Faza-1 Bİtum qurğusunun tiKİNTİSİ VƏ İSTİsmari üZRƏ Əmtq

6.2  Layihənin olmadığı hal 
Heydər  Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodu  (keçmiş  Yeni  Bakı  neftayırma  zavodu,  ‹Azərneftyanacaq› 
İstehsalat Birliyi, «Azərneftyanacaq» neft emalı zavodu) keçmiş SSRİ Neft Sənayesi Nazirliyinin 1953-cü il 
29 iyul tarixli əmri ilə yaradılmışdır. 
Yarandığı ilk günlərdən zavod Azərbaycan Respublikasının yanacaq istehsalı sektorunda ən iri və qabaqcıl 
müəssisəyə çevrilmişdir. 
50 ildən çox müddət ərzində Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı Zavodunda 300 mln. tondan artıq neft 
emal olunmuş, müxtəlif növ neft məhsulları istehsal edilmişdir. 
Müasir  dövrün  artan  tələbləri  daha  qabaqcıl  texnologiyaların  istehsalata  tətbiqini  tələb  edir  ki,  zavodun 
modernləşdirilməsi də bu səbəbdən zəruridir. Əks halda həm iqtisadi, həm də ekoloji cəhətdən əlverişsizdir. 
 
 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
63 

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
FƏSİL
 
7
 
7  ƏTRAF 
MÜHİTƏ 
VƏ 
SOSİAL-İQTİSADİ 
SAHƏLƏRƏ 
POTENSİAL 
TƏSİRLƏRİN 
QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ VƏ YUMŞALTMA TƏDBİRLƏRİ 
 
