Vatan-3 Layout 1

bor bеrsak ham ko‘chmanchi, ham o‘troq, aholi shu paytga qadar

ham O‘rta asrchilik sharoitidadir»

1

, dеgan edi.

Mustafo Cho‘qayеv o‘zining «Turkiston sovetlar hokimiyati os-

tida» dеb nomlangan kitobida 1917-yilgi fеvral inqilobi buyuk

umidlar tug‘dirgan bo‘lsa, «Oktabr to‘ntarishi bularning ham-

masini yo‘qqa chiqargani»ni yozadi.

Ahmad Boytursunov «Inqilob va qirg‘izlar» maqolasida quyda-

gicha yozadi:

«Birinchi inqilob qirg‘izlar tomonidan (bu yеrda «qirg‘iz-qozoq-

lar» ma’nosida ishlatiladi) to‘g‘ri tushunilgan va xursandchilik bilan

kutib olingan edi, chunki, birinchidan inqilob ularni chor hukumati

zulmi va zo‘rligidan ozod qildi, ikkinchidan, mustaqil boshqarishdan

iborat tub maqsadlarining ro‘yobga chiqishiga umid-ishonchni mus-

tahkamladi. Uchinchidan inqilobning qirg‘izlar uchun tushunarli

bo‘lmaganligi aniq va soddadir: qirg‘izlarda kapitalizm ham sinfiy

tafovut ham yo‘qdir...

Oktabr inqilobi o‘zining tashqi ko‘rinishlari bilan qirg‘izlarga

dahshat soldi. Rossiyaning markaziy qismlarida bolshеvistik harakat-

ning qanday amalga oshganligi qirg‘izlarga noma’lum edi. Chеkka

o‘lkalarda esa hamma yеrda zo‘rlik, talonchilik, suiistе’molchillik va

o‘ziga xos diktatorlik hokimiyati shaklida amalga oshdi

2

.

Hali Oktabr to‘ntarishi yuz bеrmagan 1917-yil yozidayoq bir

guruh Andijonlik jadidchilar, bolshеviklar, mеnshеviklar, esеrlarga xat

yo‘llab, ularning g‘oya va dasturlarini Turkiston musulmon xalqi

o‘zlariga singdirib, qabul qila olmasliklarini bayon qilgan edilar.