Faza-1 Bİtum qurğusunun tiKİNTİSİ VƏ İSTİsmari üZRƏ Əmtq
Download 16.26 Kb. Pdf ko'rish
|
|
8.3 Ekoloji monitorinq Layihə üzrə Ətraf mühitin monitorinqi obyektləri H.Əliyev adına NEZ-in modernləşdirilməsi layihəsi, FAZA- 1 Bitum qurğularının layihəsinin tikintisi işlərin potensial təsir mənbələridir (nəqliyyat vasitələri, personal və s.). Hazırda təcrübədə müxtəlif monitorinq fəaliyyəti növləri vardır və onların hər biri müəyyən dərəcədə ƏMTQ araşdırmasına uyğundur. Əsas növlər aşağıda qısaca təsvir olunur: • İlkin Vəziyyətin Monitorinqi: İşlərə başlamazdan əvvəl (auditdən əvvəlki araşdırma) təklif olunan layihə ərazisini əhatəsində ilkin ekoloji parametrlər üzrə araşdırma aparılmalıdır. Bunun ardınca aparılan müşahidələr vaxt keçdikcə bu parametrlərdə baş verən dəyişiklikləri ilkin məlumatlarla müqayisə etməklə qiymətləndirə bilər. İlkin vəziyyətin monitorinqi ARDNŞ-nin Ekologiya İdarəsi tərəfindən artıq yerinə yetirilmişdir. EKOLOGİYA İDARƏSİ 82 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi • Təsirlərin Monitorinqi: Podratçı və Sifarişçi tərəfindən ƏMTQ-nin yerinə yetirilməsini nəzarətdə saxlanılacaqdır. Bunu Sifarişçi və ya razılıq əsasında podratçı təşkil edir. • Uyğunluğun Monitorinqi: Monitorinqin bu forması layihənin tövsiyə edilən ekoloji mühafizə standartlarına uyğun olmasını təmin etmək üçün müntəzəm müşahidələr aparılır, yaxud xüsusi ekoloji keyfiyyət göstəricilərini və ya çirklənmə səviyyələrini fasiləsiz olaraq qeydə alınması metodundan istifadə edir. Monitorinq müntəzəm olmalı və layihənin icra müddətində aparılmalıdır. Layihə üzrə Ekoloji Monitorinq keçirilməsinin məqsədlərinə aşağıdakılar daxildir: • Layihənin hər hansı qısa və ya uzun müddətli ekoloji və sosial təsirlərinin müəyyən edilməsi üçün məlumat bazasının yaradılması. • Ekoloji nəzarət tədbirləri və ya təcrübələrindən hər hansı biri qəbul olunmuş standartlara nail ola bilməzsə, erkən göstəricinin təmin edilməsi. • Layihənin yerinə yetirilməsinin və yumşaltma tədbirlərinin səmərəliliyinin müşahidə olunması. • ƏMTQ tədqiqatında fərz olunmuş ekoloji təsirləri dəqiqləşdirmək. • Layihənin normativ tələblərə, standartlara və hökumət siyasətlərinə uyğunluğunu müəyyən etmək. • Gözlənilməz problemlər və ya qeyri-məqbul təsirlər ortaya çıxarsa düzəldici tədbirlər görmək. • Ekoloji yoxlamanı mümkün etmək üçün məlumatlar təmin edilməsi. • Müəyyən olunmuş internet saytı vasitəsilə müşahidə məlumatlarının real zaman rejimində təmin olunması. • Yerli icma nümayəndələri ilə görüşlər və əməliyyatların inkişafı barədə məlumatlandırma. • Şikayətlərin qeydiyyatı və cavabların verilməsi, razılılaşma yollarının müəyyən edilməsi. 8.3.1 Hesabat vermə Layihə dövründə H.Əliyev adına NEZ-in modernləşdirilməsi layihəsi, FAZA-1 Bitum qurğunun tikintisi və istismarı-nin podratçısının Sağlamlıq, Əməyin Təhlükəsizliyi və Ətraf Mühit (SƏTƏM) üzrə Nümayəndəsi cari və yekun Ekoloji Monitorinq hesabatı hazırlayıb təqdim edir. Hesabat H.Əliyev adına NEZ-nə təqdim edilir. Yekun Hesabatın surəti ETSN-də təqdim edilir. Ekoloji Keyfiyyət Hədlərinin Aşılması barədə Aralıq Bildirişlər Tədbirlər planına uyğun olaraq, ekoloji keyfiyyət hədləri aşıldıqda SƏTƏM Nümayəndəsi “NEZ”-ni və Azərbaycan ETSN-ni dərhal müvafiq qaydada xəbərdar etməlidir. Bildirişin ardınca “NEZ”--nə və Azərbaycan ETSN-nə araşdırmaların nəticələri, təklif olunan tədbirlər və görülmüş tədbirlərin müvəffəqiyyəti barədə məlumatlar və lazım olan izləmə təklifləri verilməlidir. 8.3.2 Ekoloji və sosial şikayətlər Şikayətlər tədbir görülmək üçün Sağlamlıq, Əməyin Təhlükəsizliyi və Ətraf Mühit (SƏTƏM) üzrə Nümayəndəyə ünvanlanmalıdır. (SƏTƏM) üzrə Nümayəndə hər hansı şikayət qəbul olunduqdan sonra aşağıdakı proseduraları tətbiq etməlidir: 1. Şikayəti qeydiyyata almalı və qəbul olunduğu tarixi şikayət məlumatları bazasına daxil etməli, həmçinin NEZ-i dərhal məlumatlandırmalıdır, 2. Şikayətin doğruluğunu araşdırmalı və onun görülən layihə işlərindən qaynaqlandığını qiymətləndirməlidir, 3. Şikayət doğrudursa və işlərlə əlaqədardırsa, NEZ ilə məsləhətləşmə əsasında yumşaltma tədbiri müəyyən etməlidir, 4. Podratçının müəyyən olunmuş yumşaltma tədbir(lər)i ilə bağlı cavabını və yenilənmiş vəziyyəti nəzərdən keçirməli, 5. Əgər lazım olarsa, vəziyyəti dəqiqləşdirmək üçün əlavə monitorinq və yoxlama aparılmalıdır və şikayətə səbəb olan vəziyyətlərin yenidən yaranmamasını nəzərdən keçirilməlidir. EKOLOGİYA İDARƏSİ 83 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi Cədvəl 8.1. H.Əliyev adına NEZ-in modernləşdirilməsi lahiyəsi, FAZA-1 Bitum qurğusunun tikintisi - Hazırlıq mərhələsi Məsələ Yumşaltma / İdarəetmə İnstitutsional Məsuliyyət Qiymət qeydləri 1.Ekologiya ilə Əlaqədar Razılıqlar, İcazələr və Lisenziyalar Azərbaycan ETSN-də ƏMTQ-nin razılaşdırılması “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Rəsmi haqlar Layihə Qiymətlərimə özünə daxil edəcəkdir. 2.ƏMİP Təlimi Podratçı sahəsində çalışan işçilər üçün “H.Əliyev adına NEZ” qane edən Sağlamlıq, təhlükəsizlik, Ekologiya və irs üzrə maarifləndirmə təlimləri təşkil etməli və öz işçilərini bu ƏMİP-in məzmunu ilə ya yazılı, ya da şifahi şəkildə tanış etməlidir. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 3.Müqavilə sahələri SƏTM üzrə Nümayəndəyə podratçılara müqavilə müddəti ərzində onların ixtiyarında olacaq sahə mütləq göstərməlidir. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 4.Həssas Ətraf Mühit Layihə işləri zamanı həssas ərazilərdə davranış barədə tədris təlimləri kəşfiyyat işlərə başlamazdan öncə, Fəsil 5-də təqdim edilmiş məlumatlar əsasında aparılacaqdır. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 5.