7.1  Giriş 
Bu fəsildə “H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi” layihəsinin bir hissəsi çərçivəsində 
həyata keçirilən “Bitum” qurğusunun tikintisi və istismarı zamanı ətraf mühit və sosial vəziyyətdə baş verən 
potensial  dəyişikliklər  təsvir  edilir.  Həmin  dəyişikliklərin  Fəsil  3,  Layihənin  Təsvirində  göstərilmiş 
planlaşdırılan fəaliyyətlər həyata keçirilərkən baş verdiyi ehtimal edilir. Burada həmçinin Fəsil 2-də təqdim 
edilən  metodologiya  əsasında  həmin  dəyişikliklərin  mümkün  əhəmiyyətinin  qiymətləndirilməsi  üzrə 
nəticələr verilir. 
Bu fəsildə eləcə də təsirlərin  azaldılması ilə  bağlı tədbirlər haqqında məlumat verilir ki, həmin tədbirlər 
layihənin potensial təsirlərinin qarşısının alınması və ya azaldılması və ya onun potensial faydalı təsirlərinin 
artırılması məqsədilə təklif edilmişdir. 
Layihənin  istismar mərhələsində  baş  verə  biləcək  planlaşdırılmamış  və  ya  gözlənilməz  qəza  hadisələri 
təsvir edilmir və ya qiymətləndirilmir (məsələn, boru kəmərinin dağılması). Lakin bu fəsildə tikinti fazası 
ərzində baş verə biləcək, dağılma və yol qəzaları kimi hadisələrin təsviri və qiymətləndirilməsi verilir. 
Layihənin bu hissəsinə layihələndirilən obyektin qurğularının və kommunikasiyalarının tikintisi və istismarı 
zamanı ətraf mühitin mühafizəsini təmin edən texniki, texnoloji, konstruktiv və təşkilati tədbirləri daxildir. 
Bu  layihədə  tətbiq  edilən  qurğular,  avadanlıqlar  və  kommunikasiyalar  Dövlət  standartlarına,  norma  və 
qaydalarına uyğun işlənir və ekoloji cəhətdən qəbul edilə bilər. Təmir-tikinti işləri ətraf mühitin normalarına, 
istehsalatda sanitariya və təhlükəsizlik texnikası qaydalarına riayət olunmaqla yerinə yetirilməlidir. 
Layihələndirilən obyektin tikintisi zamanı əmələ gələn istehsalat tullantıları (qaynaq çubuqlarının qırıntıları, 
armatur, dəmir parçaları) yığılıb müəssisənin istehsalat bazasına göndərilir. Metal tullantıları aidiyyəti üzrə 
metallurgiya zavoduna təhvil veriləcəkdir. 
Layihələndirilən  obyektin  tikintisi  və  istismarı  zamanı  ətraf  təbii  mühitin  mühafizəsi  sahəsində  fəaliyyət 
Azərbaycan  Respublikasının  qüvvədə  olan  “Ətraf  mühitin  mühafizəsi  haqqında”,  “Ekoloji  təhlükəsizlik 
haqqında”, “Sanitariya-epidemioloji salamatlıq haqqında”, “Yerin təki haqqında”, “Su məcəlləsi”, “Torpaq 
məcəlləsi” və başqa qanunlarına və mövcud normativ sənədlərinə əsaslanmalıdır. 
Layihədə ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirlər nəzərdə tutulur: 
−
  texnoloji kommunikasiyalar arasında norma məsafələrin qoyulması; 
−
  layihələndirilən boru armaturalarının səmərəli yerləşdirilməsi; 
−
  tikinti-quraşdırma və texnoloji rejimlərin və şərtlərin optimallaşdırılması; 
−
  müasir nəzarət, siqnallaşma və avtomatlaşdırma vasitələrindən istifadə edilməsi; 
−
  boruların hermetikliyinin təmin olunması; 
−
  layihələndirilən  obyektlərin  göstəricilərinin  düzgün  seçilməsinə,  bütün  tələblərə  cavab  vermə 
nöqteyi-nəzərdən  qəbul  edilməsinə,  armaturların,  boruların  və  s.  qaynaq  edilməsi  üçün 
elektrodların möhkəmlik və mexaniki xüsusiyyətlərinin göstəricilərinə, qaynaq tikişlərinin lazımı 
üsulla yoxlanılması; 
−
  borular üçün yüksək keyfiyyətli poladdan hazırlanmış borulardan istifadə edilməsi; 
−
  məişət tullantılarının xüsusi konteynerlərə yığılması və xüsusi yerlərə daşınması; 
−
  obyektin  tikintisində  nasaz  olan  nəzarət-ölçü  cihazlarının  avadanlıqların,  mexanizmlərin  və 
aqreqatların istismarının qadağan edilməsi; 
−
  konstruksiyaları və kommunikasiyaları korroziyadan mühafizə etmək məqsədi ilə antikorroziyalı 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
64 

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
örtüklərdən istifadə edilməsi. 
−
  Ətraf mühitin mühafizəsini təmin etmək məqsədi ilə layihədə aşağıdakılar nəzərə alınmışdır: 
−
  ətraf mühitin  mühafizəsi  sahəsində  Azərbaycan  Respublikasında  qüvvədə  olan  standartlara, 
norma və qaydalara riayət edilməsi; 
−
  təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə edilməsi; 
−
  ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması. 
 
