Fayziyev O'quv-uslubiy majmua pdf
Download 1.51 Mb. Pdf ko'rish
|
5-Ma\'ruza
|
57 5-Mavzu. Fizik sath texnologiyalari. Reja 1. Aloqa chiziqlari va ularning xarakteristikalari. 2. usullari. 3. Analog va diskret signallarni modulyatsiyalash. 4. Birlamchi tarmoqlar PDH, SONET/SDH va DWDM. 5. Tayanch Plezioxron raqamli iyerarxiya (Plesiochronous digital hierarchy), SONET/SDH tarmoqlari, DWDM tarmoqlari, OTN tarmoqlari, Frame Relay, ATM texnologiyasi (ATM technology). 1. Aloqa chiziqlari va ularning xarakteristikalari axborotlar uzatgichi, aloqa kanali va axborotlar qabul qiluvchi birligi hisoblanadi. Axborotlarni qabul qiluvchi va uzatuvchi sifatida kompyuterlarni bevosita aloqa modemlar (telefon liniyalari uchun) va tarmoq adapterlari hisoblanadi. adi. Ishlatiladigan -xil r orqali uzatilishini har doim ham bilishmaydi. Kabelli aloqa liniyalari kengroq tarqalgan. Kompyuter va telekommunikasion Optik tolali kabel. 58 Koaksial kabellar (coaxial cable), ular televizion antennaga ju foydalaniladi. Bunday kabellar to`rt qatlamdan tashkil topgan : uning eng ichki qatlami metall simdan iborat. Bu izolyastiya bilan o`ralgan , u 2-qatlamini tashkil qiladi. 3-qatlam izolyastiyasi yupqa metall ekran bilan qoplangan . Ekran egiluvchan o`ki, ichki sim egiluvchanlik o`ki bilan ketma-ket tushadi. Shuning uchun xam koaksial sim deyiladi. Turtinchi qatlam plastik qatlamdan iborat b, u uchta qatlamni qoplaydi. Keyingi paytda keng rivojlangan kabel televideniesida ishlatiladigan sim koaksial simdir. Kabel televideniesi yordamida bir kancha kanallar orkali kursatuvlar berilishining sababi xam koaksial simlar orkali bir paytda bir kancha turli signallarni uzatish imkoniyati borligidandir. Bunda xar bir signal turiga bittadan kanal mos keladi. Xar bir kanal uz chastotasida ishlaydi, shuning uchun ular oralikda bir-biridan mustaqil xisoblanadi. Koaksial simning asosiy afzalligi, uning katta kenglikda ishchi tezlikda uzatishi mumkinligidadir. Bu imkoniyat yuqori tezlik bilan ishlaydigan lokal kompyuter tarmoqlarini yaratish imkoniyatini beradi. Koaksial simlarning ikkinchi afzalligi ularning turli tashki karshiliklarga uzatishi mumkinligidadir.Koaksial simlari uchun qabul kilingan andozalar mavjud , u Internet kompyuter tarmogi uchun Internet yo`g`on simi (taxminan ko`lning katta barmogi yug`onligida) deb xam yuritiladi. Bundan tashqari, yo`gonligi taxminan kichik barmok yo`gonligida bo`lgan, xozirda keng tarkalgan Cheapernet yoki Thinnet simlari mavjud. Yo`g`on va ingichkaroq koaksial simlar albatta uz xususiyatlariga ega: yugon simlar ingichkaga nisbatan uzokrok masofaga m dir. Yuqorida aytganimizdek, afsuski, bu simlarni tugridan-tugri kompyuterga ulab . Buning uchun kushimcha boglovchi sifatida BNC boglovchisidan foydalaniladi. Koaksial simining asosiy xususiyati uning xokazo signallarni uzatish mumkin. Juft o`ramli (UTP) kabellar. gan juft simlar eng arzon va bugungi s sid gi kabel bir simlarni tashkil qil di. U ancha egiluvchan va joylashtirishga qulay. Odatda j 59 tavsiflanadi, shuningdek eshitib qolishliklardan kam himoyalangan, masalan, sanoat shpionaji