İrs Əraziləri Layihə sahəsi irs ərazilərindən kənarda yerləşir. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 6.Ərazinin Salınması Ərazi Planı: H.Əliyev adına NEZ-in modernləşdirilməsi layihəsi, FAZA-1 Bitum qurğunun tikintisi və istismarı layihəsinin tikintisi işlərə başlamazdan qabaq Podratçı aşağıdakılar da daxil olmaqla sahəsinin yerləşmə planını təsdiq olunmaq üçün EM-nə göndərməlidir: Əraziyə giriş. Material və avadanlıq saxlanılan bütün ərazilər (o cümlədən yanacaq və kimyəvi maddələr kimi təhlükəli maddələr üçün saxlanma əraziləri). Təhlükəsizlik tələbləri (o cümlədən müvəqqəti və daimi hasarlama və işıqlandırma) və təhlükəsizlik xidməti işçiləri üçün yaşayış “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir EKOLOGİYA İDARƏSİ 84 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi yerləri. Bərk tullantıların toplanması obyektləri və zibil, qida qalıqları, və emalatxanalarda yaranan çirklənmiş sular üçün tullantı qabları,. İçməli su və müvəqqəti yuyunma qurğularının təmin olunması. Seçilmiş ərazidən asılı olmayaraq, Podratçının nəzərdə tutduğu yumşaltma tədbirləri planda göstərilməlidir. Tullantıların idarə edilməsi: Bərk tullantılar xüsusi təyin olunmuş yerlərdə qoyulmuş toplanma və daşınma üçün üstü örtülü çəlləklərə yığılmalıdır. 7. Materialların Daşınması, İstifadəsi və Saxlanması Sahədə podratçının öz qurğu və texnikasını idarəetməsi və təmir etməsi aşağıda verilən meyarlara uyğun ciddi şəkildə müşahidə olunacaqdır. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir Təhlükəsizlik: Neft-kimya və yanacaq məhsullarının təhlükəsiz istifadəsi üçün bütün lazımi daşıma və təhlükəsizlik avadanlıqları Podratçı tərəfindən təchiz olunmalı və vəzifəsi podratçının və onun subpodratçılarının və təchizatçıların qurğuları, maşınları və avadanlıqlarını idarə etmək və onlara texniki xidmət göstərmək olan işçi heyət tərəfindən istifadə edilməli, yaxud geyinilməlidir. Podratçı mütləq Azərbaycan Əməyin Təhlükəsizliyi və Sağlamlıq Qanununa və qaydalarına riayət etməlidir. Təhlükəli materialların saxlanılması: Neft-kimya məhsulları, yanacaq və müəyyən olunmuş digər təhlükəli materiallar yalnız xüsusi nəzarət olunan şəraitdə saxlanılmalıdır. Bütün təhlükəli materiallar hasara alınmış və girişin məhdudlaşdırıldığı təhlükəsiz və təyin olunmuş ərazilərdə saxlanılmalıdır. Təhlükəli məhsullar yalnız EM tərəfindən təsdiq olunmuş uyğun qablardan istifadə etməklə saxlanılmalıdır. Bundan əlavə, saxlanılan materialların təbiətini göstərən təhlükə nişanları saxlama obyektinin və ya qabların üzərində asılmalıdır. EKOLOGİYA İDARƏSİ 85 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi Cədvəl 8.1 Ətraf Mühitin Monitorinqi Planı Sıra Məsələ Parametr Tezlik Tədbir Səviyyəsi Tədbir Səviyyəsi Aşıldıqda Reaksiya Məsuliyyət Qiymət barədə qeydlər 1 Atmosfer Havası Toz Fasiləsiz İşlər aparılan zaman vizual qiymətləndirmə Təsirin monitorinqi Uyğunluğun monitorinqi Müntəzəm ölçülmə, Tozun səviyyəsi qəbul olunmuş səviyyələr-dən yüksək olarsa, toz yatırma metodlarını (ərazinin sulanması) tətbiq edin və/və ya hava şəraitini qiymətləndirin və ola bilsin işləri hava şəraiti düzələnədək müvəqqəti dayandırın EM, Ekoloji Mühəndis və Podratçı(lar) Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir Yanacaq və benzinin saxlanılması: Yanacaq podratçı tərəfindən təhlükəsizlik proseduralarına uyğun təchiz edilən və texniki xidmət göstərilən polad çənlərdə təhlükəsiz ərazidə saxlanılmalıdır. Qazla qaynaq balonları və maye qaz (propan) balonları təhlükəsiz, yaxşı ventilyasiya olunan ərazidə saxlanılmalıdır. Podratçı bədbəxt hadisə baş verdiyi hallar üçün kifayət qədər yanğınsöndürmə avadanlığı təchiz etməli və yanacağın saxlanıldığı və istifadə olunduğu ərazilərdə siqaret çəkilməsinə qətiyyən icazə verilməməlidir. 8.Maye tullantılar Çirkab suların təmizlənməsi və atılması bütün aidiyyəti olan qanunvericiliyə və təmizlənmiş çirkab suların təbii ətraf mühitə axıdılmasına dair müvafiq icazəyə uyğun olmalıdır. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir EKOLOGİYA İDARƏSİ 86 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi H.Əliyev adına NEZ-in modernləşdirilməsi lahiyəsi, FAZA-1, Bitum qurğusunu Tikinti mərhələsi 1. İşçilərin və Avadanlıqların Hərəkəti Podratçı bütün personalının, işçilərinin və avadanlıqlarının hər zaman sərhədləri işarələnmişəraziləri daxilində qalmasını təmin etməlidir. Personal və ya avadanlıqları yerləşdiyi sahəsinin hüdudlarından kənara çıxmaq istəyən zaman podratçı/işçi EM-dən icazə almalıdır. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 2. Heyvanat Aləminin Qorunması Heç bir halda və şəraitdə hər hansı bir heyvan podratçı, onun işçiləri, subpodratçıları və ya subpodratçılarının işçiləri tərəfindən tutula, qovula, öldürülə və ya maneçilik törədilə bilməz. Podratçı və onun işçiləri əraziyə heç bir əhilləşdirilmiş heyvan gətirməməlidir. Podratçı ərazinin təmiz, səliqəli və heyvanları özünə cəlb edə biləcək zibil tullantılarından təmiz saxlanılmasını təmin etməlidir. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 3. Avadanlıqlara Xidmət Göstərilməsi və Yanacaqla Doldurulması Bütün texniki xidmət və təmir işləri bu məqsəd üçün ayrılmış və çirklənmənin qarşısını almaq üçün lazımi tədbirlər görülmüş xüsusi yerdə aparılacaqdır. Xidmət və yanacaq doldurma yerlərinin döşəməsi dağılmalar və çənlərin daşması nəticəsində çirklənmələrdən mütləq qorunmalıdır (ətrafına sədd / xətt çəkilməli). Podratçı, sıradan çıxma və qəza təmirləri istisna olmaqla, yağ və ya sürtgü yağlarını yalnız razılaşdırılmış və təyin olunmuş yerlərdə dəyişə bilər və hər hansı təsadüfi dağılma mütləq dərhal təmizlənməli və götürülməlidir. Qəza hallarında Podratçı hər hansı yağ və ya mayenin toplanması üçün damcı yığıcı təknələr təmin etməlidir. Maşınları məqbul sayılan vəziyyətlərdə təmir edilməlidir.Quraşdırma işlərindəsızması olan və ya dağılmaya səbəb olan hər hansı maşın və avadanlığın istifadəsinə icazə verilmir. Bunlar dərhal təmir üçün texniki xidmət meydançasına göndəriləcəkdir. Sızma olan bütün avadanlıqlar dərhal təmir edilməli və ya ərazidən mütləq çıxarılmalıdır. Müvəqqəti yanacaq saxlanma çənləri və yanacaq doldurma yerləri də təsadüfi dağılmaların qarşısını almaq üçün müvafiq şəkildə səddə alınmış səth üzərində yerləşdirilməlidir. Müvafiq axının qarşısını alma tədbirləri mütləq görülməlidir. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir EKOLOGİYA İDARƏSİ 87 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 2 Səs-küy Səs səviyyələri Yalnız tələb olunan qaydada Ən yaxın potensial həssas qəbuledicilərdə bir saatlıq fasilələrlə müntəzəm aparılan müşahidə Meyarlara əsasən qısa müddətə Meyarlara əsasən orta müddətə Təsirin monitorinqi Uyğunluğun monitorinqi Səsin yol verilən hədləri aşılarsa, iş proseduralarını və səs- küyə nəzarət, o cümlədən avadanlığa texniki xidmət, susdurucuların quraşdırılması, səs maneələrinin təmin edilməsi və iş saatlarına dəyişiklik edilməsi proseduralarını nəzərdən EM, Ekoloji Mühəndis və Podratçı(lar) Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 4.Tullantıların İdarə Edilməsi Qurğuların tikintisi işləri aparılan sahələrdə və düşərgələrdə “leşlə qidalanan heyvanı keçirməyən” tullantı qabları ilə təmin edilməlidir. Bu qablar içindəki tullantıların küləklə sovrulmasının qarşısını almaq üçün qapaqlarla təmin edilməli və tullantıların cəlb etdiyi heyvanların girməsinin qarşısını almaq üçün “heyvan keçirməyən” olmalıdır. Podratçı bütün işçilərin tullantıları dərhal qoyulmuş zibil qablarına atmalarını təmin etməlidir. Podratçı hər hansı zibili və ya tullantısını yandıra, yaxud əraziyə ata bilməz. Bütün tullantıları, xüsusilə də yuyulmaqla və ya su ilə əlaqəyə girməklə səth və ya yeraltı suların keyfiyyətinə təsir göstərə biləcək tullantı və ya məhsulları yalnız qeydiyyata alınmış tullantı idarəetmə obyektinə/zibilxanaya atılmalıdır. Podratçı öz fəaliyyəti nəticəsində ərazisində və ya onun yaxınlığında olan yeraltı və yerüstü su hövzələrinin çirklənməsinin qarşısını almaq üçün lazımi tədbirlər görməlidir. Alətlərin və ya hər hansı digər cihazın təmizlənməsi üçün heç bir təbii su hövzəsindən istifadə edilməməlidir. Buraya yuyunma, paltarların yuyulması və s. də daxildir. Bütün yuma əməliyyatları ərazidən kənarda, tullantı suların qəbul edilən şərtlərlə atıla biləcəyi yerdə aparılmalıdır. Heç bir maye dağıntısı şlanqla sel suları drenajına və ya təbii ətraf mühitə axıdıla bilməz. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir EKOLOGİYA İDARƏSİ 88 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 5. Təhlükəli Materiallar Podratçı neft, kimya, zərərli və təhlükəli maddələrin və materialların saxlanılması, daşınması, istifadəsi və atılması üzrə bütün milli, regional və yerli qanunvericiliyin tələblərinə riayət etməlidir. Podratçı bundan əlavə sahədə bu materiallarla işləyən bütün işçi heyətin onun düzgün istifadəsi, daşınması və atılması qaydaları üzrə təlim və maarifləndirilməsinə görə məsuliyyət daşıyacaqdır. Podratçı neft məhsullarının dağılması və ya axması üzrə qəza proseduralarını hazırlamağa görə məsuliyyət daşıyacaqdır. Təhlükəli materiallar işlər başlanana qədər təhlükəli materiallar üçün xüsusi saxlanma obyektində təhlükəsiz, zərərsiz şəraitdə və ciddi nəzarət altında saxlanılmalıdır. Ərazidə bütün neft, kimya, zərərli və təhlükəli tullantılar mütləq müvafiq, yaxşı vəziyyətdə olan xüsusi qablarda saxlanılmalıdır. Dizel və digər zəhərli həlledicilərin daşınması zamanı dağılmaları minimuma endirmək üçün həddən artıq ehtiyatlı olmaq lazımdır. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 6.Yanğın Podratçı ərazidə aparılan işlər nəticəsində yanğınların yaranmamasını təmin etmək üçün bütün lazımi tədbirlər görməlidir. Qaz və maye yanacaqları eyni saxlanma ərazisində saxlanıla bilməz. Personalın yanğına qarşı profilaktika və mübarizə proseduraları barədə təlimlərin keçirilməsi. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 7. Atmosfer Havası və Toz Podratçı tozun yaranmasının və tozun vurduğu ziyanın məhdudlaşdırılması üçün EM və Ekoloji Mühəndisi qane edəcək lazımi tədbirlə görməlidir. Yollarında yaranan tozların idarə edilməsi təmin olunmalıdır. Havaya atılan emissiyaların minimuma endirilməsi üçün maşın və avadanlığa düzgün qaydada texniki xidmət olunmalı və örtülməlidir. Yaşayış yerlərinə yaxın sahələrdə maşınların hərəkəti nəzarətdə saxlanılacaqdır. Əgər lazım olarsa riskləri azaltmaq üçün hərəkəti məhdudlaşdırılacaqdır “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir EKOLOGİYA İDARƏSİ 89 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 8. Səs-küy Maşın və avadanlıqların səs boğucu qurğuları yaxşı, işlək vəziyyətdə saxlanılmalıdır. Bu qaydanı pozan maşın və ya nəqliyyat vasitələri təmir edilənədək əraziyə girişi qadağan ediləcəkdir Səs-küyün səviyyəsi qorunan ərazi üçün qəbul olunmuş hədlər çərçivəsində saxlanılmalı və digər müsafirlərin qorunan ərazilərə təbii şəkildə gəlməsinə əngəl törədəcək xarakterdə olmamalıdır Podratçı nəzərə almalıdır ki, layihə ərazilərinin bəzi hissələritəbii ətraf mühitdə yerləşir və səs-küy heyvanat aləmi üçün böyük narahatlıq mənbəyi ola bilər. Layihə rəhbərliyi seysmik kəşfiyyat işləri ilə əlaqədar olan səs-küy