7.2  Fəaliyyətlər, aspektlər və qəbuledicilər 
Ekoloji,  sosial  və  mədəni  təsirlərin  qiymətləndirilməsi  layihə  üzrə  fəaliyyətlər  və  qəbuledicilərlə  bağlı 
aspektlərin arasındakı qarşılıqlı əlaqənin qiymətləndirilməsinə əsaslanır. Aspektlər layihə üzrə fəaliyyətlərin 
ətraf  mühitlə  qarşılıqlı  təsirdə  ola  biləcək  elementləri  kimi  təyin  olunur.  Qəbuledicilər  layihə  ərazisinin 
layihənin icrası nəticəsində məruz qala biləcək elementləri kimi təyin olunur. 
Layihə üzrə fəaliyyətlərə aşağıdakılar daxildir: 
Səfərbərlik mərhələsi 
•
  Maddi texniki təchizat (materiallar, avadanlıq və kadrlar) 
•
  Sahənin təmizlənməsi və hasarlanması 
Yerinə yetirmə (icra) mərhələsi 
•
  Qurğunun quraşdırılması 
•
  Sınaqlar 
•
  Bərpa işləri 
Cədvəl 7.1 
Fəaliyyətlər, aspektlər və potensial qəbuledicilər 
Fəaliyyət 
Aspektlər 
Potensial 
Qəbuledicilər 
Maddi texniki təchizat – Qurğu və 
Avadanlığın Layihə Sahəsinə 
daşınması 
İşlənmiş qazların atmosferə 
buraxılışları 
Atmosfer 
İcmalar 
Sahənin təmizlənməsi və 
hasarlanması 
Torpağın eroziyası, Torpaq 
strukturunun, məhsuldarlığın və 
toxum fondunun itkisi 
Torpaq 
Bitki örtüyü 
Qurğunun quraşdırılması 
Atmosferə çirkli qazların buraxılışı 
Atmosfer 
İcmalar 
Səs-küy, Vibrasiya 
İcmalar 
Fauna 
Torpaq strukturunun, 
məhsuldarlığın və toxum fondunun 
itkisi 
Torpaq 
Flora 
Sınaqlar 
İş sahələrindən artıq suların və 
sınaqda istifadə edilmiş suların 
kənarlaşdırılması 
Hidrosfer 
Torpaq 
 
7.3  Təsirlərin analizi və yumşaltma 
Bu  bölmə  Layihənin  xidmət  ərazisindəki  “Təsirlərin  Qiymətləndirilməsi”-ni  əhatə  edir  və  təklif  edilən 
“Yumşaltma Tədbirləri” müvafiq olaraq hər bir yarımbölmədə müzakirə olunur. Hər bir mənfi və ya müsbət 
nəticəyə “yüksək”, “orta” və “zəif” olaraq bir təsir səviyyəsi təhkim olunmuşdur. 
ƏMTQ təklif olunan ayrı-ayrı layihələrin mümkün əhəmiyyətli əks təsirlərinin müəyyən edilməsi və bunların 
qarşısının  alınması,  bu  mümkün  olmadıqda  isə  minimuma  endirilməsi  və  ya  məqbul  səviyyəyədək 
azaldılması (“yumşaltma tədbirləri”) məqsədilə yolların təklif edilməsi üçün istifadə olunur. 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
65 

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
Hər bir  qeyd  edilən təsirdən sonra  ətraflı müzakirə aparılır  və  buraya  qeyd  edilən nəticəni  dəstəkləyən 
məlumatlar daxil edilir. Bu müzakirələrdə eyni zamanda təklif olunan layihənin əhəmiyyətli, yaxud potensial 
olaraq əhəmiyyətli təsirlərinin mümkün olan dərəcəyədək azaldılması üçün yumşaltma tədbirləri verilir. 
Bu, yumşaltmanı aşağıdakı kimi müəyyən edir; 
a)  Konkret addımı və ya onun hissələrini həyata keçirməməklə təsirdən tamamilə qaçılması. 
b)  İşin  və  onun  həyata  keçirilməsi  miqyasının  dərəcəsini  məhdudlaşdırmaqla  təsirlərin  minimuma 
endirilməsi. 
c)  Təsirə  məruz  qalan  ətraf  mühiti  təmir  etmək,  reabilitasiya  etmək  və  ya  bərpa  etməklə  təsirin 
düzəldilməsi. 
d)  İş  müddətində  mühafizə  və  təmir  işləri  yolu  ilə  təsirin  vaxt  keçdikcə  azaldılması  və  ya  aradan 
qaldırılması. 
e)  Əvəzedici  resurslar  və  ya  mühitlər  təmin  etməklə  və  ya  bunlarla  əvəz  etməklə  təsirlərin 
kompensasiya edilməsi. 
Bu  müzakirədə  həmçinin  yumşaltma  tədbirlərinin  tətbiq  edilməsindən  sonra  bütün  əhəmiyyətli  təsirlərin 
statusunu təsvir edir, ya təsir əhəmiyyətlilik həddindən aşağı səviyyəyədək azaldılır (əhəmiyyətlidən aşağı 
səviyyəyədək azaldılmış), ya da belə bir nəticəyə gəlinir ki, mümkün olan yumşaltma tədbiri yoxdur, yaxud 
təsiri əhəmiyyətlilik həddindən aşağı səviyyəyədək azaltmaq üçün kifayət deyildir. Bu, “ətraf mühit üzərində 
qaçılmaz olan əhəmiyyətli təsir” olur. 
 
