Fermer xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirish bo‘yicha biznes-rejani ishlab chiqish

Fermer xo‘jaligida ishlab chiqariladigan yangi mahsulotlar, sut mahsulotlari, parranda go‘shti yoki qo‘shimcha qiymatli mahsulotlar

Qishloq xoʻjaligi iqtisodiyotning muhim tarmogʻi hisoblanib. Agrosanoat siyosati bugungi kunda uni yuqori samarali, raqobatbardosh qilish, mamlakatni qishloq xoʻjaligi mahsulotlari bilan taʼminlashning ishonchliligini sezilarli darajada oshirish, sifatini yaxshilashga qaratilgan. Sutni qayta ishlash korxonalari qishloq xoʻjaligi ishlab chiqaruvchilari va sut mahsulotlarini sotib oluvchilar oʻrtasida bogʻliqdir. Sut mahsulotlarining ichki bozorini, birinchi navbatda, raqobat shakllarini rivojlantirish va sutni qayta ishlash korxonalari maʼmuriyati koʻpincha "tez" foyda olish vositalariga alohida qiziqish bildirmoqda, ular orasida ishlab chiqarishni kuchaytirishning eng muhim vositalaridan biri - iqtisodiy resurslarni tejashga taʼsiri aniq baholashdir. Bundan tashqari, sut mahsulotlari narxlarining oshishi isteʼmol bozori narxlariga darhol taʼsir qiladi va bu oʻz navbatida nafaqat inflyatsiya jarayonlarini, balki salbiy ijtimoiy hodisalarni ham qoʻzgʻatishi mumkin, chunki bu mahsulotlar mamlakat aholisining isteʼmol savatining muhim tarkibiy qismidir.

