Fe’l ustida ishlashga tayyorgarlik savod o’rgatish

1-AMALIY MASHG`ULOT

1. 
   SAVOL
   

Fe’l ustida ishlashga tayyorgarlik savod o’rgatish

so’zlarga so’roq bera olishni va shu so’z nimani bildirishini;

fe’l mavzusiga oid 2 – 3 gap tuza olish va uni yozilishi;

rasmlar asosida 5 – 6 fe’l qatnashgan gap tuza olish va uni yoshni; 3 sinfda fe’l “so’z turkumlari” sifatida o’rgatilib, o’quvchining bilim, ko’nikma va malakasiga qo’yiladigan talablar quyidagilardan iborat.

fe’l bo’lishli va bo’lishsiz fe’llarni, fe’l yasovchi qo’shimchalarni. Ko’nikmalarni egallashi kerak.

- ma bo’lishsizlik fe’l hosil qiluvchi qo’shimchalarni to’g’ri yoza olishni so’z yasovchi qo’shimchalar asosida fe’l turkumini yasay olishni: Malakani egallashi kerak. Fe’l mavzusi doirasida 5 – 6 gapli bo’glanishli nutq tuza olishi va ma’lum tayyorgarlikdan so’ng uni yoza olishi;

Nutq madaniyatni og’zaki va yozma nutqda fe’l so’z turkumiga tegishli bo’lgan so’zlarni ifodalashni o’rganishi;

2.SAVOL

I sinfda morfologik so’roq so’z nimani bildirishni (o’rganishga tayyorlash demakdir) aniqlash maqsadida beriladi. O’quvchilarni so’zga so’roq berishga so’zlarni tanishga, so’zni so’roqqa mos ravishda o’zgartirishga (nima qildi?) (o’qidi). Nima qilamiz? O’qiymiz, nima qilmoqchi? O’qimoqchi kabi o’rgatiladi.

II sinfda fe’lni o’rgatish. Bu boshqichning asosiy vazifasi “fe’l – so’z turkumi” degan tushunchalarni shakllantirish, bo’lishli va bo’lishsiz fe’llarning ma’nosi va shakliga qarab faqlash ko’nikmasini hosil qilish, bo’lishsizlik qo’shimchasining talaffuzini va imlosini o’rgatish hisoblanadi.

Dasturga ko’ra, bu sinfda bo’lishli va bo’lishsiz fe’llar o’rganiladi. Mavz suhbat asosida tushuntiriladi. Suhbat uchun o’qish darsida kimlar o’qidi. Rahim ham o’qidimi? Kim so’zladi? Ravshan so’zladimi? Ra’no kutubxonaga bordimi? Halima gapiryaptimi savollarida ham foydalanadilar.

III sinfda fe’lni o’rganish. Bu sinfda fe’lni o’rganishning vazifasi:

1) fe’lning shaxs – son qo’shimchalari bilan tuslanishi, zamon q’oshimchasi bilan o’zgarishi haqida tushuncha berish va dastlabki ko’nikma hosil qilish, fe’lning leksik ma’nolari, bo’lishli yoki bo’lishsizligi, gapdagi vazifasi haqidagi bilmni chuqurlashtirish.

2) nutqda fe’ldan ongli foydalanish malakasini rivojlantirish . Shu maqsadda nutqda sinonim va antonym fe’llardan, matn bilan bog’liq holda o’z va ko’chma ma’noda ishlatilgan fe’llar bilan tanishtirib borishga qaratilgan mashqlardan foydalanis.

3) O’tgan zamon qo’shimchasining talaffuzi va yozilishi haqida ko’nikma hosil qilish.

4) Qo’shma fe’llar va ularning doim alohida yozilishi haqida tushuncha berish va dastlabki ko’nikma hosil qilish hisoblanadi.

4 – sinfda “Fe’l” mavzusiga jami 28 soat ajratilgan bo’lib, bunda o’quvchining, ko’nikma va malakasiga qo’yilgan talablar quyidagilardan iborat.

- So’z turkumlari, ularning belgilarini. Ko’makchilarni egallashi kerak;

- fe’l, fe’l zamonlarini (o’tgan zamon, hozirgi zamon, kelasi zamon);

- fe’l zamon qo’shimchalari, ularning imlosi;

- fe’lning tuslanishi;

- fe’llarning 3 zamoni va ularning hosil qilinishi: shaxs – songa tuslanishi: Malakani egallashi kerak.

Fe’llarda uch zamon bor:

1) o’tgan zamon

2) hozirgi zamon

3) kelasi zamon