7.3.1  Əhəmiyyətliliyin nəticələri 
a)  Təklif olunan layihənin və onunla əlaqədar olan fəaliyyətlərin təbii ətraf mühitə potensial olaraq 
əhəmiyyətli olan əks təsirləri qiymətləndirilmişdir. Təklif olunan layihə çərçivəsində müxtəlif vəhşi 
canlı təbiət növlərinin, o cümlədən bəzi nəsli kəsilmək üzrə olan, təhlükədə olan və nadir növlərin 
yaşadığı həssas təbii yaşayış məskənlərində və ya onların yaxınlığında işlər görülməsi nəzərdə 
tutulmur. Təqdim edilmiş bütün yumşaltma tədbirlərinin tam həyata keçirilməsi halında layihə ilə 
əlaqədar olan potensial təsirlər əhəmiyyətlilik həddindən aşağı səviyyəyədək azaldılacaqdır. 
b)  ETSN-nin  missiyası  ərazinin  “təbii  ehtiyatlarını  qorumaq  və  mühafizə  etmək”dir.  Bilinən  digər 
layihələrin təsirləri təklif olunan layihənin potensial təsirləri ilə üst-üstə düşmür, ona görə də heç bir 
kumulyativ təsir yoxdur. 
c)  Təklif olunan layihənin ekoloji təsirləri ümumi olaraq insanlar, ətraf mühit və biomüxtəliflik üzərində 
əsaslı əks təsirlərə səbəb olmayacaqdır. Lakin toz və emissiyalarının mümkün müvəqqəti təsirləri 
mövcuddur.  Təklif  edilən  yumşaltma  tədbirlərinin  birləşdirilməsi  və  həyata  keçirilməsi  ilə  təklif 
olunan layihənin təsirləri əhəmiyyətlilik həddindən aşağı səviyyəyədək azaldılacaqdır. 
 
7.3.2  Təsirin əhəmiyyətliliyi cədvəli 
Layihənin potensial ekoloji təsirlərinin qiymətləndirilməsi aşağıda verilmiş təsirin əhəmiyyətliliyi cədvəlində 
ardıcıllıqla  göstərilmiş  müzakirələrin  ardınca  təqdim  ediləcəkdir.  Hər  bir  layihə  komponenti  layihə  üzrə 
fəaliyyətin  xarakterinə  uyğun  olaraq  müxtəlif  fiziki,  aparılan  müvafiq  məsləhətləşmələrə  uyğun  olaraq 
nəzərdən keçirilir. 
Fəsil  5-də  qeyd  edilən  çöl  tədqiqatlarının  aparılması  zamanı  mühafizə  olunan  bütün  ərazinin  ekoloji 
funksiyası  ilə  təklif  olunan  Layihənin  təsirinə  məruz  qalacaq  ərazilər  arasındakı  əlaqəyə  xüsusi  diqqət 
yetirilmişdir.  Bütün  təsir  qiymətləndirmələri  Fəsil  2-də  verilən  meyarlar,  Fəsil  5-dəki  ilkin  vəziyyətin 
qiymətləndirmələri ərazi vahidliyi hüdudları ilə məhdudlaşır. 
Qiymətləndirmələr həmçinin Fəsil 2-də müəyyən edilmiş meyarlara uyğun olaraq şərh edilib və aşağıda 
verilən  təsirin  əhəmiyyətliliyi  cədvəlinə  uyğun  olaraq  formula  edilmişdir.  Təsirin  əhəmiyyətliliyi  cədvəli 
layihənin ekoloji və sosial davamlılığını nəzərdən keçirməklə potensial təsir sahələrini müəyyən etməyə 
kömək edir. 
Potensial təsirlərin qiymətləndirilməsi və yumşaltma tədbirləri cədvəl 7.1-də verilən ətraf mühit aspektlərinə 
görə aparılacaqdır.
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
66 