maqsadida uzatilayotgan axborotni ushlab olish (eshitish) kontakt usuli yordamida (kabelga tiqilgan ikki nina yordamida), hamda kontakt usulida (kabel tarqatayotgan elektromagnit maydonlarini radio q li ushlab tish uchun ekranlash nur sochishini kamaytirish uchun, tashqi elektromagnit h l qitlard n himoyalanish va juft simlarning bir-biroviga crosstalk chorraxali qoplashlar qobiqlariga m juftlik ekranlanmaganga qaraganda hlatilishi kerak, kabel shq turdagi kabellarga qaraganda har q nd chlari b shq kabellarga qaraganda ancha yomon. Masalan, berilgan miqdorini pasayishi) koaksial kabellarga qaraganda ancha yuqori. Agar yana halaqit qiluvchilardan past himoyal l q (odatda 100 m atrofida). Bugungi kunda 100 Mbit/s gacha uzatish tezligini Optiktolali kabellar (fider-optic cable). Eng ishonchli va tez, shu bilan Optik-tolali deyilishiga sabab, yorug`lik quvvatidan tolalar orqali boshqa energiya turiga aylantirilishidir. Bunday simlarning diametri bir necha mikron bo`ladi. Ular qattiq qatlam bilan, tashqaridan esa ximoyaviy qoplam bilan qoplangan ko`rinishda bo`ladi. Birinchi optik-tola simlar shisha materialidan tayyorlangan edi. Xozir esa uning o`rniga plastik tolalar ishlatiladi. 2. kanalning uzatish tezligiga va qiluvchi va uzatuvchi orasida sinxronlashtirishni, barqarorlikni, xatoliklarni topish va chiqamiz NRZ potensial kod (Non Return to Zero). (5.1-rasm). 60 -ketligini qayd etilgan (3.3,a-rasm MGs ni tashkil etadi. NRZ kodining kamchiligi axborotlarning uzun paketlarini qabul qilishda mumkin), shuning uchun NRZ faqat qisqa paketlarni (1 Kbitgacha) uzatishda ishlatiladi. NRZ kodi RS232 standartida ishlatiladi (kompyuterning ketma-ket porti). Uzatish baytlarida start va stopli bitlar belgi sifatda ishlatiladi. Sinxronlashtirish uchun qulayroq AMI (Alternate Mark Inversion) nolinchi darajali modifikasiyalangan NRZ kod hisoblanadi. Unda potensialning uchta- manfiy, ,b-rasm). Manfiy nolni (0) kodlash uchun nolinchi potensial, mantiqiy birni (1) kodlash uchun musbat yoki manfiy 0 0 0 0 +2,5 -2,5 0 -0,8 NRZ potensial kod I bipolyar kod Bipolyar impulsli kod Manchester kod 2B1Q potensial kod 1 0 0 0 0 0 1 1 ) b) v) g) d) 5.1-rasm. Axborotlarni kodlash usullari 61 potensial ishlatiladi, lekin bunda har bir keyingi mantiqiy birning (1) potensiali oldingi potensialga qarama- liniyasining talab qilin signallar qutblaridagi q Bipolyar impulsli kod shunday farqlanadiki, unda mantiqiy bir (1) bir qutbdagi -rasm). Har bir impuls t Aloqa qaraganda impulsli kodlarning spektri kamroq. Bipolyar impulsli kod kam ishlatiladi. birga bitta bit markazida musbat o - kodlanadi (3.3,g-rasm). ab qilinadi. Masalan, 10 Mbit/s Manchester kodi bipolyar kodga qaraganda yana bir afzallikka ega, unda hester kodi kabellarda ishlatiladi. 