Turkm dili-7 2017. indd

§ 32. HAL-ÝAGDAÝ DOLDURGYJY

▲ Hal-ýagdaý doldurgyjy nädip?, neneňsi?, nähili?, näme bilen?, kim bilen? diýen soraglara jogap bo- lup, gymyldynyň nähili ýagdaýda, neneňsi bolup ýüze çykanyny, onuň hilini, başga biri bilen bilelikde bo- lanyny, kim ýa näme üsti bilen ýerine ýetirenini we şuňa meňzeşleri görkezip biler.

Meselem:
Pälwan suraty çalt we owadan (nähili?) çekýär. Men seniň ýanyňa ylgap (nädip?) gaýtdym.
Hal-ýagdaý doldurgyjynyň ýasalyşynyň birnäçe ýoly bar:

1. 
   Ýagdaý görkezýän hallardan. Meselem:
   

Şalar suwda arkanlygyna (neneňsi?) ýüzdi. Türgenleşigi gün-günden (neneňsi?) güýçlendirýäris.

2. 
   Hal işliklerden. Meselem:
   

Ol işleýän ýerine çenli pyýadalap (nädip?) gitdy. Bellik: Eger hal işlik goşma işligiň bir bölegi bolup gel-
se, onda ol hal – ýagdaý doldurgyjy bolup bilmez.
Meselem:
Birden Mamur enäniň elleri bir gapdala süýşüp (nädip?) gitdi.
Süýşüp hal işligi bu ýerde goşma işligiň bir bölegi bolup geldi, eger ony sözlemden aýyrsaň, onda sözlemiň manysy bozulýar. Hal-ýagdaý doldurgyjy bilen goşma işligi tapa- wutlandyrmak üçin sözlemiň manysyna üns bermeli.

3. 
   Yzlaryna –ça, -çe goşulyp ýasalan sözlerden. Meselem:
   

Iňlis dili sapagynda okuwçylar iňlisçe (neneňsi?) gürleşýär.

4. 
   Hal rolunda gelen sypatlardan.
   

Meselem:
Okuwçylar her bir işde yhlasly (nähili?) zähmet çekýärler.
Bellik: Eger bu hili sypatlar goşma işligiň bir bölegi bolup gelseler, onda olar hal-ýagdaý doldurgyjy bolup bil- mezler.
Meselem:
Men ýaltalary gowy görmeýärin (ýokarky bellige serediň).

5. 
   Bilen, boýunça ýaly kömekçi sözler öz öňlerindäki sözler bilen birlikde hal-ýagdaý doldurgyjy bolup bilerler.
   

Meselem:
Yhlas teatra kakasy bilen (kim bilen?) gitdi. Olar tabşyryk boýunça (näme boýunça?) hereket etdiler.

113.