Fayziyev O'quv-uslubiy majmua pdf

---

65 
6-Mavzu Birlamchi tarmoqlar PDH, SONET/SDH va DWDM. 
Reja 
1. PDH, SONET/SDH va DWDM.
2. 
3. 
Simsiz tizimlar va ularning xillari.
Tayanch 
Plezioxron raqamli 
iyerarxiya (Plesiochronous digital hierarchy), SONET/SDH tarmoqlari, DWDM 
tarmoqlari, OTN tarmoqlari, Frame Relay, ATM texnologiyasi (ATM technology). 
1. 
PDH, SONET/SDH va DWDM.
Kompyuter tarmoqlarining global tarmoqlarini yaratishga m
maxsus texnologiyalari mavjud: X.25, Frame Relay, ATM, MPLS. Bunday 
texnologiyali tarmoqlar katta hududlarni qoplashi mum
malarning katta 
sonini birlashtiradi, hamda birlashgan IP tarm
Ethernet va IP tarmoqlarida ishlatiladigan paketlarni harakat qilishining deytagramma 
usuliga alternativ qilib, bugungi kunda Frame Relay, ATM tarmoqlarida 
ishlatiladigan virtual kanallar texnikasini olish mumkin. Virtual kanallar texnikasi 
tarmoq 
m
dan yuqori 
m
xizmatlarga muvofiq 
foydalanuvchilar orasida resurslarni yanada rasional taqsimlash imkonini beradi.
Zamonaviy tarmoqlarda ikkita texnologiya orasidagi kelishuv natijasida ikkala 
usulning birikmasi hisobiga erishiladi. Global tarmoq tarkibidagi uning tashkil 
qiluvchi qismi - virtual kanallar teknikasi asosida ishlaydi va shu bilan bir vaqtda bu 
tarmoqlarni birlashtirish deytagramm
texnologiyaning kommunikasion kanallarini yaratish uchun birlamchi tarmoq deb 
ataluvchi m
Birlamchi yoki transport tarmoqlari bu telefon yoki kompyuter tarmoqlarini 
miy yuqori tezlikdagi global uzatish kanallarini yaratish 
uchun m
mmunikasiya tizimlaridir. Birlamchi tarmoqlarning 
boshqa 
telekommunikasiya 
tarmoqlaridan 
farqi 
shundaki, 
ular 
oxirgi 
foydalanuvchilarning terminal qurilmalari bilan ishlam
boshqa tarmoqlarning oxirgi foydalanuvchilarga xizm
mmunikasion 
qurilm
Telefon va kompyuter tarmoqlari birlamchi tarmoqlarga nisbatan ikkilamchi 
yoki ustma
mchi tarmoqlar kabelli aloqa liniyalaridan va 
kommutatorlardan tashkil topgan 
mmutasiyasi texnikasi 

---

66 
ishlatiladi, shuning uchun bu tarmoq
m
xususiyatiga ega. Birlamchi tarmoqlarda kanallar foydalanuvchi qurilmalarining 
mas, balki tarmoq operatorining buyrug
ustma ust tushgan tarmoq kommutatorlari uchun birlamchi tarmoq tarkibiy kanali 
oddiy doimiy kabelli ulanish bilan ifodalanadi. Odatda birlamchi tarmoqning bitta 
kabeli multipleksirlanish hisobiga kompyuter tarm
echa yuzlab 
magistral kanallarining trafikini uzatish imkonini beradi.
Birlamchi tarmoqni yaratishning bir nechta texnologiyasi mavjud:
- plezioxron raqamli iyerarxiya (PDH); 
- sinxron raqamli iyerarxiya (SDN/SONET); 
- 
multipleksirlash (DWDM); 
- optik transport tarmoqlari (OTN). 
Plezioxron raqamli iyerarxiya PDH tarmoqlari (Plesiochronous Didital 
Hierarcy) telefon tarmoqlarining yirik komm
uchun 
mli kommunikasiya davri boshlandi. Tezlikning 
birdan yuz m
PDH texnologiyasi 24 abonentning tovushli trafigini doimiy asosda raqamli 
multipleksirla
-1 multipleksorini 
ishlab chiqarish bilan boshlandi. 
m
motlarni uzatish 
mli kanallarini yaratish bilan birga, 8000 Gs 
chastota bilan tovushni raqamlashtirishni amalga oshiradi. Bunda T-1 
m
minlaydi.
T-1 qurilmasida vaqtinchalik sinxron m
Vaqtinchalik multipleksirlash tamoyili (Time Division Multiplexing TMD) 
minlaydi. TMD 
asinxron ish tartibi oxirgi foydalanuvchilar orasida har bir paketni uzatish uchun 
mmutasiya 
tarmoq
ladi.
TDM sinxronli ish tartibi PDH tarm
kanalli 
kommutasiyalash tarmoqlarida ishlatiladi. Bu holatda murojaat qilish shunday 
sinxronlashtiriladiki, har bir axborot oqimi m
m vaqt ichida kanalga egalik qilish 
huquqini oladi. Bu texnologiyaga asoslangan T-1 jihozining ishi 6.1-rasmda 
Tarmoq qismi ikkita (M1 va M2) multipleksordan va K1 
kommutatordan tashkil topgan. 
komm
xem
kanalining 
2 kirish 
24 kirish kanalining va 2 chiqish kanalining abonentlari ulangan. M1 multipleksor 