2B1Q potensial kod -rasm). Ikkita -2,5V potensial, 01 juftga-0,833 V, 11 juftga+0,833 V, 10 62 3. Analog va diskret signallarni modulyatsiyalash Modulyatsiya (lot. modulato - ) modulyatsiyalanadigan signalning bir yoki bir Diskret ma'lumot uzatish- analoglardan farqi shundaki, uning qiymatlari faqat alohida vaqtda ma'lum. Diskret signallar panjara funktsiyalari bilan tavsiflanadi - ketma -ketliklar - x d (nT), bu erda T = const - tanlash oralig'i (davr), n = 0, 1, X d (nT) funktsiyasining o'zi diskret lahzalarda ba'zi intervallarda o'zboshimchalik bilan qiymatlarni qabul qilishi mumkin. Bu funktsiya qiymatlari funktsiya namunalari yoki namunalar deb ataladi. X (nT) panjara funktsiyasining boshqa belgisi x (n) yoki xn. X (n) ketma -ketlik funktsiyaning ta'rif oralig'iga qarab chekli yoki cheksiz bo'lishi mumkin. Kvantlangan ma'lumot uzatish- analog yoki diskretdan farq qiladi, uzluksiz yoki diskret qiymat qiymatlari oralig'ini cheklangan sonli intervallarga bo'lish orqali. Kvantlashning eng oddiy shakli - bu butun sonni kvantlanish koeffitsienti deb nomlangan natural songa bo'lish. Raqamli ma'lumot uzatish- har bir ifodalovchi parametr alohida vaqt funktsiyasi va mumkin bo'lgan qiymatlarning cheklangan to'plami bilan tasvirlangan signal. Raqamli signallar kvantlangan panjara funktsiyalari bilan tavsiflanadi x q (nT). Analog signaldan raqamli signal qabul qilinganda namuna olish va kvantlashtirish sodir bo'ladi. Ikkilik raqamli signal- parametr qiymati haqidagi ma'lumotni ikki raqamli- nol va bitta ko'p raqamli kombinatsiya ko'rinishida aks ettirish usuli qo'llaniladigan va odatda ikkilik kod deb ataladigan ma'lumotlar uzatish. Modulyatsiya-past chastotali axborot signali (xabar) qonuniga muvofiq yuqori chastotali tashuvchining tebranishining bir yoki bir nechta parametrlarini o'zgartirish jarayoni. Hozirgi vaqtda kodlash va qayta ishlashning soddaligi tufayli raqamli elektron qurilmalarda ikkilik raqamli signallardan foydalaniladi. Aloqa kanallari orqali raqamli signalni uzatish uchun (masalan, elektr yoki radiokanallar) har xil turdagi modulyatsiyalar qo'llaniladi. Har xil turdagi modulyatsiya misolida ma'lumotlar signallarining parametrlarini ifodalash misollarini ko'rib chiqaylik (5.2-rasmga qarang). Modulyatsiyaning ko'rib chiqilgan turlaridan tashqari, faza (PM), vaqt-impuls (VIM) va boshqa modulyatsiyalar ham mavjud. 63 5.2-rasm.Modulyatsiya turlari Raqamli va impulsli texnologiyalarda terminologiya yaxshi asoslanmagan. Demak, diskret signal - bu signalning ifodalovchi parametrining qiymatlari faqat ma'lum vaqtlarda ma'lum bo'ladi va u ham analogdan farqli o'laroq, vakillik parametri faqat sobit bo'lishi mumkin qiymatlar (odatda ikkita: mantiqiy "nol" yoki mantiqiy "bir").Ikkinchi holda, signalni kvantlangan deb atash to'g'ri bo'ladi, lekin sanoat modullari "diskret signal kiritish modullari" deb nomlanadi. Ma'lumot uzatish uchun turli xil fizik miqdorlardan foydalanishdan tashqari, signallar o'z ifodalovchi parametrlari bilan ham farq qiladi.Qabul qiluvchi tomon qabul qilishi kerak, aks holda bu xabar emas. Signal har qanday jismoniy jarayon bo'lishi mumkin, uning parametrlari uzatilgan xabarga muvofiq o'zgaradi.Signal, deterministik yoki tasodifiy, matematik model bilan tavsiflanadi, bu funksiya signal parametrlarining o'zgarishini tavsiflaydi. Signalni vaqt funktsiyasi sifatida ifodalashning matematik modeli radiotexnologiyaning asosiy kontseptsiyasi bo'lib, u radiotexnika qurilmalari va tizimlarini tahlil qilish va sintez qilish uchun samarali bo'lgan. Radiotexnikada foydali ma'lumotni uzatuvchi signalga muqobil - bu shovqin - odatda tasodifiy vaqt funktsiyasi, signal bilan o'zaro aloqa qilish (masalan, qo'shish orqali) va uni buzishdir. Nazorat savollari 1. Diskret signal bu ? 