"V okal asoslari" fani l-,2 -,3 -,4 k u rslar m o baynida 232-soat am aliy

NAZARIY QISM 
Xonandalik ovozi
"X onandalik ovozi" tu sh u n ch asi insonning k u y lash qobiliyati bilan b o g ’liq 
nutq d an farq li o ’laroq, x o n an d alik ovozi tovushlari aniq balandlikka ega, uzoq 
d av o m etish i m um kin. U lar u n lilard a nam oyon b o ’ladi. X onandalik ovozidan 
in so n b o lalik d a m u siq iy esh itish va ovoz apparati riv o jlan ish i daraja-siga k o ’ra 
fo y d alan a boshlaydi.
M aishiy (q o ’yilm agan) va kasb iy (professional q o ’yilg an ) xonandalik ovozi 
farqlanadi. 
O v o zn i 
q o ’y ish
deb 
uni 
p rofessional 
q o ’llash 
m aqsadida 
m o slash tirish v a riv o jlan tirish tushuniladi. Y orqinlik, g o ’zallik, jaran g kuchi va 
davom iyligi, d iap azo n k en g lig i va toliqm aslik, n o zik lik kabi sifatlar, k o ’p 
jih a td an o v o z ap p arati tabiiy xossalari bilan b elgilanadi va ovozni q o ’yish 
jara y o n id a riv o jlan tirilish i m um kin. O voz o p era-konsert kuylash uchun, xalq 
q o ’shiqlari, e strad a kuylash v a sh.k. uchun q o ’yiladi.
X o n an d alik ovozini b elgilovchi sifatlar - tem br g o ’zalligi va tovushni uzoq 
tutib tu ra olish. O p era-k o n sert ovoz katta zallarda y axshi eshitilishi, ya'ni 
"parvozga ega" b o ’lishi kerak. Jaranglik, m etallik o v o zlar parvozli. M etallik va 
p arv o zlilik o v o z spektirida yuqori opertonlar gu ru h i, yuqori xonandalik 
fo rm an tash
m av ju d lig i 
bilan 
belgilanadi. 
O voz 
tarangi 
dum aloqligi 
va 
y u m sh o q lig i sp ek tm in g past qism i obertonlari k u ch lan ish ig a b o g ’liq. Y uqori va 
past x o n a n d alik form antalari, shuningdek vibrato (sekundiga 5-6 m artali 
pu lsasiy a) o v o zn in g g o ’zalligi va quyiluvchan xarakterini belgilaydi.
X o n a n d alik ovozining m uh im sifati uning kuchidir. O pera kuylash kuchli, 
katta zaln i to ’ld irish g a qodir va orkestr to ’rligi fonida eshitiladigan ovozni talab 
etadi. O v o z tab iatan reg istrlarg a ega. R egistr deb, to v u sh lam in g
tem b ri b o ’y ich a bir xillik qatori tushuniladi, u yagona fiziologik m exanizm
bilan h o sil qilinadi. E rk ak lar ov o zid a diapazonning pastk i qism ida k o ’krak va 
yu q o ri q ism id a faltse t registr farqlanadi. K o ’k rak reg istri taranglar va boyligi 
ajralib turadi.

---