---

67 
har biri har 125 mks ichida 1 bayt (64 Kbit/s) m
motni uzatish tezligiga ega 
bir siklda quyidagi harakatlarni bajaradi: 
- har bir kanaldan navbatdagi m
motlar baytini qabul qiladi; 
- qabul qilingan baytlardan kadrlarni tuzadi; 
-chiqish kanaliga 24x64 Kbit/s bitli tezlikda kadrlarni uzatish, bu taxminan 1,5 
Mbit/s ni hosil qiladi.
Kadrda baytlarning borish tartibi bayt qabul qilingan kirish kanalining 
raqamiga mos keladi. K1 kommutatori M1 multipleksoridan kadrlarni qabul qiladi 
baytlab yozadi. Kommutasiyalash vaqtida baytlar buferdan kiritilgan tartibda emas, 
abonentlarni ulanish tartibida olinadi. Bizning misolda K1 kommutator 1, 2, 24 kirish 
kanallari bilan 24, 1 va 2 chiqish kanallarini m
olinadi. Kommutator kadrdagi baytlarni joyini kerakli tarzda almashtirib, tarmoqda 
minlaydi. M2 multipleksor masalaning 
teskarisini yechadi, 
adi va baytning kadrdagi 
tartib raqami chiqish kanalining raqamiga m
kanallariga taqsimlaydi. 
Qoidaga asosan, PDH ulanishni konfigurasiyalashni boshqarish tizimi 
yordam
magan tarmoqlarda buni tarmoq m muri 
bajaradi. 
Yirik tarmoqlarda tezlik iyerarxiyasi tamoyili am
-1 kanali 
6,32 Mbit/s uzatish tezlikli T-2 kanaliga birlashtiriladi, yettita T-2 kanali 44,73 
Mbit/s uzatish tezlikli T-3 kanaliga birlashtiriladi, oltita T-3 kanali bitta 274 Mbit/s 
uzatish tezlikli T-4 kanaliga birlashtiriladi. Bu texnologiya T-kanalli tizimlar nomini 
olgan.
1 
2 
24 
1 
2 
24 
Elementar 
kanallar 
Elementar 
kanallar 
kadr 
kadr 
6.1-rasm. PDN tarmoqlarida kanallar kommutatsiyasi 

