Firmaning moliyaviy faoliyatini tahlil qilish Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti

Firmaning moliyaviy faoliyatini tahlil qilish

Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti
“Moliya va Buxgalteriya hisobi” fakulteti
BN-91 guruh talabasi Toirov Husniddin
[e-mail]
Annotatsiya: Korxona, Firma, Sanoat korxonalarining moliyaviy faoliyatini o’rganish. Firmalarning moliya siyosatini o’rganing , moliyaviy faoliyatning tahlilini o’rganish, moliyaviy faoliyatni baholash, baholash mezonlari
Annotation: Study of the financial activities of enterprises, firms, industrial enterprises. Study the financial policy of companies, study the analysis of financial activity, evaluate financial activity, evaluation criteria
Аннотация: Изучение финансовой деятельности предприятий, фирм, промышленных предприятий. Изучайте финансовую политику компаний, изучайте анализ финансовой деятельности, оценивайте финансовую деятельность, критерии оценки
Kalit so’zlar: Buxgalteriya balansi, debitorlik va kreditorlik qarzlar, foyda, foyda marjasi, moliya siyosati
Korxonaning moliyaviy holati deganda uning faoliyatini moliyalashtirish qobiliyati tushuniladi. Bu korxonaning normal faoliyati uchun zarur bo'lgan moliyaviy resurslar bilan ta'minlash, ularni to'g'ri joylashtirish va samarali foydalanish, boshqa yuridik va jismoniy shaxslar bilan moliyaviy munosabatlar, to'lov qobiliyati va moliyaviy barqarorlik bilan tavsiflanadi. Moliyaviy holatni baholash moliyaviy boshqaruvning muhim elementidir. Deyarli barcha foydalanuvchilar moliyaviy hisobotlar korxonalar o'z manfaatlarini optimallashtirish bo'yicha qarorlar qabul qilish uchun moliyaviy holatni tahlil qilish va baholash usullaridan foydalanadilar. Korxonaning moliyaviy holatini baholash natijalari korxonaning ichki va tashqi foydalanuvchilarining keng doirasi - menejerlar, sheriklar, investorlar va kreditorlar uchun muhim ahamiyatga ega.
Korxona moliyaviy holatini buxgaltеriya balansi asosida dastlabki baholash hisobot yili oxiriga bo`lgan balans moddalarini yil boshiga bo`lgan ma'lumotlar bilan taqqoslash yo`li orqali amalga oshiriladi. Balansni tahlil qilishda uning tuzilmasi aniqlanadi va korxona mablag`lari hamda ularning manbalari tarkibida sodir bo`lgan o`zgarishlar o`rganiladi, mablag`larni qanchalik to`g`ri joylashtirilganligi aniqlanadi va korxona moliyaviy holatiga dastlabki baho bеriladi. Xususan, balans tuzilmasini tahlil qilishda uzoq muddatli va joriy aktivlar, o`z mablag`lari va jalb qilingan mablag`lari o`rtasidagi nisbat, dеbitorlik va krеditorlik qarzlarining o`zgarishini, uzoq muddatli va qisqa muddatli krеditlar va qarzlardan qanchalik to`g`ri foydalanilayotganligi kabilar o`rganiladi, bu o`zgarishlarga dastlabki baho bеriladi. Masalan, korxonaning moliyaviy holati barqaror bo`lishi uchun uning o`z mablag`larining hajmi qarzga olingan mablag`lar hajmidan ko`p bo`lishi kеrak. Korxona moliyaviy holatini tahlil qilish jarayonida ayniqsa, uning likvidligi va to`lovga layoqatliligini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Korxona balansining likvidligi dеganda, balansdagi likvid mablag`larning balansida ko`rsatilgan majburiyatlarni qoplash darajasi tushuniladi. Aktivlarning likvidligi - balans likvidligining aksi bo`lib, vaqt bo`yicha aktivlarning pul mablag`lariga aylanishi tushuniladi. Ushbu ko`rsatkichlar korxonaning bankrotlik holatiga tushish va sinish xavfidan saqlanish maqsadida qo`llaniladi. Korxonaning to`lov qobiliyati eng muhim ko`rsatkich hisoblanib, u korxona moliyaviy holatining barqarorligini ifodalaydi. To`lov qobiliyati korxonaning o`z aylanmma mablag`larining saqlanuvchanligi, tеz pulga aylanadigan (likvid) aylanma aktivlarning holatiga ulardan samarali foydalanishiga bog`liq.
Korxonaning moliyaviy holatini baholashda uning ishchanlik faolligi bilan bog`liq ko`rsatkichlarni tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Bular qatoriga aylanma mablag`larni aylanish, dеbitorlik va krеditorlik qarzlarining aylanish ko`rsatkichlari kiradi. Ma'lumki, aylanma mablag`lar ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga ega bo`lib, u ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz ta'minlaydi. Ular kеtma-kеt ishlab chiqarish va muomala bosqichlarini o`tab, o`z shaklini o`zgartirib boradi. Pul shakli ishlab chiqarish shakli bilan, ishlab chiqarish tovar shakli bilan va tovar shakli pul shakliga aylanadi. Ana bu aylanma mablag`larning uzluksiz harakati aylanma mablag`larning doiraviy aylanishi dеb ataladi. Aylanma mablag`larning ishlab chiqarish davri qancha qisqa bo`lsa, ularning aylanish tеzligi shuncha tеz bo`ladi. Masalan, ishlab chiqarishga 100 mln. so`m aylanma mablag`lar jalb etilgan bo`lsin. Agar ular bir yilda 3 marta aylansa, mahsulot ishlab chiqarish 300 mln. so`mni tashkil etadi. Endi ishlab chiqarish davrini jadallashtirish tufayli bu aylanma mablag`lar 4 marta aylansa, u holda mahsulot ishlab chiqarish 400 mln. so`mni tashkil etadi. Aylanma mablag`larning aylanish ko`rsatkichlari bir qancha. 
Ularning eng asosiylari quyidagilar:

1. 
   Jami aktivlarning aylanish koeffitsiеnti.
   
2. 
   Aylanma mablag`larning aylanish kuni.
   
3. 
   Qarz mablag`larining aylanish kuni
   

Samarali ishbilarmonlik faoliyati - har qanday tashkilotning maqsadi. Moliyaviy -xo'jalik faoliyatining natijasi xom ashyo, material, mehnat, moliyaviy resurslar va boshqalardan samarali foydalanishga bog'liq. Ishlab chiqarish faoliyati, sotishdagi uzilishlar va ishlab chiqarilgan mahsulot sifatining pasayishi korxona ishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Rahbariyat doimiy ravishda faoliyat natijalarini tahlil qilishi, samaradorlikni oshirish uchun zaxiralarni izlashi kerak. aholash natijalari tashkilotning boshqaruv xodimlari va boshqa foydalanuvchilarning xabardorligini oshirishga yordam beradi. iqtisodiy ma'lumotlar- baholash predmeti - uni qiziqtirgan ob'ektlarning holati to'g'risida. Tashkilotning iqtisodiy ishi samaradorligining umumlashtiruvchi ko'rsatkichi sifatida hajm nisbatidan foydalanish kerak sotilgan tovarlar yoki daromad shaklidagi asosiy va aylanma mablag'larning o'rtacha yillik qiymatini o'z ichiga olgan resurslarning umumiy miqdoriga yoki ishlab chiqarish yoki sotishning umumiy xarajatlariga ta'siri. Iqtisodiy faoliyat tahlili biznes -reja, buxgalteriya hisobining o'zaro bog'liq ko'rsatkichlar tizimining maxsus texnikasi va usullari yordamida qayta ishlashga asoslangan, kompaniya faoliyatining yakuniy natijalariga omillarning ta'sirini har tomonlama, kompleks ko'rib chiqish, o'lchash va umumlashtirishdan iborat. kompaniyaning moliyaviy holatini yaxshilash, ishlab chiqarish faoliyati samaradorligini oshirish, kompaniyaning raqobatbardoshligini oshirish maqsadida hisobot va boshqa operatsionma'lumotlar.
Iqtisodiy faoliyat tahlili turli mezonlarga ko'ra tizimlashtirilgan:

1. 
   Vaqt asosida u dastlabkist iqbolli va retrospektiv bo'linadi.
   
2. 
   Fazoviy asosda xo'jalik ichidagi va xo'jalik ichidagi tahlillar ajratiladi. 
   
3. 
   Menejment ob'ektlari bo'yicha iqtisodiy faoliyat tahlilining tasnifi muhim rol o'ynaydi.
   
4. 
   Ob'ektlarni ko'rib chiqish uslubiga ko'ra 
   
5. 
   Subyektlarga (tahlil foydalanuvchilari) ko'ra, ichki va tashqi baholash ajratiladi. 
   
6. 
   O'rganilayotgan ob'ektlarni qamrab olishiga ko'ra
   
7. 
   Dastur mazmuniga ko'ra kompleks va tematik tahlil ajratiladi. 
   

Hozirgi kunda tashkilotning ishlab chiqarish -iqtisodiy ishi samaradorligi ko'rsatkichlarining umumiy qabul qilingan tizimi yo'q. Xuddi shu tadbirlarning samaradorligini o'lchash uchun ba'zida bir -biri bilan bog'liq bo'lmagan, ba'zida esa har xil natijalarni beradigan turli usullar qo'llaniladi. Umumiy iqtisodiy ko'rsatkichlarni aniqlash uchun ko'rsatkichlar tizimi qo'llaniladi, uning ichida umumlashtiruvchi va differentsial ko'rsatkichlar ajratiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida kompaniyaning asosiy vazifasi-milliy iqtisodiyotning va fuqarolarning iste'mol xarajatlari sezilarli darajada iste'mol qilinadigan tovarlar, ishlar va xizmatlarga bo'lgan ehtiyojlarini minimal qondirish bilan to'liq qondirish, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni tezlashtirishga hissa qo'shish. Mamlakat. Asosiy vazifani bajarish uchun kompaniya daromadlarning ko'payishini ta'minlaydi. Foyda - bu eng yangi tashkilotlarning shakllanishi yoki mavjud tashkilotlarning rivojlanishi uchun asosiy rag'batdir. Daromad olish imkoniyati odamlarni ko'proq izlashga undaydi samarali usullar resurslarni birlashtirish, talab qilinadigan yangi mahsulotlarni ixtiro qilish, ishlab chiqarish faoliyati samaradorligini oshirishga va'da beradigan tashkiliy -texnik yangiliklardan foydalanish. Agar ishlab chiqarish faoliyati va kompaniya tovarlarini sotishning yillik hajmi bir -biridan farq qiladigan bo'lsa, korxona ishlab chiqargan tovarni sotishning tegishli yillik haqiqiy hajmini ham ko'rsatish maqsadga muvofiqdir. Faoliyat turi bo'yicha operatsion, investitsiya va moliyaviy faoliyatdan olingan foyda ajratiladi. Operatsion foyda - bu ishlab chiqarish va sotish natijasi yoki ma'lum bir kompaniyaning asosiy faoliyati. Natija investitsiya faoliyati qisman qo'shma korxonalarda qatnashishdan, qimmatli qog'ozlarga egalik qilishdan va daromad ko'rinishida aks etadi omonatlar, qisman - mulkni sotishdan tushgan daromadda. Bundan tashqari, investitsiyalar natijalari ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirish, yangilash va modernizatsiya qilish uchun real aktivlarga aylantirilganda operatsion daromadlarda aks etadi.
Moliyaviy faoliyatdan olingan foyda - bu kapitalni jalb qilishning bilvosita ta'siri tashqi manbalar o'rtacha bozor sharoitidan ko'ra qulayroq shartlarda. Bundan tashqari, moliyaviy faoliyat jarayonida olingan va to'g'ridan -to'g'ri foyda sarmoya kiritiladi kapital moliyaviy kaldıraç ta'sirini qo'llash orqali. Kiritilgan elementlarning tarkibiga ko'ra, ular marjinal (yalpi) foyda, soliqdan oldingi foyda va sof foydani ajratadilar. Foyda marjasi - sotilgan tovarlarning sof daromadi va to'g'ridan -to'g'ri ishlab chiqarish xarajatlari o'rtasidagi farq. Soliq to'lashdan oldingi foyda kompaniyaning umumiy moliyaviy natijasini tavsiflaydi. Soliq to'lashdan oldingi foyda - bu moliyaviy jami summaning yig'indisi oddiy harakatlar va boshqa daromad va xarajatlar. Sof daromad - bu daromad solig'i to'langanidan keyin kompaniya ixtiyorida qoladigan daromad miqdori. Ilovaning tabiati bo'yicha sof foyda kapitallashtirilgan va iste'mol qilinganlarga bo'linadi. Kapitalizatsiya qilingan foyda, sof daromadning bir qismi kompaniya aktivlarining o'sishini moliyalashtirish uchun ishlatiladi. Iste'mol qilinadigan foyda - bu kompaniya aktsiyadorlari va ta'sischilariga dividendlar to'lashga sarflanadigan daromad. Soliq solish xususiyatiga ko'ra, soliqqa tortiladigan va soliq solinmaydiganlar ajratiladi. Daromadning bu bo'linishi soliq siyosatini shakllantirishda katta rol o'ynaydi, chunki u sizga muqobil xo`jalik operatsiyalarini ularning ta`siri nuqtai nazaridan baholash imkonini beradi. Soliqqa tortilmaydigan daromadlar tarkibi soliq qonunchiligi bilan tartibga solinadi. Daromadni inflyatsion tozalash xususiyatiga ko'ra, hisobot davridagi inflyatsiya darajasiga moslashtirilgan nominal va real foyda ajratiladi.
Inqiroz moliyaviy holati, bunda kompaniya to'liq qarzga olingan moliyalashtirish manbalariga bog'liq. O'z kapitali va uzoq muddatli va qisqa muddatli kreditlar va qarzlar aylanma mablag'larni moliyalashtirish uchun etarli emas, ya'ni zaxiralarni to'ldirish kreditorlik qarzlarini to'lashning sekinlashishi natijasida hosil bo'lgan mablag'lar hisobidan amalga oshiriladi, ya'ni. S = (0,0,0). Inqiroz sharoitida bosimni yumshatish uchun biznes egalari korxonalar faoliyatining iqtisodiy tahlilini oʻtkazishlari kerak. Firmaning imkoniyatlari va mavqei toʻgʻrisida maʼlumot beruvchi asosiy tarmoqlardan biri bu moliya sektoridir. Balansni oʻrganish biznesingizning kuchli va zaif tomonlarini bilib olishga yordam beradi. Kompaniyaning moliyaviy resurslariga — korxonaning tasarrufidagi, qarzga olingan va quyidagilar uchun foydalaniladigan pul tushumlari kiradi.
Moliyaviy resurslar kapitalga va qarzga olingan, asosiy va aylanma mablagʻlarga boʻlinadi. Jamiyatda paydo boʻladigan birinchi moliya turi bu muassislar tomonidan kompaniyani roʻyxatdan oʻtkazish paytida yaratilgan ustav kapitali. Qolgan resurslar foyda hisobiga koʻpaytiriladi.