Tilshunoslik asoslari
Download 2.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik asoslari (O\'lmas Sharipova, Ibrohim Yo\'ldoshev)
mashina
bumagorezalhnaya, mashina adresovalbnaya, mashina kartonorezalbnaya va h.z.. O 'zb ek term inologiyasida birikm a sh a k lid a g i term inlarning yasalishida sistem alashtiruvchi m inim al e le m e n tla m in g o ‘rni k atta. Ayniqsa, ikki k o m p o n en tli birikm a sh a k lid a g i term inlarni ya sash d a bunday sistem alashtiruvchi m inim al e le m e n tla rd a n k e n g foydalaniladi. M asalan , o 'z b e k k u tu b x o n a c h ilik - bibliografiya term inologiyasida b irgina kutubxona m inim al elem enti ishtirokida 80 d a n o rtiq ikki k o m p o n e n tli term in yasalganligi m a’him. O 'zbek k ito b atch ilik term in o lo g iy a sid a ham birgina nashr so‘zi ish tiro k id a q irq d an o rtiq b irik m a sh ak lid ag i term in yasalgan: bosma nashr, to ‘liq nashr, tuzatilgan nashr, yangi nashr va boshqalar. Bu e rd a m inim al e le m e n t deb www.ziyouz.com kutubxonasi a ta g a n im iz nashi so'zi u m u m iy tu sh u nch ani ifodalashi u n ing bir jxhati b o 'lsa , ikkinchi jih ati, u n in g birikm a shaklidagi term in larn in g aniqlanm ish k o m p o n en ti sifatida kelishi orqali n a s h m in g turlarig a k o 'ra tab aq alam sh ini ifodalam oqda. S h u o ‘rin d a t a ’k id lash lozimki, o 'z b e k kitobatchilik term in o log iyasida b o sh qa tilla rd an kalka usuli bilan o'zlash gan b irik m a sh ak lid ag i term in larn in g o 'zb ekchad agi m uqobil v a ria n tla ri ham birikm a sh a k lid a g i term in hoiatida ifodalangan. Bu h o la tn in g m avjudligi ay n i soha term inologiyasida birikm a sh a k lid a g i term in lar so n in in g ortishiga olib kelm oqda. Q uyida u sh b u h o latn i ingliz va o 'z b e k tillari misolida k o 'rib chiqam iz: p rin ted publication - bosma nashr, continued publikation - davom li nashr, washable binding ~ yuviladigan muqova, hand com position - qo'lda (barf) terish, title of the book - kitobning nomi, abridged edition / / condensed edition - qisqartma nashr, p rin ted publikation / / published work - bosma asar, issue editor - nashr m uhanin, paper reel - qog'oz o'rami, selektion(s), om nibus book (volume) - tanlangan asarlar to ‘plami, book collektion - kitoblar to'plam i va h.z.. Yoki b oshq a tillarda, x usu san, rus tilida q o 's h m a so 'z shaklidagi term inlarning o 'z b e k c h a ekvivalentlari b irik m a shaklidagi term in ko'rinish iga eg a b o 'la d i: knigonoska - kito b qopi, knigoopisanie - kitobni tavsiflash, knigopod’em nik - kitob ko'targich, knigorasprostranenie - kitobning yoyilishi, knigopechatanie - kitob bosish va boshqalar. ETIMOLOGIYA E tim o lo g iy a - tilshunoslik fan in in g m uhim va m urakkab sohasi. E tim olo giy a so 'z i asli y u n o n c h a etymon va logos so'zlaridan tash k il to p g an : etym on - s o ‘zi «chin, haqiqiy, asl mohiyat» m a ’nosini, logos so'zi esa « ta ’lim» m a’nosini anglatadi. S hunga k o ‘ra etim olo g iya sohasida so 'z la m in g asl shakli va m a ’nosini a n iq la sh b o 'y ic h a izlanishlar olib boriladi. E tim ologiya tilsh u n o slik n in g ju d a qadim iy sohasi bo'lib, e ra m iz d a n a w a lg i davrlarda y a sh ag a n filosof va filologlar ham s o 'z la m in g kelib ch iq ish tarixi bilan shug'ullanganlar. E tim olo giy ad a so 'zlam in g h a q iq iy va birinchi asl m a’nolari, www.ziyouz.com kutubxonasi shakllari til tarixi ham da b o sh q a tilla rd ag i shu so 'z t o 'g 'r i kelgan o 'z a k k a e g a b o 'lg an s o 'z la r b ila n qiyoslash a s o sid a aniqlanadi. B unda so'zlam ing k e lib ch iq ish tarixi, m a ’n o s i ch u qur tah lil qilinadi. T ilshunoslikda yangi so 'z n in g k elib chiqish ta rix in i o'rganish, an iq lash nisbatan oson, lek in eski s o 'z la m in g etim ologiyasm i, y a ’ni qachon p a y d o b o 'lg a n i va qaysi tild a n olinganini, u n ing dastlabki m a’no a n g la tis h xususiyatlarini ta h lil qilish a n c h a m urakkabdir. Biror so 'z n in g kelib c h iq ish in i aniq lash d a m azku r so'zning b o sh q a tilla rd a g i tovush stru k tu ra s i va m a’nolari bilan qiyoslanadi. Lekin b u jaray o n ham har d o ira aniq natija beraverm aydi. C h u n k i b a ’zan so 'zlam in g ta s h q i shakli, tovush tarkibi bir-biriga y a q in b o 'lsa ham, u la m in g ina'nolari tu rlich a bo'lishi m u m k in . M asalan, k o 'p g in a adabiyo tlarda b itik so'zining x ito y tilid a g i Download 2.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling