Ushbu nashr uchun munozaralar, statistika va muallif profillarini quyidagi manzilda ko'ring

71. S. melongena va turdosh turlarning turlararo xochlari natijalari

(Daunay va boshq., 1991; 1998; 1999; Lester, Hasan, 1991).

Bo'lim

Ko'rinish

Tirnash paytida eng yaxshi natija

S. melongena bilan naslchilik

Urug'ning shakllanishi

Akantofora

Dunal

S. capsicoides Hammasi.

urug'lar o'rnatilmagan

S. mammosum L.

g'ayritabiiy urug'lar

S. viarum Dunal

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

Anisantherum Bitter S. pubescens Willd.

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

Kampanulata

Simon

S. campanulatum Symon

g'ayritabiiy urug'lar

Croatianum D'Arcy

& Keating

S. heinianum D'Arcy &

Keating

mevalar bog'lanmagan

Kriptokarpum

Dunal

S. sisymbriifolium Lam.

nihol bosqichida o'lim

cov

Sahifa 176

175

Bo'lim

Ko'rinish

Tirnash paytida eng yaxshi natija

S. melongena bilan naslchilik

Urug'ning shakllanishi

Ischirakantum

Achchiq

S. dennekense Dammer

mevalar bog'lanmagan

Lasiokarpa (Dun.)

D'Arsi

S. stramonifolium Jacq.

mevalar bog'lanmagan

Melongena (tegirmon.)

Dun.

S. aculeastrum Dunal

partenokarpik mevalar

S. beaugleholei Symon

-

S. cerasiferum Dunal

gibrid qisman unumdor

ny

to'liq shakllangan

ekilgan urug'lar

S. chippendalei Symon

nihol bosqichida o'lim

cov

S. cinereum R. Br.

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

S.clarkiae Symon

ishonib bo'lmaydigan

tug'ish

S. dasyphyllum Thonn.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. dioicum WV Fitz.

partenokarpik mevalar

S. diversiflorum F. Muell.

partenokarpik mevalar

S. incanum gr. A

( S. campylacanthum Hochst. Chiq

A. Boy.)

urug'lar o'rnatilmagan

S. incanum gr. B ( S. delagoense.)

Dunal)

serhosil gibrid

yashovchan

sustlik

S. incanum L. sensu

qat'iy (gr. C )

serhosil gibrid

S. incanum gr. D.

( S. lichtensteinii Willd.)

serhosil gibrid

S. linnaeanum Hepper & Jaeger gibridi qisman unumdor

ny

yashovchan

sustlik

S. makrokarpon L.

gibrid qisman unumdor

ny

yashovchan

sustlik

S. marginatum L. fil.

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

S. melanospermum F. Muell.

gibrid qisman unumdor

ny

urug'lar hosil bo'lmaydi

bor

S. phlomoides A. Cunn. sobiq

Beshinchi.

ishonib bo'lmaydigan

tug'ish

S. richardii Dunal

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. sessilistellatum Achchiq

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. tudununggae Symon

partenokarpik mevalar

S. virginianum L.

gibrid qisman unumdor

ny

71-jadvalning davomi

Sahifa 177

176

Bo'lim

Ko'rinish

Tirnash paytida eng yaxshi natija

S. melongena bilan naslchilik

Urug'ning shakllanishi

Monodolichopus

Achchiq

S. koagulansi Forssk. ( S.

dubium Fresen.)

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

bajarilmagan

urug '

Nikterium

(Ventenat) Dunal

S. lidii Sunding

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. verspertilio Ait.

mevalar bog'lanmagan

Oliganthes (Dunal)

Achchiq

S. aethiopicum L.

gibrid qisman unumdor

ny

yashovchan

sustlik

S. anguivi Lam. ( S. indicum

chiqarish. bo'lmagan L. p. pte)

gibrid qisman unumdor

ny

S. burchellii Dunal

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. capense L.

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. catombelense Peyr.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. coccineum Jacq.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. cyaneopurpureum De

Yovvoyi.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. dinteri Achchiq

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. forskalii Dunal

(= S. albicaule KotschyexDunal)

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

bog'lanmagan

urug '

S.hastifolium Hochst.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. kurzii Brace & Prain

(S. Sanitwongsei Kreyb.)

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. lamprocarpum Achchiq

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

bog'lanmagan

urug '

Rabva mahallasi myoxotrichum Baker

partenokarpik mevalar

S. pyracanthos Lam.

hayotga yaroqsiz urug'lar

S. rigescens Jacq.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. rigescentoides Hutch.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. rubetorum Dunal ( S. rigescens.)

chiqarish. Jak emas.)

gibrid qisman unumdor

ny

71-jadvalning davomi

Sahifa 178

177

Bo'lim

Ko'rinish

Tirnash paytida eng yaxshi natija

S. melongena bilan naslchilik

Urug'ning shakllanishi

Oliganthes (Dunal)

Achchiq

S. rigescens Jacq.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. rigescentoides Hutch.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. rubetorum Dunal ( S. rigescens.)

chiqarish. Jak emas.)

gibrid qisman unumdor

ny

S. supinum Dunal

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. toliaraea D'Arcy &

Rakotozafy

partenokarpik mevalar

S. tomentosum L.

gibrid qisman unumdor

ny

mavjudlik tugadi

bajarilmagan va bajarilmagan

urug'lar

S. trilobatum L.

partenokarpik mevalar

S. vioaceum Ort. ( S. indicum

chiqarish. bo'lmagan L. p. pte)

gibrid qisman unumdor

ny

Stellatipilum sensu

Seithe

S. grandiflorum Ruiz &

Pavon (S. macranthum

Dunal)

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

Torva kerak

S. giganteum Jacq.

partenokarpik mevalar

S. goetzii Dammer

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

bog'lanmagan

urug '

S. hispidum Pers.

(S. warscewiczii Weick.ex.)

Lambertye)

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

S. schimperianum Hochst.

partenokarpik mevalar

S. torvum Sw.

gibrid deyarli amal qiladi

haqiqiy

yashovchan

sustlik

Noma'lum

S. mahoriensis D'Arcy &

Rakotozafy

ishonib bo'lmaydigan

tug'ish

gibrid deyarli steril: <10% polen bo'yalgan;

gibrid qisman unumdor: polenning 10-50% bo'yalgan;

serhosil gibrid: 50-100% polen bo'yalgan.

Yuqoridagi tadqiqot natijalari bunga ehtiyoj borligini ko'rsatmoqda

genetik jihatdan turli xil ota-onalarning shakllaridan foydalanishni rad etish

biotexnologiyaning zamonaviy usullari. Aynan shu yondashuv, uni olish imkonini beradi

kelajakda ijobiy natijalar.

71-jadvalning oxiri

Sahifa 179

178

10-BOB

PREZIDENTDA BIOTEKNOLOGIYA

BAQLAJON

O'simlik hujayralarini in vitro etishtirishning biotexnologik usullari mavjud

qishloq xo'jaligida muhim amaliy qiymat. Ulardan eng ko'p talab qilinadiganlari

klonli mikropropagatsiya, embrion madaniyat, protoplastlar va somatiklar madaniyati

keng qo'llaniladigan osmon gibridizatsiyasi, androgenez, genetik transformatsiya

shakllantirish doirasini kengaytirish uchun qishloq xo'jaligi dasturlarini o'zgartirish

yaratish, doimiy chiziqlarni yaratish, tanlov jarayonini tezlashtirish.

Baqlajonning klon mikropropagatsiyasi. Klonik mikropropagatsiya bu

asl nusxaga o'xshash o'simliklarni tezda olish uchun in vitro texnologiyadan foydalanish

boshqacha, jinsiy bo'lmagan tarzda. Shuningdek, u o'simlikni ozod qilish usuli sifatida ishlatiladi.

viruslardan, parchalanish, mutagenez, qimmatli boshlang'ich onaning saqlanib qolishi

ala. Bilan taqqoslaganda klonli mikropropagatsiya usulining asosiy afzalligi

boshqa usullar bilan ko'payish koeffitsienti ancha yuqori (Kar-

tel, Kilchevskiy, 2005).

