Fazoda mo ljalga olish uchun ta'limiy o'yinlar Reja: Kirish

Fazoda mo’ljalga olishni rivojlantirish uchun ta’limiy o’yinlar

Bolalarning vakt xakidagi tasavvurlarini mustaxkamlash va chukurlashtirish: “Ertalab”, “Kechkurun”, “Kunduz”, “Tun”, “Kecha”, “Bugun”, “Ertaga” tushunchalarini farkdash va bu suzlardan tugri foydalanish kunikmasini mustaxkamlash. Bolalarni xafta kunlari bilan tanishtirish va xafta kunlari nomlarini izchillik bilan aytishga urgatish. Kecha xaftaning kaysi kuni bulganligini, bugun kanaka kun, ertaga kaysi kun bulishini aniklashni urgatish.Bolalarning vakt xakidagi tasavvurlarini mustaxkamlash va chukurlashtirish. Yil fasllari bilan tanishtirish va fasllarning nomini tugri ketma-ketlikda aytishga urgatish. Vakt tushunchalarini shakllantirish ishini kundalik turmushda utkazish kerak. Anik kun tartibi (kat’iy urnatilgan turish vakti, ertalabki badantarbiya, mashgulotlar, ovkatlanish, kordik chikarish vaktlari) bolalarda sutka kismlari kakida tasavvurlarki shakllantirish uchun real sharoitdir. Sutka davomida tarbiyachi bolalar e’tiborini ular faoliyatlari xarakterlari bilan boglik kar xil vakt oraliklari urtasidagi munosabatlarga karatadi.Tarbiyachi sutka kismini aytadi va bolalarning shu kismga mos keluvchi faoliyat turlarini sanab utadi, masalan: “X,ozir ertalab. Siz gimnastika kildingiz, yuvindingiz, nonushta kilasiz” yoki “X,ozir kunduzi. Kunduzi ota- onalarimiz ishlashadi, biz esa shugullanamiz” Tarbiyachi bitta bola bilan, kichik-kichik guruklar bilan sukbatlashib, ulardan kechasi, ertalab (uygonganlaridan keyin), kunduzi nima kilganliklarini gapirib berishni suraydi. Elementar matematik tasavvurlarni rivojlantirishga bagishlangan mashgulotlarda bolaning sutka kakidagi tasavvurlari mustakkamlanadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning kar bir vakt oraligi uchun xarakterli bulgan faoliyat turlari tasvirlangan rasmlar uzlariga kursatiladi va ulardan suraladi: “Rasmda tasvirlangan bolalar nima kilishmokda?”, “Buni ular kaysi vaktda kilishmokda?”Ushbu savollarga javob berish taklif kilinadi: “Sen kachon dam olasan? Sayr kilasan? Uxlaysan? va kk. Kichkintoylarga kunduzi, kechasi, ertalab, kechkurun tasvirlangai rasmlarni sutkaning berilgan kismi uchun xarakterli bulgan amaliy faoliyatlari tavsiflangan hikoyalardan, she’rlardan parchalar ukishdan kam foydalanish mumkin.

Fazoda mo’ljalga olishni shakllantirish vazifalari o’ziga nisbatan tinch va harakatlar holatidagi asosiy yo’nalishlarni farqlash.

Narsalarni ung kul bilan chapdan ungga karab terish kunikmasini mustakkamlash. U yoki bu predmetning uziga nisbatan joylashuvini suz bilan ifodalashni urgatish (oldimda - stol, orkamda - shkaf, pastda - pol, yukorida - ship, ung tomonimda - deraza, chap tomonimda - eshik, shkaf - uzokda, stul - yakinda ).Bolalarga berilgan yunalishda (oldinga-orkaga, ungga-chapga) karakat kilishni urgatish. Tevarak- atrofda fazoda muljal olish buyicha ishlash bir necha yunalishda utkaziladi. Eng oldin amaliy tajriba takomillashtiriladi. Bolalar bu yosh davrida ancha mustakil bulib kolishadi, o’yinchoqlar saklanadigan joyni bilishadi, urnatilgan tartibga amal kilishadi. Urta gurukda ular oshxonada navbatchilik vazifalarini bajarishga urgatiladi, ukuv yilining ikkinchi yarmidan boshlab esa, materialni mashgulotga tayyorlash urgatiladi. Navbatchilarning vazifalarini bajarish stoldagi idishlar, ukuv ashyolarining fazoviy joylashuvlarini uzlashtirish bilan boglik. Bolalar endi binoda va bolalar bogchasi uchastkasida erkinrok muljal oladilar. Masalan, boshqaguruhlar, musika zali, tibbiyot xonasi kaerda joylashganini, ularga kanday borishni biladilar. Bularning xammasi atrofni urab olgan fazoda katta kizikish bilan muljal olishdan darak beradi. Pedagogik ishning ushbu yunalishi keyingi yosh guruhlarida asosan bolalar bilan kundalik mulokotlarda, ya’ni ukishdan tashkari vaktda xam keng joriy kilinadi. Urta guruhda ukuv faoliyatini tashkil kilish jarayonida tarbiyachi boshqa masalalarni xam xal kiladi: 1) fazo xakidagi dastlabki bilimlarnimustaxkamlaydi, ularni kengaytiradi va teranlashtiradi, yangi ma’lumotlar beradi; 2) olingan bilimlarni uyinlarda, dasturning boshqa bulimlariga bagishlangan mashgulotlarda xar xil xayotiy situatsiyalarda kullashga urgatadi. «Bolajon» dasturining «Tevarak- atrofda muljal olish bulimiga mos ravishda tarbiyachi bolalarga uziga nisbatan yunalishni anikdashni, berilgan yunalishda xarakat kilishni (oldiga-orkaga, yukoriga-pastga, ungga-chapga), uziga nisbatan buyumlarning xolatini suzlar bilan tushuntiradi. Ammo oldin bolaga nisbatan karama-karshi yunalishda turgan, ya’ni oldida-orkasida, ungda-chapda turgan 1-2 ta o’yinchoqni, buyumlar joylashuvini aniklash-ga doir topshirik beriladi. O’yinchoqlar yoki kandaydir buyumlar soni asta-sekin 4 taga yetkaziladi. Dastlabki vaktlarda buyumlarni boladan uncha uzokmas masofaga (uning yoniga) joylashtirish ma’kul. Keyinchalik masofani kattalashtirib borish kerak. Tarbiyachining topshirigiga binoan, bola xonaning ma’lum bir joyiga turadi va uz oldida, chapida va ungida kanday buyumlar turganini aytadi. SHundan keyin tarbiyachi boladan ungga (chapga) turilishini va yana kanday buyumlar undan kaysi yunalishda turganligini aytishni suraydi.

3.