2. Analog signal bu ? 3. Modulyatsiya nima ? 4. Modulyatsiya turlari ? 5. Ikkilik raqamli signal 64 6. Kvantlangan ma'lumot uzatish bu ? Testlar 1. 10Base T standartidaqandaykabeldanfoydalaniladi? A) juftlik kabel; B) kioksial kabel; C) optiktolali kabel; D) keng polosali kabel; 2. Token Ringda sonida cheklash nechaga teng? A) 260, B) 512, C) 256, D) 998; 3. Fayllarga ega OSI protokolini E) X.400; F) FTP; G) SNTP: H) FTAM; 4. OSI standartlarida har xil sathlar protokollari uchun birligini ifodalash uchun protokolga qanday umumiy nom bilan ifodalanadi? B) UDP, B) TCP, C) FTP, D) FTAM; 5. Axborot amalga oshiradi? E) Tarmoq protokollari; F) OSI protokollari; G) TCP protokollari; H) Marshrutlash protokollari; 6.OSI modelida necha xil tipdagi protokollar bor? A)2, B) 3, C) 4, D) 6; B) OSI, B) ITU-T, C) ISO, D) MAC; 65 6-Mavzu Birlamchi tarmoqlar PDH, SONET/SDH va DWDM. Reja 1. PDH, SONET/SDH va DWDM. 2. 3. Simsiz tizimlar va ularning xillari. Tayanch Plezioxron raqamli iyerarxiya (Plesiochronous digital hierarchy), SONET/SDH tarmoqlari, DWDM tarmoqlari, OTN tarmoqlari, Frame Relay, ATM texnologiyasi (ATM technology). 1. PDH, SONET/SDH va DWDM. Kompyuter tarmoqlarining global tarmoqlarini yaratishga m maxsus texnologiyalari mavjud: X.25, Frame Relay, ATM, MPLS. Bunday texnologiyali tarmoqlar katta hududlarni qoplashi mum malarning katta sonini birlashtiradi, hamda birlashgan IP tarm Ethernet va IP tarmoqlarida ishlatiladigan paketlarni harakat qilishining deytagramma usuliga alternativ qilib, bugungi kunda Frame Relay, ATM tarmoqlarida ishlatiladigan virtual kanallar texnikasini olish mumkin. Virtual kanallar texnikasi tarmoq m dan yuqori m xizmatlarga muvofiq foydalanuvchilar orasida resurslarni yanada rasional taqsimlash imkonini beradi. Zamonaviy tarmoqlarda ikkita texnologiya orasidagi kelishuv natijasida ikkala usulning birikmasi hisobiga erishiladi. Global tarmoq tarkibidagi uning tashkil qiluvchi qismi - virtual kanallar teknikasi asosida ishlaydi va shu bilan bir vaqtda bu tarmoqlarni birlashtirish deytagramm texnologiyaning kommunikasion kanallarini yaratish uchun birlamchi tarmoq deb ataluvchi m Birlamchi yoki transport tarmoqlari bu telefon yoki kompyuter tarmoqlarini miy yuqori tezlikdagi global uzatish kanallarini yaratish uchun m mmunikasiya tizimlaridir. Birlamchi tarmoqlarning boshqa telekommunikasiya tarmoqlaridan farqi shundaki, ular oxirgi foydalanuvchilarning terminal qurilmalari bilan ishlam boshqa tarmoqlarning oxirgi foydalanuvchilarga xizm mmunikasion qurilm Telefon va kompyuter tarmoqlari birlamchi tarmoqlarga nisbatan ikkilamchi yoki ustma mchi tarmoqlar kabelli aloqa liniyalaridan va kommutatorlardan tashkil topgan mmutasiyasi texnikasi Download 1.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|