Naslchilikda klon mikropropagatsiyaning eng faol usuli qo'llaniladi

mevali ekinlar (Turovskaya va boshq., 1996), shuningdek kartoshka (Avetisov, 1997),

ozuqa lavlagi (Yartiev, Kostenko, 1988), karam (Miszke va boshq., 1988), keyin

mat (Yurkova, Galetskaya, 1990), bodring (Tkachev, Polyakov, 2004), qovun (Rekha, Kathal,

1990), tarvuz (Jin-Zhuo, Shi-Rong, 1991).

Klonik mikropropagatsiya faol o'rganiladi va bakla- ni ko'paytirishda qo'llaniladi.

Jan (Kamat, Rao 1978; Sharma, Rajam 1995; Magioli, Barokko va boshq., 2001; Ribeyro va boshq.,

2009 yil; Karami, Saidi, 2009; Xing va boshq., 2010). Baqlajon to'qimalari yuqori morfogenezga ega

texnik bo'lmagan potentsial, shuning uchun ko'paytirish organogenez orqali ham mumkin

va somatik embriogenez (Collonnier va boshq., 2001; Magioli, Mansur, 2005).

Organogenez S. melongena va yovvoyi turlarni qayta tiklash uchun ishlatiladi .

dovlar va ularning duragaylari. Fassuliotis (1975) birinchi marta turlarning o'simliklarini qayta tiklashga muvaffaq bo'ldi

S. sisymbrifolium Lam. parenximasining ajratilgan to'qimalarini kultivatsiya qilish orqali

2iP (2-izopentadenin) va IAA qo'shilishi bilan Linschmeyer-Skoog (LS) muhitida sikish

(indolil sirka kislotasi). Boshqasini qayta tiklash imkoniyati

Solanum jinsining yovvoyi turlari : S. xanthocarpum Schrad. & Wendl. (Rao, Narayanasvami, 1968),

S . aviculare Forst., S. gilo Raddi. (Gleddi va boshq., 1985; Kashyap va boshq., 1999), S. xasianum

Clarke., S. nigrum , S. dulcamara (Bhatt va boshq., 1979; Kowlozyk va boshq., 1983), S. indicum va

S. torvum Sw. (Gleddi va boshq., 1985; Kashyap va boshq., 1999).

Organogenez S. torvum turining protoplastlari va uning duragaylari madaniyatida ishlatilgan .

o'simliklarni qayta tiklash bilan S. melongena (Fassuliotis, 1975, 1981; Guri va boshq., 1987) bilan.

chidamli bo'lish uchun patogenlar yoki abiotik omillarni o'z ichiga olgan muhitda

regenerant o'simliklarning ushbu stress omillariga (Mitra va boshq., 1981; Mitra, Gupta, 1989;

Sahifa 180

179

Sadanandam, Farukki, 1991; Asao va boshq., 1992; Ashfaq, Farooqui va boshq., 1997), shuningdek uchun

qarshilik mexanizmlarini aniqlash (Alichio va boshq., 1984).

Baqlajon o'simliklarining muvaffaqiyatli yangilanishi genga juda bog'liq.

nootip va eksplantat turi. Organogenez induksiyasi, bitta eksplantatdagi o'rtacha kurtaklar soni

genotiplar bo'yicha sezilarli darajada farq qiladi va surgun hosil bo'lish intensivligiga ta'sir qiladi

(Kamat, Rao, 1978; Alicchio va boshq., 1982; Sharma, 1994; Sharma, Rajam, 1995; Fari, Csanyi

va boshq.1995; Magioli va boshq.1998; Xing va boshq., 2010). Genotipning asosiy roli aniqlandi va

boshqa o'simlik turlarida: beda (Wan va boshq., 1988), arpa (Komatsuda va boshq., 1989),

karam (Zhang, Takahata, 2001), paxta (Gawell, Robacker, 1990), makkajo'xori (Petolino,

Tompson, 1987), guruch (Abe, Futsuhara, 1991), pomidor (Frankenberger va boshq., 1981), bug'doy

ilonlar (Ou va boshq., 1989).