yaradan fəaliyyətləri minimuma endirməyə və iş saatları çərçivəsində saxlamağa çalışmalıdırlar. Səs-küyə səmərəli nəzarət olunmasına aşağıdakılar daxildir; Ərazidə işləyən bütün maşınların və avadanlıqların müntəzəm yoxlanılması və texniki xidmət. Bütün mexaniki avadanlıqlarda lazımi qaydada səs boğucu qurğuların (misal üçün, susdurucuların) quraşdırılması. Mümkün olan hallarda fasilələrlə işləyən maşın və avadanlıqların uzun müddət durduğu yerdə (boşuna) işlətməmək. Ərazidə istifadə olunan avadanlıqlar mümkün olan qədər sakit işləyən olmalıdır. İşlə əlaqədar səs səviyyələrini minimuma endirmək üçün mümkün olan ən yaxşı iş təcrübələrindən istifadə olunmalıdır. “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 9. Vizual Mühafizə işıqlandırması elə quraşdırılmalıdır ki, əraziyə yaşayan sakinlərə və oraya gələn müsafirlərə narahatlıq törətməsin. İşığın qorunan ərazinin digər tərəflərindən görünməsinin qarşısını almaq üçün qoruyucu sipərlərdən istifadə edilə bilər. İşıqları yerləşdirən zaman personalı təhlükəsiz iş yeri təmin etməklə vizual təsirin minimum olması təmin edilməlidir. Görülən işlər barədə müsafirləri məlumatlandırmaq üçün aydın məlumat lövhələri asılmalıdır. Podratçı məlumat lövhələrini tələb olunan qaydada öz hesabına quraşdırmalıdır. Podratçı STƏM Nümayəndəsinin fikrincə ərazinin mənzərəsinə mənfi təsir göstərəcək hər hansı fəaliyyət həyata keçirməməlidir. EM Podratçını belə fəaliyyətlərdən çəkinməyə, yaxud belə fəaliyyətlərin əks təsirlərini azaltmaq üçün “H.Əliyev adına NEZ” və Podratçı Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir EKOLOGİYA İDARƏSİ 90 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi keçirin. 3 Suyun Keyfiyyəti Keyfiyyət/ Çirkləndiriciləri n konsentrasiyas ı Atılma təlimatlarının tələb etdiyi qaydada Təlimat/ lisenziya tələbləri (hansı tətbiq olunursa) Təsirin monitorinqi Uyğunluğun monitorinqi Çirkləndirici konsentrasiyaları /lisenziya şərtləri aşılarsa, atılma variantlarını nəzərdən keçirin və ən uyğun olanını seçin. Lisenziyanın aşılması (aid olanı) hallarını lisenziyanı verən orqana Hesabat edin. EM, Ekoloji Mühəndis və Podratçı(lar) Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir melorativ tədbirlər görməyə istiqamətləndirə bilər. Təbii subyektlərin rənglənməsinə və ya işarələnməsinə yol verilməməlidir. Tədqiqat və digər məqsədlərlə işarələmə yalnız taxta dirəklər və yanıb sönən siqnallardan istifadə etməklə həyata keçirilməlidir. 10. Ərazinin Təmizlənməsi və Bərpası Podratçı layihə başa çatdıqdan sonra layihə işləri üçün istifadə olunmuş bütün müvəqqəti tikililərin, materialların, tullantıların və obyektlərin yığışdırılmasını təmin etməlidir. Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir EKOLOGİYA İDARƏSİ 91 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 4 Tullantıların İdarə Edilməsinin Nəticələri Tullantıların çeşidlənməsi, saxlanması və daşınması Aylıq yoxlama İş zamanı vizual qiymətləndirmə; - Sahədə yoxlama - Yaranan tullantı həcmləri barədə Hesabat Bütün sızma və dağılmalar Hesabat edilməli və qeydə alınmalıdır Təsirin monitorinqi Uyğunluğun monitorinqi Bərk hissəciklərin və ya maye tullantıların torpaq, daş, su və atmosferdə hərəkətinin 0 % qədər dövr edilən bərk tullantılar. M, Ekoloji Mühəndis və Podratçı(lar) Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 5 Ekoloji Resurslar Heyvanat aləmi və su canlıları- nın növləri Fasiləsiz Minimal ekoloji təsirlər Təsirin Monitorinqi Tövsiyə olunan yumşaltma tədbirlərinin düzgün icra olunduğunu təmin etmək üçün tələb olunur. EM, Ekoloji Mühəndis və Podratçı(lar) Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 6 Vizual Müvəqqəti tikililərin səthinin tamamlanması İşin tamamlanması zamanı bir dəfə Əsl yerli landşaftın minimum korlanması Təsirin Monitorinqi Tövsiyə olunan yumşaltma tədbirlərinin düzgün icra olunduğunu təmin etmək üçün tələb olunur. EM, Ekoloji Mühəndis və Podratçı(lar) Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir 10 İctimaiyyətlə Əlaqələr, Şikayətlərə Baxılması Məlumatlandırm a və Narazılıqlar Müntəzəm Görüşlər, şikayətlərin araşdırılması, müvafiq tədbirlərin görülməsi və cavablandırılması Tövsiyə olunan yumşaltma tədbirlərinin düzgün icra olunduğunu təmin etmək üçün tələb olunur EM, Ekoloji Mühəndis və Podratçı(lar) Layihə büdcəsinə daxil edilmişdir SƏTƏM Qrupu “H.Əliyev adına NEZ”-nin Sağlamlıq, Əməyin Təhlükəsizliyi və Ətraf Mühit Qrupu SƏTƏM Nümayəndəsi “H.Əliyev adına NEZ”-nin Ekoloji Nəzarətin İcraçısi EKOLOGİYA İDARƏSİ 92 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi ƏLAVƏ 1. İSTİFADƏ EDİLƏN LABORATORİYA AVADANLIQLARININ SİYAHISI VƏ ƏTRAF MÜHİTİN FİZİKİ-KİMYƏVİ, BİOLOJİ XARAKTERİSTİKALARI ÜZRƏ ÇÖL ÖLÇMƏ VƏ LABORATORİYA TƏDQİQATLARI 1. Planlaşdırma Planlaşdırma standart təcrübə əsasında göstərilən sxem üzrə yerinə yetiriləcəkdir. Şəkil 1. Layihə üzrə işlərin planlaşdırılması sxemi 1.2. Çöl ölçmələri, nümunə götürmək üçün cihaz və ləvazimatlar Çöl ölçmə işlərini aparmaq, su və qrunt nümunələrini götürməkdən ötrü aşağıda şərh edilən avadanlıqlarından istifadə edilmişdir. Koordinatların təyini Monitorinq müşahidələrinə başlamazdan öncə ərazinin baş planına istinad edərək tədqiqat stansiyaları seçilmişdir.Planlaşdırılmış stansiyalarda tədqiqat zamanı “GARMİN” tipli CPS-in köməyi ilə koordinatlar müəyyənləşdirilmişdir. Sonra isə ərazinin və tədqiqat stansiyalarının sxem planı CİS proqramında hazırlanmışdır. Quruda yerləşən ərazilərdə monitorinqin aparılması əraziyə ümumi vizual baxışla relyefi, metoroloji şəraiti, ətrafdakı sosial-iqtisadi obyektlər və s. nəzərə alınmaqla qiymətləndirmədən başlayır. İlk