Buxgalteriya amaliyotida ishlab chiqarish hisobi moliyaviy hisobga mos keladigan bir qator vazifalar bilan cheklanishi kerak, yaʼni faqat buxgalteriya hisobotlarini tayyorlashga yoʻnaltirilgan ishlab chiqarish faoliyati natijalari boʻyicha xarajatlar maʼlumotlarini tayyorlash kerak degan fikr mavjud.[12] Koʻrinib turibdiki, bunday buxgalteriya maʼlumotlari sutni qayta ishlash korxonalari iqtisodiyotini tezkor boshqarish ehtiyojlariga xizmat qila olmaydi, chunki ular dinamik boshqaruv ishlarini kerakli miqdordagi buxgalteriya maʼlumotlari bilan taʼminlay olmaydilar.
Buxgalteriya hisobini roʻyxatdan oʻtkazish, ishlab chiqarish xarajatlarini umumlashtirish va ishlab chiqarish hisobi tomonidan amalga oshiriladigan sut mahsulotlarining haqiqiy tannarxini hisoblash vazifalari moliyaviy buxgalteriya tizimida ancha kengroq boʻlishi va buxgalteriya hisobi tamoyillaridan biriga mos kelishi kerak - buxgalteriya maʼlumotlari barcha foydalanuvchilar uchun, birinchi navbatda boshqaruv qarorlarini qabul qiladigan mansabdor shaxslar uchun foydali boʻlishi kerak. Ishlab chiqarish xarajatlari va sut mahsulotlarining tannarxini shakllantirish jarayonlari toʻgʻrisidagi hisobot maʼlumotlarini tahlil qilish iqtisodiy resurslarni tejashning muhim zaxiralarini koʻrsatadi, shuning uchun iqtisodiy qarorlarni boshlaydigan tegishli boshqaruv tuzilmalari unga qiziqishi kerak. Boshqacha qilib aytganda, uzluksiz takomillashtirish axborot jarayoni ishtirokchilariga befarq boʻlmaydigan fikrlar yaratiladi.[8] Shunday qilib, mahalliy buxgalteriya hisobini rivojlantirish istiqbollari ishlab chiqarish hisobini isloh qilish jarayonidan uning sutni qayta ishlash korxonalarining iqtisodiy boshqaruv tizimiga taʼsiri bilan bevosita bogʻliqdir. Binobarin, ishlab chiqarish xarajatlari hisobi sohasidagi ilmiy tadqiqotlarni kengaytirish va ularning natijalarini sutni qayta ishlash korxonalarida amalda tadbiq etishning dolzarbligi shubhasizdir. Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili. Mamlakatimizda buxgalteriya hisobi tegishli qoidalar bilan tartibga solinadi. Ammo ixtisoslashgan adabiyotlarda buxgalteriya hisobi qoidalari, uslubiy tavsiyalarning koʻpligiga qaramay, ishlab chiqarish xarajatlari masalasida turli xil fikrlar mavjud. Mualliflar ushbu muammo bilan bogʻliq koʻplab mavzularni qamrab olishadi. Ulardan biri yagona buxgalteriya hisobini moliyaviy va boshqaruv hisobiga boʻlishdir. Bu masala S. A. Stukovga taʼsir etadi, uning fikricha, bu hisobning doirasiga buxgalteriya hisobi, xarajatlarni nazorat qilish va ishlab chiqarish tannarxini kalkulyatsiya qilish kiradi. Biroq, ushbu buxgalteriya hisobi va ayniqsa standart xarajatlar tizimi rivojlanib borishi bilan xarajatlarni rejalashtirish va meʼyorlash toʻgʻridan-toʻgʻri xarajatlar standartlarini ishlab chiqish, tartibga soluvchi hisobkitoblar, mahsulot narxlari va belgilangan standartlarga muvofiqligini nazorat qilish tizimini yaratish, yaʼni rejalashtirish funksiyalari, texnik meʼyor va narxlarni ishlab chiqish kabi boshqaruv hisobi bilan shugʻullana boshladi.
Boshqaruv, aniqrogʻi, ishlab chiqarish hisobi korxona ichidagi xoʻjalik operatsiyalarini va mahsulot ishlab chiqarish, sotish va ishlab chiqarishni boshqarish jarayoni bilan bogʻliq xarajatlarni buxgalteriya hisobida aks ettirishni qamrab oladi. Xarajatlar hisobi va mahsulot (ishlar, xizmatlar) tannarxini kalkulyatsiya qilishning maqsadi ishlab chiqarishning haqiqiy xarajatlarini moliya-xoʻjalik faoliyati toʻgʻrisidagi hujjatlarda zamonaviy va ishonchli aks ettirishdir.T. Karpova xarajatlar korxona hajmiga, ishlab chiqarishni tashkil etish texnologiyasi va xususiyatlariga, nomenklatura, mahsulotlar, nazorat, buxgalteriya hisobining mehnat zichligiga, umumiy xarajatlarning oʻziga xos ogʻirligiga, ishlab chiqarish jarayonidagi roliga, rejalashtirishdagi ahamiyatini pasaytiradigan omillarning elastikligiga va boshqalarga qarab tasniflanishi kerak deb hisoblaydi. I. A. Belobeskiy va F. L. Vasin buxgalteriya hisobi va ishlab chiqarish tannarxini hisoblashda qoʻllaniladigan guruhlashning asosiy turlarini koʻrib chiqadilar. Texnik-iqtisodiy ahamiyatga koʻra, ishlab chiqarish xarajatlari asosiy (ishlab chiqarish jarayoni tufayli texnologik jihatdan muqarrar xarajatlar) va qoʻshimcha ishlab chiqarish xarajatlariga boʻlinadi (umumiy iqtisodiy xarajatlar), qoʻshimcha xarajatlarning alohida guruhida ishlab chiqarish jarayoni bilan bevosita bogʻliq boʻlmagan maʼmuriy, tashkiliy, iqtisodiy va marketing xarajatlari qoʻshimcha xarajatlarning alohida guruhiga ajratiladi.