S. melongena va uning ikkitasi bo'lgan diallelik xochlar paytida

bir-biriga yaqin turlar - S. indicum va S. surattense , bunday in vitro Xa ekanligini aniqladilar

kallus hosil bo'lishining induksiyasi, kallus unumdorligi, foiz kabi xususiyatlar

embriogen kallus va kallusga to'g'ri keladigan kurtaklar soni

irsiyning yuqori darajasi va genotipdan genotipga o'tishi mumkin. Buning uchun

xususiyatlari heteroz ta'sirini ham kuzatgan (Chakravarthi va boshq, 2010).

Organogenezni induktsiya qilish uchun o'simlikning turli qismlarining eksplantlaridan foydalaniladi.

klajana: gipokotil (Kamat, Rao, 1978; Matsuoka, Xinata, 1979; Matsuoka, 1983; Sharma,

Rajam, 1995), yosh barglar (Alicchio va boshq., 1982; Gleddi va boshq., 1983; Mukherji va boshq.,

1991 yil; Sharma, Rajam, 1995; Magioli va boshq., 1998), kotiledonlar (Alicchio va boshq., 1982; Sharma,

Rajam, 1995; Xing va boshq., 2010), anterlar va mikrosporalar (Isouard, 1979), yosh

dumlari (Morton, Browse, 1991; Franklin va boshq., 2004).

Turli tushuntirishlarni qiyosiy tadqiqotlar o'tkazildi

Allichio va boshq. (1982) va Sharma, Rajam (1995). Allichio va boshq. (1982) bu og'riqni ko'rsatadi

kurtaklar soni barg va kotiledonlarning eksplattsiyasi bilan hosil qilingan; Sharmaning so'zlariga ko'ra, Rajam

(1995) - gipokotil va kichikroq soni - kotiledonlar va barglar.

Baqlajonda to'g'ridan-to'g'ri organogenez BAP (benzol) birikmasi ishtirokida sodir bo'ladi

laminopurin) IAA (Sharma va Rajam, 1995), kinetin (Mukherjee va boshq., 1991; Fari,

Nagy va boshq., 1995) yoki tidiazuron (Magioli va boshq., 1998). Bilvosita organogenez - yilda

IAA ning BAP, kinetin yoki zeatin bilan birikmasining mavjudligi (Kamat, Rao, 1978;

Sharma, Rajam, 1995); NAA (naftil sirka kislotasi) ni birlashtirganda

netin (Rotino va boshq., 1987; Fari va boshq., 1995), BAP bilan (Matsuoka, Hinata, 1979) yoki

IAA, 2,4-D va kinetinning IAA bilan birikmasidan foydalangan holda (Fassuliotis va boshq., 1981). Yo'q

kallusda kurtaklar nish hosil qilish uchun sitokininlar mavjudligi zarurligi tasdiqlandi

Allichio va boshqalarning asari. (1982). BAP (11,1 mkm) ning IAA (2,9 mkM) bilan birikmasi aniqlandi

zig'ir kotiledon, gipokotil va barglardan kurtaklar tiklanishi uchun maqbul

(Sharma, Rajam, 1995).

Shunday qilib, klonik mikropropagatsiya muhim vositadir

selektsioner va ko'plab vazifalar uchun ishlatilishi mumkin. Biroq, ko'rinish sifatida

ammo adabiyotni ko'rib chiqishda, hozirgi paytda aniq standartlashtirish mavjud emas

hammom texnikasi, uni har qanday kishi uchun amalda muvaffaqiyatli qo'llashga imkon beradi

baqlajonning og'zi. Bu, avvalambor, barcha bosqichlarning kuchli bog'liqligi bilan bog'liq

genotipdan klonli mikropropagatsiya (nav, gibrid). Shuning uchun kerak

navlarning alohida guruhlari uchun optimallashtirilgan texnikani ishlab chiqish

mening zotdorim hozirda ishlamoqda. VNIIS- patlıcan selektsiyasi navlari uchun

RNS biz klonik mikropropagatsiya qilish texnikasini ishlab chiqdik.

Sahifa 181

180