---

68 
PDH texnologiyasining kamchiligini ham 
multipleksirlash va demultipleksirlash operasiyalarining murakkabligi, buzilishga 
m
kunda unumdorligining yetarli darajada emasligidir. Bu kamchiliklar SDH 
texnologiyasini ishlab chiqishda inobatga olingan.
SONET/SDH tarmoqlari.Texnologiyaning oldingi varianti SONET nomi bilan 
atalgan, keyingi ishlangan varianti esa sinxron raqamli iyerarxiya (Synchronous 
Digital Hierarchy SDH) nomini oldi. SDH standartida tezliklarning hamma 
m
nxronli transport moduli nomi 
STM- 
STM-1 155 Mbit/s 
koeffisiyenti 4 ga teng. 
STM-4 4 marta katta (622 Mbit/s) tezlikka ega, STM-16 2,5 Gbit/s tezlikka ega. SDH 
tarm
m
hab, 
multipleksorlar 
va 
kommutatorlardan (kross konnektorlar) tashkil topgan.
PDN tarmoqlari odatda SDH tarmoqlariga murojaat qilish tarm
ishlatiladi.
Tarmoq arxitekturasida va uning kommunikasiya elementlarida tezlik 
iyerarxiyasini hisobga olgan holda, bunday tarmoqni qurish varianti berilgan. SDH 
tarm
STM-4 va STM-16 tezligida ishlovchi magistral kross-konnektorlardan 
(kvadrat figuralar), STM-1 tezligida ishlovchi multipleksorlardan (uchburchak 
figuralar) tashkil topgan. Murojaat qilish tarm
kanal tizimlarining tezligida 
ishlovchi PDN texnologiyasidagi multipleksorlardan (romblar) tashkil topgan.
SDH multipleksirlash sxem
m
motlar oqimidan chiqarib olish imkonini beradi. SDH multipleksirlash sxemasi 
yuqori darajali m
motlar oqimidan demultipleksirlash amalisiz past tezlikdagi 
oqimlarni ajratib berishi mumkin (masalan, STM-16 oqimidan bevosita STM-1 
oqimini ajratib olish mumkin). STM kadrlari umumiy magistral oqimga turli 
tezlikdagi SDH va PDN oqimlarini birlashtirishga imkon beradigan yetarli darajada 
m
m
multipleksorlarini sinxroim
minlaydigan etalon tashqi atom soatlari 
minlanadi. SDH tarm
multipleksorning 
minlanadi. 

---

69 
DWDM tarmoqlari. Bu tarmoq
multipleksirlash 
texnologiyasini (Dense Wave Division Multiplexing 
di, 
multigigabit va teragigabit tezlikda ishlaydigan optik magistrallarni yaratish uchun 
m
mmutasiya tam
m
motlar 
oqim
m
10 Gbit/s 
Simsiz tarmoqlarning asosiy vazifasi kompyuter qurilm
amalga oshirishdan iborat. Kompyuter qurilmalariga noutbuklar, shaxsiy 
kompyuterlar, serverlar va printerlar kiradi.
Simsiz tarmoqlarning quyidagi turlari mavjud: 
- simsiz shaxsiy tarmoq; 
- simsiz lokal tarmoq; 
- simsiz regional tarmoq; 
- simsiz global tarmoq. 
6.2-rasm. PDN erkin foydalanishli tarmoqli SDN tarmog'i 
STM-4 
STM-4 
STM-4 
STM-1 
PDN 
PDN 

---

70 
Simsiz shaxsiy tarmoqlari 
magan masofasi bilan ajralib 
magan binoda ishlatiladi. Bunday tarmoqlarning uzatish tezligi 
odatda 1,5-2 Mb/s oshmaydi.
Simsiz shaxsiy tarmoqlarning imkoniyatlari uzatuvchi-qabul qiluvchilarning 
(transceiver) kam 
mol qilishi va ixchamligi maxsus prosessorlar bilan 
belgilanadi. Kam 
mol qilinish simsiz shaxsiy tarmoqlarda ishlovchi mobil 
telefonlar, PDA lar va naushniklar uchun muhim 
Simsiz shaxsiy tarmoqlar foydalanuvchiga yaqin masofada ishlaydi. Shunga 
qaramay, simsiz shaxsiy tarmoqlar Internetdan birgalikda foydalanish maqsadida 
noutbuklar va shaxsiy kom
minlashi mumkin. 
Simsiz lokal tarmoqlar ofislarning ichida, ishlab chiqarish va m muriy 
minlaydi. Bunday 
tarmoqlardan foydalanuvchilar, odatda, noutbuklar, shaxsiy kompyuterlar va katta 
resurslarni talab etuvchi ilovalarni bajarishga qodir prosessorli va katta ekranli 
qurilmalarni ishlatishadi. Xizmatchi tarmoq xizmatlaridan majlislar zalida yoki 
mumkin. Bu xizm
vazifalarini samarali bajarish imkonini beradi. Simsiz lokal tarmoqlar uzatishning 
54Mbit/s gacha tezlikda barcha ofis yoki maishiy ilovalar talablarini qondirish 
imkoniga ega. Bajaradigan am
tarmoqlar Ethernet kabi 
mli lokal tarmoqlariga 
Lokal simsiz tarmoq
802.15 Wi-Fi texnologiyasida ishlaydi. 
Simsiz regional tarmoq
xizmat qiladi. Aksariyat hollarda ilovalarni bajarishda belgilangan ulanish talab 
m
tarmoq 
asosiy bino va masofadagi klinikalar orasida m
m
minlaydi. 
Yoki ishlab chiqarish korxonasi bunday tarmoqdan shahar masshtabida foydalanib, 
turli tumanlardan beriladigan buyurtm
minlaydi. Natijada, 
simsiz regional tarmoqlar mavjud tarmoq infratuzilm
mobil foydalanuvchilarga mavjud tarmoq infratuzilm
tishga 
imkon beradi. 
Simsiz regonal tarmoqlarning xarakteristikalari turlicha. Ulanishlarda uzatish 
minlaydi. Regional simsiz 
tarmoq
-Max texnologiyasi 
asosida ishlaydi.
Simsiz global tarmoqlar mobil ilovalarning, ulardan mamlakat yoki hatto 
kontinent m
minlaydi. Iqtisodiy mulohazalarga tayangan 
holda, telekommunikasiya kom
masofada
minlovchi simsiz global tarmoqning nisbatan qimmat 

---

71 
infratuzilmasini yaratadilar. Bunday yechimning harajati barcha foydalanuvchilar 
m
maydi. 
Simsiz tarmoqlarning tashkil etilishi. Simsiz tarmoqlarda simli tarmoqda 
ishlatiladigan komponentlar ishlatiladi, faqat axborot havo muhiti orqali uzatishga 
m. Simsiz tarmoqlarda ishlatiladigan 
komponentlar qatoriga kompyuter qurilmalari, tayanch stansiyalar va simsiz 
infratuzilma kiradi. 
Kompyuter qurilmalari. Kompyuter qurilm
mijozlar» 
msiz tarmoq 
mpyuter 
qurilm
, boshqalari oxirgi tizim 
hisoblanadi.
minlash va odam
m
mpyuter qurilmalari ixcham 
m
magan ekranga, kam sonli tugmachalarga va 
mlari kichik batareyaga ega. Simsiz tarmoqlarning kompyuter qurilmalari 
serverlar, m
motlar bazasi va Web-uzellar kabi oxirgi tizimlarni ham 
oladi. 
Foydalanuvchilar mavjud kompyuter qurilmalarini simsiz tarmoqda ishlatish 
uchun (masalan, simsiz tarmoq 
moslashtirishlari mumkin. Tarmoq interfeysi platasi yoki tarmoq adapteri (network 
interface card) kompyuter qurilmasi va simsiz tarmoq infratuzilmasi orasida 
minlaydi. Bu plata kompyuter qurilm
tashqi tarmoq adapteri ham ishlatiladi. Bunday adapterlar, ishga tushirilishi bilan 
kompyuter qurilmasi tashqarisida qoladi. 
Kompyuter qurilmalari Windows-XP, Linux yoki MAC OS kabi operasion tizimga 
ham 
m simsiz tarmoq ilovalarini amalga oshirish uchun 
minotni ishga tushiradi. 
Havo muhiti. Havo kompyuter qurilmalari va simsiz infratuzilmaga orasida 
axborot oqimini uzatish kanali hisoblanadi. Simsiz tarmoqlar orqali aloqani nutq 
orqali m
mumkin. Agar suhbatdoshlar orqasidagi masofa 
oshaversa, ular bir-birlarini yomon eshita boshlaydilar. 
Simsiz tarmoqlarning axborot signallari ham havo orqali tarqaladi, ammo 
susiyati evaziga nutq signallariga qaraganda anchagina katta masofaga 
tarqalishi mumkin. Bu signallar odamga eshitilmaydi, shu sababli ularni, yanada 
yuqori sathlargacha kuchaytirish mumkin. Amm
m
ignallar tarqalishiga xalaqit qiladi yoki ularni 
susaytiradi, natijada signallar sathi pasayadi, ularning tarqalish uzoqligi kamayadi.
Simsiz tarmoq infratuzilmasi foydalanuvchilar va oxirgi tizim
sim
minlaydi. Uni tayanch stansiyalar, foydalanish kontrollerlari, 