Ayrim turdagi mahsulotlar tannarxiga kiritish usuliga koʻra xarajatlar bevosita va bilvosita boʻlinadi. Toʻgʻridan-toʻgʻri xarajatlar-bu maʼlum turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish bilan bogʻliq boʻlgan va shuning uchun ularning narxiga toʻgʻridan-toʻgʻri birlamchi hujjatlar boʻyicha bogʻliq boʻlishi mumkin. Bilvosita xarajatlarga bir necha turdagi mahsulot ishlab chiqarish bilan bogʻliq xarajatlar kiradi va ular oʻrtasida qoʻllaniladigan asosga mutanosib ravishda taqsimlanadi. Tahlil va natijalar. Sut ishlab chiqarishni koʻpaytirish va uning samaradorligini oshirish chorvachilik xodimlarining muhim vazifasidir. Uning echimi ishlab chiqarish faoliyatini takomillashtirish bilan bogʻliq. Bunday sharoitda qishloq xoʻjaligi korxonalari va ularning boʻlinmalari ishi natijalarini tahlil qilish va baholashning ahamiyati oshadi. Tahlilda sut ishlab chiqarishning miqdoriy koʻrsatkichlari (ishlab chiqarish hajmi, unumdorligi) va yuqori sifatli (yog‘ miqdori) hisobga olinishi kerak. Sut ishlab chiqarish boʻyicha barcha asosiy va hisobot koʻrsatkichlarining bir-biri bilan taqqoslanishini taʼminlash muhimdir. Mamlakatda o‘tkazilgan iqtisodiy islohotlar natijasida sut ishlab chiqarish to‘liq fermer va shaxsiy yordamchi xo‘jaliklari evaziga amalga oshirilmoqda.

Fermer xo'jaligida turli xil mahsulotlar ishlab chiqarilishi mumkin. Mana bir nechta misollar:

1. Yangi hosil: Fermalarda ko'pincha olma, pomidor, makkajo'xori, salat, sabzi, qulupnay va boshqalar kabi turli xil meva va sabzavotlar etishtiriladi. Ushbu yangi mahsulotlar to'g'ridan-to'g'ri fermer xo'jaligidan olinadi va mahalliy yoki yaqin bozorlarda sotilishi mumkin.
2. Sut mahsulotlari: Sog'in sigirlari bo'lgan fermalarda sut ishlab chiqariladi, undan pishloq, sariyog ', yogurt va muzqaymoq kabi turli xil sut mahsulotlarini tayyorlash mumkin. Bu mahsulotlar ko‘pincha fermer xo‘jaligida qayta ishlanadi yoki qayta ishlash korxonalariga sotiladi.
3. Parrandachilik: Fermalar tovuq, o'rdak yoki kurka kabi parrandalarni boqishi mumkin. Bu qushlar butun qushlar sifatida sotilishi yoki tovuq ko'kraklari, tuxumlari yoki maydalangan kurka kabi turli xil mahsulotlarga qayta ishlanishi mumkin.
4. Qo’shilgan qiymatli mahsulotlar: Ayrim fermer xo’jaliklari xom ashyoni qayta ishlash orqali tayyor mahsulot ishlab chiqaradi. Misol uchun, fermer xo'jaliklari o'z meva, sabzavotlari yoki asalari uyasidan uy qurilishi murabbo, jele, sous, tuzlangan bodring yoki asal ishlab chiqarishi mumkin.
Bundan tashqari, fermer xo'jaliklari asal, zarang siropi, gullar, o'tlar yoki don kabi mahsulotlarni ham ishlab chiqarishi mumkin. Fermer xo‘jaligida ishlab chiqarilayotgan o‘ziga xos mahsulotlar fermerning tajribasi, iqlimi, joylashuvi va bozor talabiga qarab farq qilishi mumkin.
Tuman hokimining qishloq va suv xo‘jaligi masalalari bo‘yicha o‘rinbosari Maqsud Husainov ishtirokida "Dehqon va fermer xo'jaliklarining faoliyati va amalga oshirilayotgan ishlar" mavzusida anjuman o'tkazildi.
- Jamiyatimizning boshqa tarmoqlari qatorida qishloq xo‘jaligi sohasida ham o‘tgan yanvar-sentabr oylarida tarmoqning hajmi 2,7 trln. so‘m, o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 101,5 foizga o‘sishi ta’minlandi va yil yakuni bilan 103,3 foizga o‘sishi kutilmoqda. - deydi hokim o'rinbosari anjuman avvalida. 
"Xususan, barcha toifa xo‘jaliklarida 9 oy davomida 59 990,5 tonna boshoqli don, 48 220 tonna kartoshka, 137 832 tonna sabzavotlar, 28 482 tonna poliz, 22 090 tonna meva va 49 726 tonna uzum mahsulotlari yetishtirilgan bo‘lsa, yil yakuniga qadar 104 096 tonna don va dukkakli mahsulotlar, 121 715 tonna kartoshka, 191 607 tonna sabzavotlar, 61 624 tonna poliz, 33 018 tonna meva va 68 374 tonna uzum mahsulotlari yetishtirilishi ta’minlanadi.
Tumanimizning eng asosiy yo‘nalishlardan bo‘lgan paxta xom-ashyosi yetishtirish maqsadida joriy yilda 10 054 gektar maydonda g‘o‘za parvarish qilinib, 35 197 tonna paxta hosilini terib olish belgilab olingan. Ayni paytda amalda 35360 tonna hosil yig‘ib terib olinib, rejaga 100,5 foizga uddalandi.
Shu qatori, joriy yilda takroriy ekin sifatida 11 179 gektar maydonga qishloq xo‘jaligi ekinlari ekilib, shundan 9855 gektar dukkakli ekinlar ekilgan maydonlardan jami 17 716 tonna hosil yig‘ishtirib olindi.
2022-2023-yil qish va bahor mavsumi uchun asosiy turdagi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini zaxiraga jamg‘arish bo‘yicha hozirda jami 1 874 tonna shundan, 1 135 tonna kartoshka, 249 tonna piyoz, 250 tonna sabzi, 240 tonna guruch mahsulotlari zaxirasi yaratildi va zaxiraga jamg‘arish ishlari davom etmoqda.
Aholini turmush tarzini yanada yaxshilash maqsadida, Muhtaram Prezidentimizning 2021-yil 23-noyabrdagi PQ-20-sonli va 2022-yil 10-sentabrdagi PQ-373-sonli qarorlari bilan joriy yilda fermer ho‘jaliklari foydalanishidagi paxta va g‘alladan qisqartirilgan, aholi punktlariga yaqin va suv ta’minoti yaxshi bo‘lgan yerlardan yil yakuniga qadar tumanda 949 gektar ekin maydonlari aholiga ochiq elektron tanlov orqali ijaraga berilishi belgilandi. Bugungi kunda bu bo‘yicha 792,34 gektar yer maydoni 3901 nafar fuqarolarga ochiq tanlov orqali ijaraga berildi.
Shuningdek, Prezidentimizning qabul qilingan suv xo‘jaligiga oid farmon va qarorlari ijrosini ta’minlash maqsadida, joriy yilda tuman bo‘yicha jami 590 gektar shundan, 259 gektar paxta, 331 gektar tok va boshqa maydonlarda tomchilatib sug‘orish va 4 gektarda yomg‘irlatib sug‘orish texnologiyalari joriy qilindi.
Tumanda joriy yilning 9 oyi davomida barcha toifa xo‘jaliklarida chorvachilik sohasida ham bir qator ishlar amalga oshirildi. Jumladan, 112 784 bosh yirik shoxli qoramollar, shundan sigirlar soni 59 090 boshga, qo‘y echkilar 117 615 boshga, otlar 1 823 boshga, parranda 502 924 boshga yetkazildi. Shuningdek, 15 251 tonna go‘sht mahsulotlari, 104 100 tonna sut, 85 926 ming dona tuxum, 439,4 tonna baliq va 116,4 tonna asal hamda 296,5 tonna pilla mahsulotlar yetishtirildi.
Yil yakuniga qadar yirik shoxli qoramollar 117 238 boshga, shundan sigirlar 60 551 boshga, qo‘y echkilar 122 702 boshga, parranda 689 024 boshga yetkazilib, go‘sht 18 033 tonna, sut 105 260 tonna, tuxum 106 426 ming dona, baliq 2 654 tonna, asal 279,5 tonna yetishtirish rejalashtirilgan.

2022 yilda tumanda chorvachilik soxasida jami 9 ta, umumiy qiymati 39 mlrd 170 mln. so‘mlik loyiha ishga tushirilishi rejalashtirilgan bo‘lib, shundan 4 ta qoramolchilik, 2 ta qo‘ychilik, 3 ta parrandachilik loyihalarini tashkil qiladi.
Ushbu tadbirlarning amalga oshirilishi natijada kamida 70 ta yangi ish o‘rinlari yaratilishi belgilangan.
Bugungi kunda ushbu loyixalardan 7 tasi ishga tushirilib 20 ta yangi ish o‘rinlari yaratildi.
Jumladan, qoramolchilik yo‘nalishida “Xurshid invest savdo” MChJ tomonidan Rossiya Federatsiyasidan 39 bosh “Gereford” zotli qoramollar olib kelinib, natijada 5 ta yangi ish o‘rinlari yaratildi.