Texnologiyasi

Chilpish usullari
Chilpish ishi q o ‘l kuchi va mexanizatsiya yordam ida o'tkaziladi. 
C hilpish q o ‘l kuchi bilan bajarilganda, k o 'p m eh n at sarflanadi. 
G 'o 'z ala m i chilpish ishi tabaqalab o'tkazilishi zarur. Eng aw alo, g 'o 'z a
o'sib, g'ovlab ketgan maydonlarda chilpish ishi o'tkaziladi. Rivojlanish- 
dan orqada qolgan, hosil shoxlari 10-11 tadan ortm agan m aydonlarda 
g 'o 'zan i chilpish shart emas.
G 'o 'z an i chilpish qo'lda bajarilganda, asosiy poyaning, yon shox- 
larining uch qismi 1,5-2 sm (o'suv nuqtasi) uzib olinadi. Chilpilgan 
qism yerga tashlanmasligi, paxta terish uchun mo'ljallangan etaklarga 
solinishi va oldindan tayyorlab qo'yilgan chuqurlarga tashlanib, tuproq 
bilan ko'milishi kerak. Chunki o'suv nuqtada zararkunandalaming tuxu- 
mi, lichinkasi bo'lishi mumkin. O'suv nuqta uzib, yerga tashlab ketil- 
ganda, zararkunandalar m a’lum miqdorda ko'payib ketishi shubhasiz.
Chilpish ishini mexanizatsiya yordamida bajarish bilan bu ishni tez 
m uddatda o'tkazish imkoniyatiga ega bo'linadi, m ehnat unumdorligi 
ortib, samarasi yaxshi bo'ladi, iqtisodiy jihatdan qo'l mehnatiga nisba­
tan bir necha barobar arzonga tushadi. Sirdaryo, Jizzax viloyatlari va 
Toshkent, Qashqadaryo, Buxoro viloyatlarining aksariyat tum anlarida 
paxta m aydonlarining g 'o'zasi mexanizatsiya yordam ida chilpiladi. 
Asosan, TTZ-60, TTZ-80 traktorlariga chilpish apparati bo'lgan mashina
126

---

o'm atiladi. Bular CHVX-4 va CHVX-3,6 rusumli moslamadir. Ushbu 
moslamalar g'o'zaning bo‘yiga qarab sozlanadi ham da moslamadagi pi- 
choqlar tez aylanishi natijasida g‘o ‘zaning o ‘suv nuqtasini qirqib keta­
di. Chilpish o'tkazish bilan birga g‘o ‘za qator oralarini kultivatsiya qilib, 
tuproqni yumshatib ketish yoki egat olish mumkin. G 'o 'z an i mashi- 
nada chilpish bilan uning hosildorligi ortadi hamda paxtani mashinada 
terish uchu n qulay sharoit yaratiladi. Traktor bilan tuproqni yum - 
shatish a ’zolari g‘o ‘za qator oralarini ochib ketadi, bu bilan o'simliklar 
orasida havo yangilanadi, issiqlik, yorug'lik yaxshi o'tadi. Natijada 
ko'saklaming pishislii tezlashadi, g'o'zalar yotib qolmaydi.
G ‘o ‘zasi notekis rivojlangan maydonlarda chilpish ishini ikki m arta 
o ‘tkazish tavsiya etiladi. Ikkinchi m arta chilpish uchun o 'rtad a 7-10 
kun m uddat o ‘tishi kerak. Keyingi chilpish davrida qirqib ketadigan 
pichoqlar birinchi m arta o'tkazilgandagidan 2-3 sm balandroq qilib 
sozlanadi. Mexanizatsiya yordamida bir ish kunida 7-10 gektar may- 
dondagi g‘o ‘zalar chilpiladi.