monitorinq qrupu əraziyə ilkin baxış zamanı ərazini müəyyənləşdirir, GPS vasitəsilə koordinatları təyin edilir. Koordinatlar xəritə üzərinə yerləşdirilməklə ərazinin sxematik xəritəsi kompüter proqramlarında hazırlanır. Tədqiq olunan sahədə işləmək üçün ərazinin işçi plan-sxemi hazırlanır və aparılan tədqiqat stansiyaları plan-sxemdə qeyd olunur. Şəkil 2. GPSMAP 78 Radioaktiv fonun təyin olunması üçün “MKC-01CA1M” və “ГРАЧ” tipli Дозиметр ДКГ-03Д radiometrlərdən istifadə olunur. Çöl işlərinə hazırlıq (Nümunə götürmə planı, elektron xəritə, GPS, çöl ölçmələri və nümunə götürmə üçün cihazlar, nümunə qabları) Nümunə götürmə Çöl ölçmələri Nümunələrin və çöl işləri protokollarının qeydiyyatı Laboratoriya analiz tapşırıqlarının təsdiqi EKOLOGİYA İDARƏSİ 93 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi Şəkil 3. Dozimetr MKC-01CA1M Şəkil 4. Дозиметр “ ГРАЧ» ДКГ-03Д 1.3. Qabların hazırlanması, nömrələnməsi və çöl işləri blanklarının hazırlanması Nümunələrin götürülməsi üçün laboratoriyada qabaqcadan hazırlıq işləri görülmüşdür. Bu məqsədlə aparılacaq analizlər üçün lazım olan nümunənin miqdarı hesablanılıb. Buna uyğun olaraq işlənəcək plastik və şüşə qabların həcmi və miqdarı müəyyənləşdirilmişdir. Bunadan sonra standart əməliyyat proseduralarına uyğun olaraq qablar təmizlənmişdir. Sonra isə bütün qablara çöl nömrələri qoyulmuşdur. Nümunələrin götürülmə tarixi, vaxtı, götürülmə yeri (koordinatları) və çöl şəraitində aparılacaq analizlərin nəticələrinin qeydi üçün çöl işləri blankı hazırlanır. Suyun keyfiyyətini ölçən cihaz laboratoriya şəraitində kalibrovka olunur. 1.4. Torpaq-qrunt nümunələrinin götürülmə metodikası Abşeron yarımadasında və Azərbaycan Respublikasının digər bölgələrində ətraf mühitin monitorinqini Ekologiya idarəsi 8 iyun 1999-cu il tarixli “Ətraf Mühitin Mühafizəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunun və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1 iyul 2004-cü il 90 №li qərarının tələblərinə müvafiq həyata keçirilir. Su nümunələrinin götürülməsi: “Государственный стандарт РФ ГОСТ Р 51592- 2000: Вода. Общие требования к отбору проб” standartına, qrunt nümunələrinin götürülməsi isə “ГОСТ 17.4.4.02-84:Государственный Стандарт Союза СCP. Охрана Природы. Почвы “Методы отбора и подготовки проб для химического, бактериологического, гельминтологического анализа” və “ГОСТ17.4.3.01-83 (СТ СЭВ 3847-82) Почвы Общие требования к отбору проб .Nature protection. Soils. General requirements for sampling” standartlarına uyğun aparılır. Torpaqların monitorinqinin aparılması zamanı işçi meydançasının (stansiyanın) ölçülərinin 1 ha götürülməsi (100×100 m) məqsədə uyğun hesab olunur çirklənmə mənbəyinin xarakteri, torpaq qatının həmcinsliyi və ərazinin relyefindən asılı olaraq torpaqların çirklənməsinə nəzarət etmək üçün nümunə meydançası “külək çiçəyi” vektoru boyunca seçilir. Nümunə meydançası - oxşar şəraitlə xarakterizə olunan tədqiq olunan ərazinin bir hissəsidir. Nöqtəvi nümunə - torpaq profilində horizont və ya layın eyni nöqtəsindən götürülmüş, məlum horizont və ya lay üçün xarakterik olan materialdır. Birləşdirilmiş nümunə bir nümunə meydançasından götürülmüş nöqtəvi nümunələrin qarışdırılması yolu ilə yaradılır. Torpaqlarda səthdə yayılan maddələrlə - neft, neft məhsulları, ağır metallar və s. çirklənməyə nəzarət etmək üçün nöqtəvi nümunələri 0 - 5 və 5 - 20 sm dərinlikdə hər qat üzrə 0,2 kq-a qədər götürülür. Nöqtəvi nümunə. Bir nümunə meydançasından kimyəvi analiz üçün birləşdirilmiş nümunə 5-dən az olmayan nöqtəvi nümunədən ibarətdir. Birləşdirilmiş nümunənin çəkisi 1 kq-dan az olmamalıdır. Lazım olduqda nəticələri müqayisə etmək üçün eyni təbii şəraitdə həm çirklənmiş, həm də çirklənməmiş torpaq nümunələri götürülür. Monitorinq zamanı süxurların qranulometrik tərkibini, neftlə çirklənmiş torpaqlarda dərinlik üzrə neftin EKOLOGİYA İDARƏSİ 94 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi miqdarını, süxurların geoloji-litoloji təsvirini və kəsilişini müəyyən etmək üçün əl burğusu ilə 1,0 – 2.0 m dərinliyində nümunə quyuları qazılır və 0 - 0,25 m, 0,25 - 0,50 m, 0,50 - 1,0 m, 1,0 - 1,5 m, 1,5 - 2,0 m intervalları üzrə nümunələr götürülür. Edelman burğusu Ətraf mühitin monitorinqi zamanı qrunt nümunələri Edelman burğusu vasitəsilə ГОСТ 28168-89 “Почвы. Отбор проб”, “ГОСТ 17.4.4.02-84:Государственный Стандарт Союза СCP. Охрана Природы. Почвы “Методы отбора и подготовки проб для химического, бактериологического, гельминтологического анализа” və “ГОСТ17.4.3.01-83 (СТ СЭВ 3847-82) Почвы Общие требования к отбору проб .Nature protection. Soils. General requirements for sampling” standartlarına uyğun götürülür. Edelman burğusunun gövdə hissəsi konus formalıdır. Torpağa daxil edilən zaman torpaq nümunəsi ucluqların gövdə hissəsində yığılır. O, nəinki nümunəni götürmək, həmçinin onun qablaşdırılmasını da asanlaşdırır. Belə ki, nümunə ağızcıqlar arasında sıx halda yığılaraq qalır. Edelman burğusunun müxtəlif formalı, lakin oxşar olan ucluqları olur. Bu ucluqlar bir-birindən kəsicilik qabiliyyəti ilə fərqlənirlər. • gil tipli • kombinəedilımiş tipli • qum tipli • daha iri dənəcikli qum tipli. Şəkil 5. Edelman burğusu Edelman burğusunun istifadəsinin iş proseduru: • Qazmadan əvvəl həmin yerdən kabel və boru kəmərlərinin olub-olmamasını təyin etmək. • Qazma üçün münasib yer seçmək. • Əl buru ilə işləyərkən onun yalnız sintetik dəstəyindən tutmaq lazımdır. Bu yeraltı elektrik kabellərindən mühafizə üçün çox vacibdir. • Əl burunu yerə perpendikulyar istiqamətdə tətbiq edilir. • 1,20 m-dən sonra uzadıcı qolu əlavə edilir. • Burğu, qazılacaq