Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

CHIZIQLI ALGEBRA ELEMENTLARINI О‘QITISHDA EXCEL 
ELEKTRON JADVALIDAN FOYDALANISH 
 
Xujaniyozova G. – TMI 
Ta’limda axborot kommunikatsion texnologiyalarni qо‘llash, innovatsion ta’lim 
muhitini yaratish, uni xalqaro andozalarga tо‘liq mosligini ta’minlash talaba-yoshlarni 
bugungi tez о‘zgaruvchan ijtimoiy hayotga va kasbiy faoliyatga muvaffaqiyatli 
moslashuvining muhim omili bо‘lib qolmoqda.
Quyida chiziqli algebra elementlarini о‘qitishda Excel elektron jadvalidan 
foydalanishning ba’zi masalalarini koʻrib chiqamiz.
Determinantni Excelda hisoblash.
2
4
12
7
3
4
8
9
4
5
5
11
2
7
2
4
A

















matritsaning determinantini hisoblaymiz. 
I. Matritsani Excel dasturida jadval shaklida kiritamiz; 
x
1
y
1
C
1 2

x
2




C
1 3

x
3



A
stack A1 stack A2 A3

(
)

(
)

A
1
0
0
0.167
1
0
0.5

0.6

6.8







x
3
f
3
A
3 3


x
2
y
2
C
2 3

x
3



x
1
1

x
2
1

x
3
1

r
AM x

fM


r
0
1.332

10
15


0











r
1.332
10
15




---

367 
II. Biror katakni tanlaymiz. Matematik funksiyalar roʻyxatidan “МОПРЕД” 
funksiyasini tanlaymiz. 
 
III. Hosil boʻlgan oynada massiv qatoriga matritsa joylashgan koordinatalarni 
kiritamiz. 
Enter tugmasi bosilsa, determinant qiymati hosil boʻladi. 

---

368 
Determinant qiymati 141 ga teng ekan. 
Endi teskari matritsani Excelda qurish bilan tanishib chiqamiz.
2
4
2
7
3
0
2
0
3
2
5
12
2
3
2
4
A
















matritsaning teskarisini topamiz. Birinchi navbatda 
matritsaning determinantini hisoblaymiz. det( )
81 0
A
  
. Demak, teskari matritsa 
mavjud. 
I. Boʻsh katakni belgilaymiz. Matematik funksiyalardan 'МОБР' funksiyasini 
tanlaymiz. 
II. Dialog oynasida 
A  matritsa joylashgan oʻrni koordinatalarini kiritamiz. 
III. Enter tugmasini bosamiz. Belgilangan katakda teskari matritsaning birinchi 
elementi paydo boʻladi. Boshqa elementlarni hosil qilish uchun shu katakdan boshlab 
4 ga 4 jadvalni belgilaymiz va 
2
F  tugmasini bosamiz. Keyin Ctrl+Shift+Enter 
tugmalari birgalikda bosiladi. Shu bilan teskari matritsani hosil qilamiz. 

---

369 
Matritsalarni koʻpaytirish usuli bilan tekshirib, natija toʻgʻriligiga ishonch hosil 
qilishimiz mumkin.