---

72 
m
minoti va taqsimlovchi 
tizim tashkil etishi mumkin. 
Tayanch stansiya infratuzilmaning tarqalgan komponenti hisoblanadi. U havo 
muhiti orqali tarqaluvchi simsiz tarmoq
minlaydi. Tayanch 
mlovchi tizim» deb ham yuritishadi, chunki tayanch stansiya 
Web-
m
motlar bazasi 
kabi tarmoq xizm
minlaydi. Tayanch stansiyada 
msiz tarmoq 
kompyuteridagi simsiz tarmoq interfeysi platasining ishlash prinsipidan 
-
-bir necha 
-quvvatlashi mumkin (5.18-rasm). 
Simsiz tarmoqning misoli sifatida shaxsiy tarmoq
miz. 
Shaxsiy tarmoq 
magan bir 
necha metr radiusda joylashgan qurilm
m
Bunday qurilmalar - m
mumkin. 
Shaxsiy tarmoqlar qaydlangan erkin foydalanishni, misol uchun uy hududida aloqani 
minlashi kerak.
Shaxsiy tarmoq
tarmoq
mmo 
muhim jihatlari mavjud. 
3. Simsiz tizimlar va ularning xillari 
1. Shaxsiy tarmoq
malar odatdagi lokal tarmoq 
qurilmalariga nisbatan bir muncha soddaroq. Bundan tashqari bunday qurilmalar 
hajm 
m
m
maydi. 
2. Lokal tarmoqqa nisbatan PAN kichik hududni qamrab oladi, ularda aloqa 
uchun bir necha metr yetarli hisoblanadi.
m
birga harakatlanib turli xil muhitlarga duch keladi. Ayrim hollarda ular boshqa 
shaxsiy tarmoq qurilmalari bilan aloqa qilishga majbur, shuning uchun PAN 
protokollari mobil sharoitda turli xil qurilmalar autentifikasiyasi va m
motlarni 
m
malarni bir-
kompyuterni printer yoki konsentrator bilan b
tarmoqlar lokal 
tarmoqlarga solishtirganda simsiz texnologiyalardan foydalanadi. 

---

73 
Hozirgi vaqtda PAN tarm
mmabob texnologiyasi bu Bluetooth. U 2,4 
MGs diapazondagi ajratiladigan muhitda m
m
8 tagacha bulgan qurilm
minlaydi. 
Bluetooth arxitekturasi. Bluetooth texnologiyasi pikotarmoq qoidasidan 
foydalanadi. Nomidan bilinib turibdiki, hudud jihatdan k
m
uzatuvchi qurilmaning nurlanish quvvatiga qarab 10 dan 100 m
Pikotarmoqlarda 255 tagacha qurilma kirishi mumkin, faqat ulardan 8 tasi 
m
mot almashishi mumkin. 
Pikotarmoqda bitta qurilm
-
rasm).
ma faqat yetakchi qurilma bilan axborot almashishi 
mum
-
m
mot almashib 
maydi. Ushbu pikotarmoqdagi yettita aktiv qurilmadan boshqa barcha 
malar kam 
m
m
qilib turishadi.
Yetakchi qurilma pikotarmoqning ajratiladigan muhitidan erkin foydalanishga 
javob beradi. U 2,4 GGs lisenziyalanm
Ajratiladigan muhit m
motlarni 1 Mbit/s tezlikda uzatadi, fakat paket sarlavhasiga 
sh evaziga muhitda m
mot uzatish 777 
m
m
kanallarni vaqtli 
multiplekslash) texnikasi asosida yetakchi qurilma tomonidan taqsimlanadi. Bunday 
misol uchun radionaushniklar) vazifasini bajaruvchi 
qurilmalarda bir m
mkonini beradi va pikotarmoq 
kompyuteriga ushbu tarmoqning yetakchi qurilmasi vazifasini bajaruvchi bir muncha 
murakkab funksiyani beradi. 
Yetakchi qurilma 
qurilma 
Ikki nuqtali 
Yetakchi qurilma 
6.3-rasm. Pikotarmoq va bo'laklangan tarmoq 