quyu ətrafında duraraq, əl ilə tətbiq edilir. • Torpaqda saat əqrəbi istiqamətində fırladaraq qazma aparılır. Üst hissənin 2¼ bölümünün 360º-də 1 dəfə fırlanması normal torpaqlarda 10 sm qazmaya səbəb ola bilər. • Qazma zamanı torpağın zərif hissəsi burğunun xüsusi nümunə yığılan hissəsinə dolur. • Torpağın strukturundan asılı olaraq müxtəlif növ burğuların tətbiq olunması vacibdir. • Qazmadan sonra burğunu astaca fırlatmaqla quyudan çıxarılır.Yığılmış nümunəni burğudan EKOLOGİYA İDARƏSİ 95 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi götürmək üçün burğunu 180º fırladaraq köndələn tutun və ehmalca yerə vurun. Bu zaman nümunə qurğudan qopur. Onu yerdən əl ilə və ya birbaşa burğudan da götürmək olar. Götürülmüş nümunələrin kimyəvi analiz üçün hazırlığı Qeyd etmək lazımdır ki, kimyəvi analizə çox vaxt nümunənin düzgün götürülməsindən və nümunənin analizə hazırlığından başlanılır. Belə ki, dəqiqliklə götürülmüş nümunə müəyyən edilən komponentin tərkibi haqqında düzgün informasiya verir. Əksər hallarda məhz nümunə götürülməsi və nümunənin kimyəvi analiz üçün hazırlığı, alınan nəticələrin keyfiyyətini və etibarlılığını artırır və analiz müddətinin və həmçinin iş həcmini azaldır. Nümunə hazırlığı və götürülməsi zamanı xəta çox zaman komponentin təyinində ümumi səhvi müəyyən edir. Nümunə götürülməsinin qaydası kimyəvi analiz zamanı çox vacibdir. Buna görə də nümunələrin götürülməsi zamanı xüsusi Dövlət Standartlarından istifadə olunur. Atmosferin çirklənmə səviyyəsi üzərində müşahidələr layihə ərazisində və onun ətrafında, həmçinin meteoroloji parametrlərin ölçülməsi, “MultiRAE” tipli portativ qazanalizator vasitəsi ilə həyata kecirilmışdir. Şəkil 6. “MultiRAE” tipli portativ qazanalizator Səs-küy ölçmələri ОКТАВА-110А tipli portativ qazanalizator vasitəsi ilə həyata keçirilmışdir. Şəkil 7. Səs-küy ölçən ОКТАВА-110А 1.5. Nümunələrin ilkin emalı və konservasiyası • Su nümunələrinin konservasiyası və saxlanılması ГОСТ Р 51592-2000 «Вода. Общие требования к отбору проб» metodik göstərişlərə uyğun olaraq həyata keçirilmişdir. Belə ki, biogen elementlərin təhlili üçün su nümunələri soyuducuya yerləşdirilir; • neft məhsullarının təhlili üçün su nümunəsi 4-xlorlu karbonla ekstraksiya olunur və soyuducuya yerləşdirilir; EKOLOGİYA İDARƏSİ 96 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi • fenolların təhlili üçün isə nümunələr natriumlu turşu ilə emal olunur və soyuducuya yerləşdirilir; • ağır metalların təhlili üçün su nümunələri turşu ilə emal olunur və soyuducuya yerləşdirilir. 1.6. Nümunələrin markirovkası Nümunələr konservasiya olunduğundan sonra, ГОСТ 12997-84 «Изделия ГСП. Общие технические условия»-ya uyğun olaraq markirovka olunur. Götürülmüş su və qrunt nümunələri gərəkli olan nümunə qablarına qablaşdırılır. Nümunələrin üzərinə öncə hazırlanmış etiketkalar yapışdırılır. Hər etiketkanın üzərində yatağın adı, monitorinqin keçirilmə tarixi, stansiyanın nömrəsi, stansiyanın dərinliyi, təhlillərin növü və nümunə götürülmənin təkrarlanması (A, B, C) qeyd olunur. 1.7. Nümunələrin qablaşdırılması və daşınması Nümunələr markirovka olunduqdan sonra ГОСТ P 51592-2000 «Вода. Общие требования к отбору проб. Госстандарт России» uyğun olaraq qablaşdırılır və xüsusi qablara daşınma üçün yığılır. EKOLOGİYA İDARƏSİ 97 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi ƏLAVƏ 2. İSTİFADƏ EDİLƏN LABORATORİYA AVADANLIQLARI EKOLOGİYA İDARƏSİ 98 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 99 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 100 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 101 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 102 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 103 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 104 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 105 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 106 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 107 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi EKOLOGİYA İDARƏSİ 108 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi ƏLAVƏ 3. NORMA VƏ STANDARTLAR 1. Atmosfer havasının keyfiyyət standartları 1.1. Beynəlxalq hava keyfiyyəti standartları AB Şurasının 22 aprel, 1999-cu il tarixli 1999/30/EC saylı Direktivi “bütünlükdə insan sağlamlığı və ətraf mühitə zərərli təsirlərdən qaçınmaq, onların qarşısını almaq və azaltmaq məqsədilə” atmosfer havasında SO 2 , NO 2 , Bərk Hissəciklər (PM 10 ) və qurğuşunun qatılıq həddi qiymətlərini və həyəcan hüdudlarını təsbit edir. Bundan əlavə İFC-nin də atılmlar ilə əlaqədar xüsusi standartları mövcuddur ki, bu layihənin məqsədləri üçün sözügedən təşkilatın standartlarından istifadə edilmişdir. İFC-nin atmosferə atılmalar ilə bağlı hədd qiymətləri aşağıdakı cədvəldə əks olunmuşdur: Cədvəl 1.1: Atmosferə atılmalar. İFC Çirkləndirici Hədd qiymətinin məqsədi Hədd qiyməti µg/m 3 Bərk hisəciklər İnsan sağlamlığının qorunması 50 SO x İnsan sağlamlığının qorunması 150 (kükürd təmizləyən qurğular üçün) 500 (digər qurğular üçün) Ni İnsan sağlamlığının qorunması 1 NO x İnsan sağlamlığının qorunması 450 Va İnsan sağlamlığının qorunması 5 H 2 S İnsan sağlamlığının qorunması 10 1.2. Çirkab sular. Tullantı sularının tərkibində olan zərərli maddələrin miqdarı axıdılan suyun xarakteri və yerüstü suhövzələrinə qarşı irəli sürülən normativ tələblərə görə tənzimlənir. Hazırda tərkibvə xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqlaaşağıdakı sudan istifadə obyektləri üçün normativlərişlənmiş və tətbiq edilmişdir: a. Təsərrüfat-içməlivə mədəni-məişət; b. Balıqçılıqtəsərrüfatı. Azərbaycan