Fazaviy o'tishlar

Birinchi tur o`tishda yangi fazaning eski faza ichida markazlar tarzida yuzaga kelishini yuqorida gapirib o`tdik. Ularning paydo bulishiga sabab energiya va zichlikning tasodifiy fluktuatsiyalaridir. O`tish nuqtasiga yaqinlashgan sari yangi fazaga sabab bo`ladigan fluktuatsiyalar tez-tez bo`lib turadi, garchi har bir fluktuatsiya juda kichik hajmda ro`y bersa ham, ularning hammasi bir bo`lib, agar ularning hosil bo`lishi joylarida kondensatsiya markazi bo`lsa, yangi fazaning makroskopiya markazi paydo bo`lishiga sabab bo`lishi mumkin.

• Birinchi tur o`tishda yangi fazaning eski faza ichida markazlar tarzida yuzaga kelishini yuqorida gapirib o`tdik. Ularning paydo bulishiga sabab energiya va zichlikning tasodifiy fluktuatsiyalaridir. O`tish nuqtasiga yaqinlashgan sari yangi fazaga sabab bo`ladigan fluktuatsiyalar tez-tez bo`lib turadi, garchi har bir fluktuatsiya juda kichik hajmda ro`y bersa ham, ularning hammasi bir bo`lib, agar ularning hosil bo`lishi joylarida kondensatsiya markazi bo`lsa, yangi fazaning makroskopiya markazi paydo bo`lishiga sabab bo`lishi mumkin.

Ikkinchi tur fazaviy o`tishlar holida vaziyat ancha murakkabroq bo`ladi. Yangi faza birdaniga butun hajmda paydo bo`lgani sababli odatda mikroskopik fluktuatsiyalar o`z-o`zicha fazaviy o`tishga olib kela olmaydi. Ularning xarakteri ancha o`zgaradi. Kritik temperaturaga yaqinlashgani sari yangi fazaga o`tishni «tayyorlayotgan» fluktuatsiyalar tobora moddaning katta qismini qamrab oladi va nihoyat, o`tish nuqtasida cheksiz bo`lib qoladi, ya`ni butun hajmda ro`y beradi. O`tish nuqtasidan pastda, yangi faza qaror topganidan so`ng ular yana qaytadan so`na boshlaydi va yana asta-sekin qiska ta`sirli hamda qisqa muddatli bo`lib qoladi.

• Ikkinchi tur fazaviy o`tishlar holida vaziyat ancha murakkabroq bo`ladi. Yangi faza birdaniga butun hajmda paydo bo`lgani sababli odatda mikroskopik fluktuatsiyalar o`z-o`zicha fazaviy o`tishga olib kela olmaydi. Ularning xarakteri ancha o`zgaradi. Kritik temperaturaga yaqinlashgani sari yangi fazaga o`tishni «tayyorlayotgan» fluktuatsiyalar tobora moddaning katta qismini qamrab oladi va nihoyat, o`tish nuqtasida cheksiz bo`lib qoladi, ya`ni butun hajmda ro`y beradi. O`tish nuqtasidan pastda, yangi faza qaror topganidan so`ng ular yana qaytadan so`na boshlaydi va yana asta-sekin qiska ta`sirli hamda qisqa muddatli bo`lib qoladi.
• Ikkinchi tur fazaviy o`tishi hamma vaqt sistemaning simmetriyasi o`zgarishi bilan bog`liq bo`ladi: yangi fazada yo dastlab bo`lmagan tartib yuzaga keladi (masalan, ferromagnit holatga o`tishda alohida zarralarning magnit momenti tartibga tushadi), yo avval mavjud bo`lgan tartib o`zgaradi (kristall strukturaning o`zgarishi tufayli bo`ladigan o`tishlarda). Bunday yangi tartib fazaviy o`tish yaqinidagi fluktuatsiyalarda mavjud bo`ladi.