---

74 
Pikotarmoq
mik ravishda amalga oshiriladi, yetakchi qurilma 
malidan foydalanib pikotarmoq hududiga kiruvchi qurilmalar haqidagi 
. Yangi qurilm
ma u 
bilan m
maning pikotarmoq
xohishi yetakchi qurilma xohishi bilan m
ma 
gan qurilm
ma tarmoqqa ulanadi. Xavfsizlik qurilma 
minlanadi.
m
mot almashuvchi bir necha tarmoq masofaviy 
tashkil topgan tarmoq
tarmoq
ma orqali am
ma bir necha pikotarmoq 
ma bitta pikotarmoqda 
yetakchi qurilm
ma esa boshqasiga 
yetakchilik vazifasini bajarishi mumkin (5.19-rasmda qurilmalar ikki xil qalinlikda 
tarmoq FHSS (Frequency 
Hopping Spread Spectrum chastota spektrlarini sakrashsimon qayta qurish) 
texnologiyasi asosida CDMA erkin foydalanish usulini amalga oshiradi.
Bluetooth protokollar steki. Bluetooth yakunlangan, elektron shaxsiy 
qurilmalarda m
shga m
m
-
hi Ethernet kabi texnologiyalardan farqi ana 
shunda hisoblanadi.
maliy protokollarini yaratish 
yaratuvchilarning ushbu texnologiyani turli xil oddiy qurilmalarda amalga oshirishga 
harakati bilan tushuntiriladi. Amal
mcha tarzda tarmoqning 
alohida qurilm
m
talablar yaratilgan (kompyuter va mobil telefon, RS-232 ketma-ket portini 
emulyasiya qiluvchi talablar). 
Erkin foydalanish 
kodi 
72 
240 
3 
turi 
4 
oqim 
1 
Kvitansiya 
1 
SN 
1 
8 
Sarlavha 
6.4-rasm. Bir slotli Bluetooth kadrining formati 
Sarlavha formati 

---

75 
Bluetooth kadrlari. Yetakchi qurilma tizim
mks. taym-
multiplekslash 
asosida umumiy muhitni ajratadi. Axborotlar 1 MGs takt chastotasida kodlanib, bitli 
m-slot davomida Bluetooth pikotarmoq 625 bitni 
uzatadi, faqat ularning barchasi ham 
maydi. Tarmoq qurilmalari 
chastotalari alm
uchun 625 bitdan faqat 366 bit m
motlar kadri uzatiladi.
motlar kadri 1, 3 yoki 5 slotlarni egallashi mumkin. Agar kadr bittadan 
masdan 
qoladi. Bunda sinxronlashga qoplama sarflar kam 
mi 5 ta ketma-
m
mot maydoni bilan 2744 
Bitta slotdan iborat 366 bitli kadr form
miz (5.19-rasm). 
mot maydoni 240 bitni egallaydi. Erkin foydalanish kodi (72 bit). U 
pikotarmoqlarda identifikasiya qilish uchun ishlatiladi. Har bir Bluetooth qurilma 6-
baytli noyob global m
tarmoqlarda 
identifikasiya qilishda yetakchi qurilma noyob manzilning uch kichik baytidan 
foydalanadi. Ushbu baytlarni har bir qurilma kadrni shakllantirayotganda erkin 
foydalanish kodi m
ma shundan xabar beradiki, 1 bit 
malar 
pikotarmoqdan kelgan deb hisoblab, tashlab yuboradi.
Kadr sarlavhasi (54 bit). U MAS-manzil, kadr qabul qilinganini tasdiqlovchi 
bir bitli xususiyat, kadr turi, uning raqami (SN), sarlavhalarda xatoliklarni boshqarish 
maydoni HEC(Header Error Control), bulardan tashqari oqim xususiyatidan iborat 
-manzil uch bitli ulangan yettita qurilmadan birini vaqtinchalik manzili 
manzil keng eshittirishli hisoblanadi. Sarlavha axboroti ham 1/3 bitli FEC 
algoritmi yordamida uzatiladi. 
Besh yoki uch slotdan iborat kadr formati faqat m
motlar maydonining 
hajm
motlar maydoniga joylashuvchi axborot 1/3 yoki 2/3 
bitli FEC algoritmi yordam
tuzatishsiz uzatilishi mumkin. 
Nazorat savollari 
1. Frame Relay texnologiyasining mohiyati nimada? 
2. 
tlar birligi ishlatiladi? 
3. ATM texnologiyasida ovozni uzatish jarayonini tushuntiring.
4. Global tarmoq veb xizmatining ishi qanday tashkil qilinadi?