 
H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun 
tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
Cədvəl 7.1 
Potensial təsirlər və onların qiymətləndirilməsi 
Fəaliyyətlər/ 
Təsir 
mənbələri 
Ətraf 
Mühit/Sosial
-iqtisadi 
qəbuledicilər 
Potensial 
Təsirlər 
(effektlər) 
Həss
aslıq 
İnten
sivlik 
Əhəmiy
yətlilik 
Əsas qoruma/Yumşaltma Tədbirləri 
Qalıq Təsirlər 
Həss
aslıq 
Inten
sivlik 
Əhəmiyy
ətlilik 
Tikinti 
mərhələsi 
 
Nəqliyyatın 
Hərəkətinə 
təsirlər 
Səs-küy, 
atmosferin 
çirklənməsi 
1 
1 
L 
Nəqliyyatın hərəkəti yalnız müəyyən edilmiş 
marşrutlar üzrə həyata keçirilə bilər. 
1 
1 
L 
Torpaqlar 
Eroziya, 
deqradasiya, 
Çirklənmə 
1 
1 
L 
Qurğuların tikintisi zamanı təhlükəsizlik və 
ehtiyat tədbirlərin görülməsi. 
1 
1 
L 
Bitki örtüyü 
Bitki 
örtüyünə 
təsirlər 
1 
1 
L 
Layihə fəaliyyətlərinin təsirinə məruz qalmayan 
sahələrə istinad etməklə təsirə məruz qalan 
sahələrdə bitki örtüyünün təkrar bərpası və bitki 
növlərinin müxtəlifliyinin artırılması 
1 
1 
L 
Heyvanat 
aləmi 
Məməlilər, 
quşlar 
sürünənlər 
və digər 
canlılara 
təsirlər 
2 
2 
L 
Heç bir halda və şəraitdə hər hansı podratçı, 
onun işçiləri, subpodratçıları və ya 
subpodratçılarının şçiləri tərəfindən layihə 
ərazisində heyvan və quş növlərinin ovlanmasına 
və əraziyə heç bir əhilləşdirilmiş heyvanın 
gətirilməsinə imkan verilməməsi. 
1 
1 
L 
Sosial-iqtisadi 
sahə 
Məşğulluq 
səviyyəsinə 
müvəqqəti 
müsbət 
təsirlər 
1 
1 
L 
Layihənin müsbət təsirləri gələcəkdə aparılacaq 
istismar işləri dövründə ola bilər.  
1 
1 
L 
 
 
 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
67 

 
H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun 
tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
İstismar 
mərhələsi 
Torpaqlar 
Çirklənmə 
1 
1 
L 
Materialların saxlanması zamanı bir-biri ilə 
reaksiyaya girməsi mümkün olan materialların 
xüsusi tələblər əsasında anbarlaşdırılması; 
Materialların yüklənmə-boşaltma 
əməliyyatlarının xüsusi təlim keçmiş işçilər 
tərəfindən yerinə yetirilməsi 
1 
1 
L 
Bitki örtüyü və 
heyvanat 
aləmi 
Bitki 
örtüyünə, o 
cümlədən 
məməlilər, 
quşlar 
sürünənlər 
və digər 
canlılara 
təsirlər 
1 
1 
L 
Təsirə məruz qalmayan sahələrə istinad etməklə 
yenidən bərpa olunan sahələrdə bitki örtüyünün 
təkrar əkilməsi və bitki növlərinin müxtəlifliyinin 
artırılması 
Layihə ərazisində işçilər tərəfindən heyvan və 
quş növərinin ovlanmasının qadağan edilməsi 
1 
1 
L 
Hidrosfer  
Səth və qrunt 
sularının 
çirklənməsi 
2 
2 
L 
İstismar prosesində formalaşan istehsalat və 
məişət çirkab sularının təmizləyici qurğular 
vasitəsilə təmizlənməsi; 
Təmizləyiici qurğuların fəaliyyətinin daim 
nəzarətdə saxlanması məqsədilə onların giriş və 
çıxışlarından nümunələr götürməklə laborator 
analizlərin aparılması 
İstehsalat-çirkab sularının idarəolunması 
vəziyyətinin mütəmadi monitorinqi 
1 
1 
L 
Sosial-iqtisadi 
sahə 
Məşğulluq 
səviyyəsinə 
müvəqqəti 
müsbət 
Təsirlər 
1 
1 
L 
Layihənin müsbət təsirləri gələcəkdə aparılacaq 
istismar işləri dövründə ola bilər. 
1 
1 
L 
 
