‘z b e k I s t n r e s p u b L 1k a s I o L iy va ‘rta m a X s u c ta’l I m V a zir L ig I

Nazorat savollari
1. Murakkab issiqlik almashuvi qanday sodir b o ‘ladi?
2. Bir qatlamli yassi devor orqali issiqlik uzatilishini tushuntirib bering.
3. Ко ‘p qatlamli yassi devor orqali issiqlik uzatilishini tushuntirib bering.
4. Bir va ко ‘p qatlamli silindr devor orqali issiqlik uzatilishini tushuntirib 
bering.
5. Issiqlik uzatish koeffitsienti nimani bildiradi?
6. Chiziqli termik qarshilik nima ?
152
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X V III B O B . I S S IQ L IK A L M A S H U V A PPA R A TLA R I
63-§. Issiqlik almashuv apparatlari
Issiqlikni issiq issiqlik tashuvchidan (gaz) sovuq issiqlik tashuvchiga 
uzatib beradigan qurilmalarga issiqlik almashuv apparatlari deyiladi.
Issiqlik alm ashuv apparatlarini ishlash usuliga k o ‘ra rekuperativ, 
regenerativ va aralashtiruvchi apparatlarga b o ‘lish mum kin.
Aralashtiruvchi issiqlik almashuv apparatlarda issiqlik almashuvi issiq 
va sovuq issiqlik tashuvchilarning bir-biriga bevosita tegishi va aralashishi 
y o ‘li b ilan a m a lg a o s h irila d i. A r a l a s h t i r u v c h i issiqlik a l m a s h u v
apparatlariga gradirnyalar, skrubberlar va boshqa qurilm alar misol b o ‘la 
oladi.
Regenerativ issiqlik alm ashuv apparatlarida isitish (yoki sovitish) 
sirtining o ‘zi vaqti-vaqti bilan goh qaynoq, goh sovuq issiqlik tashuvchi 
bilan yuvib turilishi bilan issiqlik almashuvi amalga oshiriladi. Dastlab 
regenerator kanallaridan qizigan issiqlik tashuvchi (d o m n a va m arten 
pechlari, vagrankalar va boshqalar)dagi yonish mahsulotlari yuboriladi. 
Regeneratorning isitish sirti qizigan gazlardan issiqlik olib isiydi, s o ‘ngra 
bu issiqlikni sovuq issiqlik tashuvchiga beradi.
Regenerativ issiqlik almashuv apparatlari metallurgiya, shisha pishirish 
va shunga o ‘xshash qizigan havo beriladigan boshqa pechlarda ishlatiladi.
Rekuperativ issiqlik almashuv apparatlarida issiqlik issiq suyuqlikdan 
sovuq suyuqlikka qattiq sirt orqali uzatiladi. Masalan, bu g ‘ generatorlari, 
b u g
1
qizdirgichlar, suv isitgichlar va boshqalar. R ekuperativ issiqlik 
alm ashuv appaparati t o ‘g ‘ri oqimli, teskari oqimli va k o ‘ndalang oqimli 
apparatlarga b o ‘linadi.
T o ‘g ‘ri oqimli issiqlik almashuv apparatlarida issiq va sovuq muhitlar 
o ‘zaro bir tom onga parallel ravishda oqadi.
Teskari oqimli apparatlarida bir-biriga q a r a m a -q a rsh i y o ‘nalgan 
b o ‘ladi.
Texnikada rekuperativ issiqlik almashuv apparatlari keng ishlatiladi.
Issiqlik almashuv apparatlari hisoblashda issiqlik balansi tuziladi va 
uning yuzasi aniqlanadi.
Q = GjCp, 
(t[
- 0
= G
2
C P
2
(Г2 ~ t 2) ,
[ Vt] 
(267)
bu yerda: Gj — issiq suyuqlik sarfi, kg/s;
G
2
— sovuq suyuqlik sarfi, kg/s;
C
R1
— issiq suyuqlikning issiqlik sig‘imi, kJ/kg °C;
С ю ~ sovuq suyuqlikning issiqlik sig‘imi, kJ/kg °C;
153
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

t { —
issiq suyuqlikning apparatga kirishdagi harorati, °C;
— 
issiq suyuqlikning apparatdan chiqishdagi harorati, nC;
Л — sovuq suyuqlikning apparatga kirishdagi harorati, °C;
t 2 —
sovuq suyuqlikning apparatdan chiqishdagi harorati, ()C.
Issiqlik almashuv yuzasi issiqlik uzatish ifodasidan topiladi.
Q = К
Atlog F[Vt] 
(268)
К —
issiqlik uzatish koeffitsienti; Vt / m 2K 
Atloo — o ‘rtacha logarifmik haroratlar farqi, °C.
F — sirt yuzasi, m 2.
0
‘rtacha logarifmik h aro ratlar farqi h aroratlar grafigi yo rd a m id a 
aniqlanadi.
-Д 'ка,
At, =
In
А ' ы
bu yerda:
Atkal — katta haroratlar farqi;
Atkich — kichik haroratlar farqi.
Masalan, t o ‘g ‘ri oqimli harorat uchun Atkal - 
Atkich =
t\ —t\
61-rasm. To‘g ‘ri oqimli 
62-rasm. Teskari oqimli