---

76 
Testlar 
1. 100Base-TX spetsifikatsiyasi qanday mantiqiy topologiyaga ega ? 
A) umumiy shina, B) yulduz, C) ierarxik yulduz, D) xalqa. 
2. 
I va II sinf Fast Ethernet texnologiyasi takrorlagichlari nimasi bilan farq qiladi? 
A) Fizik sathiga tegishli mavjud portlari bilan, 
B) Kadrlarni uzatish usuli bilan, 
C) 
, 
D) Portlarning soni bilan; 
3. Ingichka koaksial kabel asosida qurilgan tarmoqda kompyuterlar orasidagi eng 
A) 1 m, B) 3 m, C) 2 m, D) 4 m; 
4. Kadrlar ketma-
masofaning qisqarishi
. 
A) 49 bitli interval, 
B) 32 bitli interval, 
C) 30 bitli interval, 
D) 64 bitli interval; 
5.Fast Ethernet texnologiyasida qaysi turdagi kabel tizimlaridan foydalanilgan ? 
A) 
juftlik, 
B) 
juftlik, 
C) 
juftlik, 
D) 
juftlik; 
6. 1000Base-SX spetsifikatsiya qaysi texnologiyaga tegishli 
A) Gigabit Ethernet, B) Fast Ethernet, C) Ethernet, D) 10G Ethernet; 
7.
Fast Ethernet texnologiyasi spetsifikatsiyalari qaysi komitet tarkibida ishlab 
chiqilgan ? 
A) 802.3, B) 802.2, C) 802.1, D) 802.5; 
8.Ethernet da kommutatsiyalashning qaysi xilidan foydalaniladi? 
A) paketlarni deytagrammali kommutatsiyalash, 
B) paketlarni virtual kanal orqali uzatish, 
C) vaqtni taqsimlash asosida kanallarni kommutatsiyalash, 
D) chastotali multiplekslash asosida kanallarni kommutatsiyalash; 

---

77 
9. 
-xil ishonchlilik darajasi bilan uzatish vazifasini 
qaysi sath bajaradi. 
A) LLC sathi, B) Fizik sath, C) Tarmoq sathi, D) MAC sathi; 
10.Kompyuterning tashqi interfeysi deganda nima tushuniladi ? 
A) 
; 
B) 
similar; 
C) kompyuterning tashqi portlari; 
D) tash
; 
11. Fayllarga ega 
OSI protokolini 
I) 
X.400; 
J) 
FTP; 
K) 
SNTP: 
L) 
FTAM; 
12. OSI standartlarida har xil sathlar protokollari uchun 
birligini ifodalash uchun protokolga 
qanday umumiy 
nom bilan ifodalanadi? 
C) 
UDP, B) TCP, C) FTP, D) FTAM; 
13. Axborot 
amalga oshiradi? 
I) 
Tarmoq protokollari; 
J) 
OSI protokollari; 
K) 
TCP protokollari; 
L) 
Marshrutlash protokollari; 
14.OSI modelida necha xil tipdagi protokollar bor? 
A)2, B) 3, C) 4, D) 6; 
C) 
OSI, B) ITU-T, C) ISO, D) MAC;