaxshilash uchun 
g'o'zaning bosh poyasi, yonlama shoxlari chilpiladi. Bu bilan g 'o 'za 
tupidagi ko'saklar yaxshi yetiladi va paxta tez ochiladi.
Chilpish deganda g'o'zaning asosiy poya va o'suvchi shoxlarining 
u ch qismi uzib ohnishi tushuniladi. Chilpishdan so'ng g 'o 'z a shoxlari 
o'sishdan to'xtaydi va g 'o 'za ostki yaruslaridagi ko'saklar barvaqt yeti­
ladi. Hosil shoxlarida, bosh poyaning ustki qismida ko'saklar paydo 
bo'ladi, ko'saklardagi paxtalar og'irligi ortadi. M asalan, o 'z vaqtida 
o'tkazilgan chilpishdan so'ng har bir ko'sakdagi chigitli paxtaning 
og'irligi 0,2-0,5 g ortadi, ko'saklam ing ochilishi 3-10 kunga tezlashadi. 
Paxta terish m avsum ini barvaqt o'tkazish ham da tola sifatini yax- 
shilashga im kon yaratadi. Shuning uchun, ham g 'o 'z a d a chilpish 
o'tkazish m uhim omil hisoblanadi.
Chilpish muddati. Chilpishning qulay m uddatda va tez o'tkazish talab 
etiladi. Chilpish m uddati ob-havoning qulay kelishiga, g 'o 'zan in g
rivojlanishiga, nav-xususiyatlariga va g'o'za o'stirish agrotexnikasiga bog'liq.
125

---

G ‘o ‘zani chilpish tuproq-iqlim sharoiti va rivojlanishiga qarab, o ‘rta 
tolali g‘o ‘za navlarida 12-14 (erta ekilganda 14-16) ta hosil shoxi paydo 
b o ‘lganda, ingichka tolali g‘o ‘za navlarida esa 14-16 (erta ekilganda 18- 
20) ta hosil shoxlari paydo b o ‘lganda o'tkaziladi. Yoki g‘o ‘za yoppasiga 
gullash davrida chilpish o'tkazilishi m aqsadga m uvofiqdir. G ‘o ‘za 
o ‘stirish bilan shug'ullanadigan asosiy zonalarda chilpish m uddati 
10-15 iyuldan 1-5 avgustgacha, Janubiy zonalarda 15-iyuldan avgust 
oyining boshlanishigacha davom etadi.
Chilpish ishini erta o'tkazilsa ham, kechiktirib o ‘tkazilsa ham natijasi 
yaxshi bo'lmaydi. Chilpish erta o ‘tkazilganda, g‘o ‘zada qo‘shimcha o ‘suv 
shoxlari paydo bo‘lib, ozuqalaming bir qismi ana shu shoxlaming o ‘sishi 
uchun sarf bo'ladi. Bu bilan g‘o ‘zalardagi hosil elementlari kamroq hosil 
bo‘ladi, rivojlanish kechikadi, nihoyat ko‘saklaming yetilishi kechikib 
ketadi. Kechiktirib chilpish o ‘tkazilsa ham oziq moddalar o'simlikning 
o ‘sishiga ko‘proq sarflanib ketadi, bunday holatda g‘o ‘zaning ko‘k massa- 
si (baig kattalashadi, shoxlari) ko‘payadi, biroq yetilishi kechikadi.