 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
68 

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
7.4  Geologiya və geomorfologiyaya potensial təsirlər 
Bu fəsildə “H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi” layihəsinin bir hissəsi çərçivəsində 
həyata  keçirilən  “Bitum”  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı  zamanı  geologiya  və  geomorfologiyaya  (o 
cümlədən  topoqrafiya)  olan  potensial  təsirlər  və  təsirlərin  azaldılması  ilə  bağlı  qəbul  ediləcək  əlaqədar 
tədbirlər  haqqında  məlumat  verilir.  Tikinti  ərazisi  heç  bir  tektonik  pozulma  zonası  ilə  kəsişmədiyindən, 
istismar mərhələsinin geologiya  və geomorfologiyaya təsir etməsi və  ya onların təsirinə məruz qalması 
gözlənilmir. 
 
7.5  Torpaq və qruntun vəziyyətinə potensial təsirlər 
Bu bölmədə, nəzərdə tutulan Layihənin tikintisi və istismarı müddətində təsirlərin azaldılması ilə bağlı qəbul 
olunacaq əlaqədar tədbirlər nəticəsində torpağa olan potensial təsirlər mövzusuna toxunulur. Bu hissədə 
eyni  zamanda  Layihənin  tikinti  fəaliyyətlərinə  təsir  göstərmək  potensialı  olduğu  üçün  ilkin  qruntun 
vəziyyətinin bəzi aspektlərinə cavab vermək ehtiyacı da nəzərə alınacaq. 
Layihənin tikintisi zamanı əmələ gələn istehsalat tullantıları (qaynaq çubuqlarının qırıntıları, armatur, dəmir 
parçaları, beton qırıntıları) yığılıb müəssisənin istehsalat bazasına göndərilir. Metal tullantıları təkrar emala 
göndərilir. 
Bərk məişət tullantılarının yığılması üçün xüsusi hermetik konteynerlər nəzərdə tutulmalıdır. 
Torpağın çirklənməsi 
Çirklənmiş torpaqla bağlı təsirlər bu bölmədə aşağıda verilənlər nöqteyi-nəzərindən əhatə olunur: 
•
  Çirklənmiş sahələrdə tikintinin həyata keçirilməsi 
•
  Qurğuların  tikintisi  və  ya  istismardan  çıxarma  fəaliyyətləri  zamanı  qəza  hallarında  torpağın 
çirklənməsi. 
Tikinti ilə əlaqədar fəaliyyətlər torpaq, qrunt suları və səth sularının çirkləndirmə potensialına malikdir. Tikinti 
fəaliyyətləri ilə əlaqədar olan əsas potensial çirkləndirici maddələr aşağıdakı kimidir: 
•
  Yanacaq və sürtgü yağları; 
•
  Təhlükəli tullantılar; 
•
  Qaynaq tullantıları, sahədə qaynaq və örtükləmə materialları; 
•
  Boyalar və həlledicilər; 
•
  Çirkab suları. 
Təsirlərin Azaldılması 
Aşağıda  xülasə  olaraq  təqdim  olunmuş  təsirlərin  qarşısının  alınması  və  təsirlərin  azaldılması  tədbirləri 
torpaq və qruntun vəziyyətinin mənfi təsirlərin azaldılması məqsədi ilə tətbiq olunacaq. 
Torpaq çirklənməsi riskini azaltmaq üçün aşağıdakı təsirlərin azaldılması tədbirləri həyata keçiriləcək: 
•
  Materialların saxlanması zamanı bir-biri ilə reaksiyaya girməsi mümkün olan materiallar ayrı 
saxlanılacaq 
•
  Müvafiq  işçilər  təhlükəli  materialların  təhlükəsiz  istifadəsi  və  yüklənib-boşaldılması  ilə  bağlı 
təlim keçəcək. 
 