Respublikası Qanunlarında bu normativlərə əsasən suobyektlərindən, çaylardan, göllərdən, su dəryaçalarından, nohurlardan, arxlardan və süni kanallardant əsərrüfat və içmək, mədəni-məişət məqsədlərivə eləcə də balıqçılıq təsərrüfatları üçüni stifadə edilərkən onların çirklənməsinin qarşısını almaq və xəbərdarlıq etmək məqsədi daşıyır. Çirkab sulardakı zərərli maddələrin miqdarının normativ qiymətləri vahid həcmdə həmin maddənin miqdarını xarakterizə edən qatılıq (konsentrasiya) şəklində verilir. Su hövzəsinin mühafizəsi və atılan zərərlimaddələr üçün Yol Verilən Qatılıq Həddi (YVQH/PDK) nəzərə alınmaqla sudan istifadə edənlər arasında suhövzələrinə zərərli maddələrin atılmasının optimal bölünməsi hər bir çirkləndirici maddələr üçün Buraxıla Bilən Axıntı Həddi (BBAH/PDS) normaları müəyyənedilir. BBAH müəyyən edilərkən səciyyələndirilən obyektdən su obyektinə axıdılan tullantı suların tərkibi və EKOLOGİYA İDARƏSİ 109 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi xassələri, çıxışın yerləşdiyi yer, tullantı suların tərkibində olan spesifik qarışıqların zərərli təsirinin dərəcəsinin su obyektinin vəziyyətini xarakterizə edən hidrogeoloji rejim, suların çıxışından yuxarıda tullantı sularının çıxışlarının varlığı, bu sahədə suyun tərkibivə xassələri, hidrogeoloji rejimin dəyişilmə mümkünlüyü kimi faktorlar nəzərə alınır. Suobyektlərinə tullantı suların axıdılma şərtləritəyinedilərkənaşağıdakılarnəzərə alınır: • Tullantı suların axıdıldığı yerdən hesabatlarda əsas götürülmüş ən yaxınt əsərrüfat-içmək, mədəni- məişət və balıqçılıq təsərrüfatı üçün su götürülən yerədək olan məsafədə su obyektinin suyunun tullantı sularla qarışılma və durulma dərəcəsi; • Suobyektində və axıdılması layihələşdirilən tullantı sularının axıdıldığı yerdən yuxarıdakı su axarlarında suyun keyfiyyəti. Cədvəl 1.2.Çirkab sular üçün İFC nin normalar. Çirkləndiricilər Ölçü vahidi Göstəricilər pH - 6-9 OBT mq/l 30 OKT mq/l 150 Ümumi codluq mq/l 30 Neft məhsulları mq/l 10 Xrom (ümumi) mq/l 0,5 Xrom (altı valentli ) mq/l 0,05 Mis mq/l 0,5 Dəmir mq/l 3 Sianid ümumi sərbəst mq/l 1 0,1 Qurğuşun mq/l 0,1 Nikel mq/l 0,5 Civə mq/l 0,02 Vanadium mq/l 1 Fenol mq/l 0,2 Benzol mq/l 0,05 Benzpiren mq/l 0,05 Sulfidlər mq/l 1 Ümumi azot mq/l 10 Ümumi fosfor mq/l 2 1.3. Toz çöküntüsü Çökmüş toz və ya ‘narahatlıq yaradan’ toz problemi kompleks məsələdir və narahatlıq yaradan tozun çökməsi (misal üçün, pəncərə altı və maşının üzəri kimi təmiz səthlərə çökən toz kimi) subyektivdir. Buna baxmayaraq aşağıdakı cədvəldə göstərildiyi kimi rəhbər standartlar qəbul olunmuşdur. Qiymətlərdəki böyük fərqlər uyğunluq üçün tam düzgün standartların müəyyən edilməsinin çətinliyini göstərir, lakin belə bir ümumi razılaşma vardır ki, “narahatlıq yaradan” toz 130-200 mq/m 2 /gün səviyyəsində hiss edilə bilər. EKOLOGİYA İDARƏSİ 110 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi Cədvəl 1.4: Toz çöküntüsünün narahatlıq həddi Ölkə Aylıq təxmini qiymət mq/m 2 /gün Mənası Azərbaycan 150-500 Sutkalıq orta İş yerində zəhərli elementlərin yol verilən maksimum qatılığı DÜST 12.1.005-88; Azərbaycan ETSN, 2003. Emissiyanın xüsusiyyətləri maşının yaşı, mühərrikin sürəti, işçi temperatur, atmosfer havasının temperaturu, təzyiq, yanacağın növü və keyfiyyəti kimi bir sıra parametrlərdən asılıdır. EKOLOGİYA İDARƏSİ 111 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 2 Çirkab sular üçün ekoloji monitorinq standartları Tullantı sularının tərkibində olan zərərli maddələrin miqdarı axıdılan suyun xarakteri və yerüstü su hövzələrinə qarşı irəli sürülən normativ tələblərə görə tənzimlənir. Hazırda tərkib və xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla aşağıdakı sudan istifadə obyektləri üçün normativlər işlənmiş və tətbiq edilmişdir: a. Təsərrüfat-içməli və mədəni-məişət; b. Balıqçılıq təsərrüfatı. Azərbaycan Respublikası Qanunlarında bu normativlərə əsasən su obyektlərindən, çaylardan, göllərdən, su dəryaçalarından, nohurlardan, arxlardan və süni kanallardan təsərrüfat və içmək, mədəni-məişət məqsədləri və eləcə də balıqçılıq təsərrüfatları üçün istifadə edilərkən onların çirklənməsinin qarşısını almaq və xəbərdarlıq etmək məqsədi daşıyır. Çirkab sulardakı zərərli maddələrin miqdarının normativ qiymətləri vahid həcmdə həmin maddənin miqdarını xarakterizə edən qatılıq (konsentrasiya) şəklində verilir. Su hövzəsinin mühafizəsi və atılan zərərli maddələr üçün Yol Verilən Qatılıq Həddi (YVQH/PDK) nəzərə alınmaqla sudan istifadə edənlər arasında su hövzələrinə zərərli maddələrin atılmasının optimal bölünməsi hər bir çirkləndirici maddələr üçün Buraxıla Bilən Axıntı Həddi (BBAH/PDS) normaları müəyyən edilir. BBAH müəyyən edilərkən səciyyələndirilən obyektdən su obyektinə axıdılan tullantı suların tərkibi və xassələri, çıxışın yerləşdiyi yer, tullantı suların tərkibində olan spesifik qarışıqların zərərli təsirinin dərəcəsinin su obyektinin vəziyyətini xarakterizə edən hidrogeoloji rejim, suların çıxışından yuxarıda tullantı sularının çıxışlarının varlığı, bu sahədə suyun tərkibi və xassələri, hidrogeoloji rejimin dəyişilmə mümkünlüyü kimi faktorlar nəzərə alınır. Su obyektlərinə tullantı suların axıdılma şərtləri təyin edilərkən aşağıdakılar nəzərə alınır: • Tullantı suların axıdıldığı yerdən hesabatlarda əsas götürülmüş ən yaxın təsərrüfat-içmək, mədəni- məişət və balıqçılıq təsərrüfatı üçün su götürülən yerədək olan məsafədə su obyektinin suyunun tullantı sularla qarışılma və durulma dərəcəsi; • Su obyektində və axıdılması layihələşdirilən tullantı sularının axıdıldığı yerdən yuxarıdakı su axarlarında suyun keyfiyyəti. 