"fizika" faniga kirish. Fizikaning predmeti va uslublari. Kinematika asoslari mexanikaning fizik asoslari

KLASSIK MEXANIKANING FIZIK ASOSLARI 

 

 

1.1. Umumiy tushunchalar  

 

Fizika  (grekcha  ,,physis”  –  tabiat)  qonunlari  barcha 

tabiatshunoslik  bo‘limlarining  asosi  hisoblanadi.  Demak  fizika, 

modda  (jism)  va  maydonlarning  umumiy  xususiyatlari  va  harakat 

qonunlarini o‘rganuvchi fandir. 

Inson  ongiga  bog‘liq  bo‘lmagan  holda  mavjud  bo‘lgan  barcha 

jismlar,  maydonlar,  moddalar  materiya  deyiladi.  Materiyaning  har 

qanday o‘zgarishi harakat deyiladi. Harakat materiyaning ajralmas 

xossasi  va  mavjudlik  shartidir.  Jismlarning  va  jismlardagi 

moddalarning bir-biriga nisbatan siljishi mexanik harakat deyiladi. 

O‘lchamlari  nisbatan  katta,  tezliklari  yorug‘lik  tezligidan  juda 

kichik  bo‘lgan  harakatlarni  o‘rganuvchi  mexanika  klassik 

mexanika  deyiladi.  Klassik  mexanikaga  G. Galiley  va  I. Nyuton 

qonunlari  asos  qilib  olingan.  Mexanikani  o‘rganishda  ikkita  fizik 

modeldan foydalanamiz: moddiy nuqta va absolyut qattiq jism. 

Qattiq jismning o‘lchamlari uning bosib o‘tgan yo‘lidan yoki u 

ta’sirlashadigan  boshqa  jismgacha  bo‘lgan  masofadan  juda  kichik 

bo‘lsa,  uni  moddiy  nuqta  deb  ataymiz.  Ya’ni  tekshirilayotgan 

jarayonda shakli va o‘lchamlarini hisobga olmaslik mumkin bo‘lgan 

jism  moddiy  nuqta  deyiladi.  Harakat  davomida  jismning  shakli  va 

---

o‘lchamlari  o‘zgarmaydi  (deformatsiyalanmaydi)gan  jism  ideal