7.6  Ekoloji mühitə potensial təsirlər 
Bu  hissədə  Layihənin  tikinti  və  istismarı  zamanı  flora  və  faunaya  olan  potensial  təsirlər  və  təsirlərin 
azaldılması ilə bağlı qəbul ediləcək tədbirlər haqqında məlumat verilir. 
Əsas həssaslıqlar 
Layihənin tikintisi və istismarı nəticəsində təsirə məruz qala biləcək əsas ekoloji reseptorlar ekosistemlər, 
təbii mühit və növlərdir. Ekosistemlər və təbii mühit həm tikinti zamanı, həm də sonrakı bərpa fəaliyyəti 
ərzində təbii mühitin itirilməsi, parçalanma, hissələrə ayrılma və deqradasiyaya həssasdır. Növlər fərd və 
ya populyasiya səviyyəsində birbaşa məhv olma və ya təbii şəraitin parçalanması nəticəsində müdaxiləyə 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
69 

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
və ya yayılma ilə bağlı məhdudiyyətlərin təsirinə məruz qala bilər. Təbii mühitin dəyəri standart meyarların 
növlərinə görə qiymətləndirilir, bunların arasında ən mühüm olan təbiilik, nadirlik və yayılma sahəsidir (yerli 
miqyasdan  dünya  miqyasına  qədər  müxtəlif  miqyaslarda  qiymətləndirilir).  Növlər  nadir  və  ya  nəsli 
tükənməkdə olan növlərin yerli və ya beynəlxalq siyahılarına, yəni Azərbaycanın Qırmızı Kitabına (QK) və 
ya Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyinin (BTTSMB) Qırmızı Kitabına daxil edildiyi 
halda, dəyərli ola bilər. Yüksək ekoloji dəyərə malik olan bu təbii mühitlər və növlər aşağıda qeyd edilən 
əsas ekoloji həssaslıqların seçilməsi üçün əsasdır. 
Torpağın  zəif  idarə  olunması,  torpağın  eroziyası,  torpağın  kipləşməsi  və  artıq  alt  torpaq  qatının  zəif 
utilizasiyası torpağın münbitliyini, dərinliyini və strukturunu azalda bilər. Bu isə öz növbəsində torpağın üst 
qatı dəyişdirildikdən sonra  bitki örtüyünün təbii bərpa  olunma qabiliyyətinə təsir edə bilər. Torpağın  üst 
qatının düzgün saxlanılmaması və idarə olunmaması da təbii bitki örtüyünün effektiv bərpası üçün zəruri 
olan canlı bitki materiallarından (toxumlar, kökümsovlar, soğanaqlar, kök yumruları) bəzilərinin məhv olması 
ilə  nəticələnə  bilər.  Çirkab  suların  və  tullantıların  atılması  ilə  torpaq  və  qrunt  suyunun  çirklənməsi  bitki 
örtüyünün məhvinə səbəb ola bilər. 
Fauna 
Tikinti  və  istismara  vermə  fəaliyyətinin  faunaya  təsiri  müəyyən  dərəcədə  işlərin  vaxtından  və  növlərin 
davranışının  nisbi  mövsüm  dəyişikliklərindən  asılıdır.  Heyvan  növlərinin  çoxu  xüsusilə  çoxalma 
mövsümündə  (aprel  ayından  iyun  ayına  qədər)  və  qışlama  mövsümündə  (oktyabr  ayından  mart  ayına 
qədər) təsirə qarşı həssasdırlar. Bu davranışların dəqiq vaxtı havanın mövsümi dəyişkənliyindən hədsiz 
dərəcədə asılıdır.