3. Səs və titrəyiş Səs-küy “çirklənməsi” ekoloji və iş yeri problemidir. Aşırı səs səviyyəsi eşitmə qabiliyyətinin müvəqqəti və ya daimi itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Təsirlərini qiymətləndirmək çətin olsa da, yüksək səs qan dövranı və əsəb sisteminə də təsir edir. Həssas qəbuledicilərə sıx məskunlaşmış ərazilərdə - şəhər yerlərində xəndəklərin kənarından 2-50 m məsafədə yerləşən yaşayış binaları, məktəblər və xəstəxanalar daxildir. Lakin açıq sahələrdə səs-küyün təsir etdiyi ərazi yer heyvanları və köçəri və daimi quşlar üçün səs mənbəyindən 300 m hesab olunur. 3.1. Səsə insanların reaksiyası Tədqiqatlar göstərir ki, nəzarət olunan şəraitlərdə akustik laboratoriyada sağlam insanın qulağı səs səviyyəsində 1 dBA dəyişikliyi ayırd etmək qabiliyyətinə malikdir. Normal şəraitlərdə sağlam insan qulağı səs səviyyəsində təxminən 2 dBA dəyişikliyi hiss edir, lakin geniş şəkildə qəbul olunur ki, normal şəraitdə 3 dBA dəyişikliyi əksər insanlar açıq şəkildə hiss edir. 5 dBA dəyişiklik dərhal hiss edilir, 10 dBA dəyişiklik isə bundan iki dəfə yüksək hesab olunur. 70 dBA səs səviyyəsinə 24 saat ərzində məruz qalma ekoloji səs səviyyəsi hesab olunur və ömür boyu eşitmə qbiliyyətində hər hansı ölçülə bilən itkiyə gətirib çıxarmır. Çöldə 55 dBA, içəridə isə 45 dBA narahatlığa səbəb olmayan səviyyələr kimi müəyyən edilir. Bu da söhbətə və yatmaya, işləmə və istirahət kimi digər fəaliyyətlərə mane olmur. 3.2. Yer udulması Çox vaxt səs mənbəyi ilə qəbuledici arasındakı səs yolu yerə çox yaxın olur. Yerin səsi udması və əks olunan səs dalğalarının itməsi nəticəsində səsin azalması artır. Ənənəvi olaraq aşırı udulma eyni zamanda EKOLOGİYA İDARƏSİ 112 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi məsafənin iki dəfə artması ilə ifadə olunmuşdur. Akustik baxımdan “sərt” ərazilərdə (yəni nöqtəvi səs mənbəyi ilə qəbuledici arasında səsi əks etdirən səthlər, misal üçün, avtomobil dayanacağı və ya sakit su səthi) səsin yer tərəfindən aşırı udulması güman olunmur. Akustik baxımdan uducu və ya “yumşaq” səthlər (yəni uducu səthlərə malik olan yerlər, məsələn, yumşaq torpaq, ot və ya səpələnmiş kollar və ağaclar) üçün normal olaraq məsafənin hər dəfə iki dəfə artması ilə səs səviyyəsinin səth tərəfindən 1,5 dBA udulması hesab olunur. Həndəsi şəkildə yayıldıqda aşırı yer udulması xətti mənbə üçün məsafə hər iki dəfə artdıqca 4,5 dBA azalma və nöqtəvi mənbələr üçün məsafə hər iki dəfə artdıqca 7,5 dBA azalma ilə nəticələnir. ÜST-nın xüsusi mühitlərdə ekoloji səs üzrə təlimat qiymətləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir: Cədvəl 3.1: Səs mühiti Xüsusi mühit Sağlamlığa mühüm təsir(lər) LA eq (dBA) Vaxt əsası (saat) LA maks (dBA, sürətli) Yaşayış sahəsinin çölü Ciddi narahatlıq, gündüz və axşam 55 16 - Orta səviyyəli narahatlıq gündüz və axşam 50 16 - Evlərin içərisi Danışığa maneçilik və orta səviyyəli narahatlıq, gündüz və axşam 35 16 - Yataq otaqlarının içi Yuxunun pozulması, gecə vaxtı 30 8 45 Yataq otaqlarının çölü Yuxunun pozulması – pəncərə açıq olarsa, gecə vaxtı 45 8 60 Cədvəl 3.2: Səs səviyyəsinin yol verilən göstəriciləri üzrə milli standart. İstifadə obyeki Səs standartı (maks.), desibellə (dBA) Gündüz (07:00-23:00) Gecə (23:00-7:00) Yaşayış əraziləri 40 30 Kommersiya əraziləri 55-60 55-60 Mehmanxana və yataqxanalar 45 35 Sənaye əraziləri a) Yüksək ixtisaslı iş yerləri 50 50 b) Qurğuların ərazisi və ya binaların daxilində daimi iş yerləri 80 80 c) Yük maşını sürücüləri və xidməti üçün iş yerləri 70 70 d) Traktorlar və digər buna bənzər k/t və meliorasiya mexanizmlərinin sürücüləri və xidməti üçün iş yerləri 80 80 Həssas ərazilər a. Xəstəxanalar və sanatoriyalar 35 25 b. Məktəblər, kitabxanalar və konfrans zalları 40 40 *Mənbə: Səs Standartları QOST 12.1.003-83 UDK 534.835.46:658.382.3:006.354; Gost 12.1.036-81 ST SEV 2834-80 4. Radioaktivlik standartları Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin, Beynəlxalq Standartlar Təşkilatının (BST) standartlarıdır. Bu standartlar müxtəlif sahələri və mühitləri əhatə etdiyindən onların hamısının bu bölmədə sadalamaq mümkün deyildir. Odur ki, bu bölmədə ətraf mühitin fon vəziyyəti və insan orqanizmi üçün müəyyən edilmiş sanitar normaların parametrləri barədə məlumatlar təqdim olunacaqdır. Yol verilə bilən doza – il ərzində individual ekvivalent dozanın ən böyük dozanın göstəricidir və o 50 il ərzində bərabər təsir göstərməklə insan orqanizmində xoşagəlməz dəyişikliklər əmələ gətirmir. Ümundünya Səhiyyə Təşkilatı Yer kürəsi əhalisinin müxtəlif kateqoriyaları üzrə Cədvəl 5.1-də göstərilən normaları müəyyən etmişdir. EKOLOGİYA İDARƏSİ 113 H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi Cədvəl 4.1: Radioaktiv şüalanmanın yol verilə bilən dozaları Qrup və ya insanın böhran orqanının adı A* kateqoriyası üçün illik doza, baer B kateqoriyası üçün illik doza, baer A kateqoriyası üçün il ərzində. Bütün bədən, qırmızı sümüklü beyin 5 0,5 Əzələlər, mədəaltı vəzi, ağ ciyərlər, dalğa, göz bülluru, məddə-bağırsaq 15 1,5 Dəri, barmaqlar, sümük toxumaları, çiyinin qabağı, dabanlar, ovucun içi 30 3,0 A – personal və ya şəxs daimi və ya müvəqqəti ionlaşdırıcı şüa mənbəyi ilə işləyir; B – əhalinin müəyən hissəsi ionlaşdırıcı şüa mənbəyi ilə birbaşa işləmir, lakin yaşayış şəraiti və iş yerlərinin yerləşməsinə görə müəyyən təsirlərə məruz qala bilərlər; C – bütün əhali. Azərbaycanda ETSN ətraf mühitin radiasiya şəraitini aşağıdakılara görə nəzarət edir: • təbii radiasiya fonu; • atmosfer aerozollarının ümumi β-radioaktivliyi. EKOLOGİYA İDARƏSİ 114 Document Outline
Download 16.26 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|