5 - МАЪРУЗА.
Каттиœ жисм айланма ¯аракат динамикаси. Механикада œаттиœ жисм деб, шундай идеаллаштирилган системага айтиладики, ¯амма ¯аракат ваœтида нуœталар орасидаги масофа ¢згармас б¢лсин.
Системанинг инерция маркази ¸ки масса маркази деган тушунчаларни к¢риб чиœамиз. Моддий нуœталар системасининг инерция маркази деб ч1 , ч2 ,ч3 .... радиус векторли нуœтага айтилади.
(Системанинг ¯амма п элементлари к¢пайтмаларининг йиšиндиси,
i = 1,2,3...., п - моддий нуœталарнинг тартиб номери).
Масса марказининг координатлари координата ¢œларига проекциясига тенг:
Бир жинсли майдонда оšирлик кучининг инерция маркази оšирлик маркази билан мос тушади.
Каттиœ жисмнинг ихти¸рий к¢чиши икки хил ¯аракатнинг натижасидир: илгариланма (инерция марказининг кутиш) ва аксинча (жисмнинг инерция маркази атрофидаги айланиши) 2 – маърузага œаранг. Бу œаттиœ жисм айланма ¯аракат динамикасининг œонунларини яратишга имкон беради, чунки уларнинг ¯ар бири илгариланма ¯аракатнинг механик œонунларини ифодалайди.
Агар масса марказидан ¢тган, 00 ¢œœа махкамланган жисмга ¢œдан R i масафада œандайдир А нуœтада ихти¸рий й¢налишда F куч таъсир œилса, фаœат унинг айлананинг ¢œига перпендикуляр б¢лган текисликда ¸тган ташкил этувчиси Fi жисмнинг айланишини ¢згартиради, F ташкил этувчи эса 00 ¢œ б¢йлаб фаœат илгариланма ¯аракатни ¯осил килади.(5.1 - расм)
Тангенциал ташкил этувчиси FE i таъсирида m S массали А нуœта Ri радиус б¢йлаб айлана чизади. Fv кучнинг айланиш эффекти кучнинг таъсир чизиšигача б¢лган масофа ва айланиш ¢œи œанча катта б¢лса, шунча катта а¯амиятли б¢лади.
Кучнинг елка li га к¢пайтмаси айланиш ¢œига нисбатан куч моменти дейилади:
M i = Fi l i = F i * R i sin (5.1)
Бу тенглик R i радиус векторининг F i кучга вектор к¢пайтмасини ифодалашга имкон беради:
M v =[R v * F i] (5.2)
F i- нуœтага таъсир œилувчи ташœи куч,
Rv- нуœтага œ¢йилган кучнинг радиус – вектори,
l v- куч елкаси, яъни с нуœтадан кучнинг таъсир чизиšига туширилган
перпендикулярнинг узунлиги.
Do'stlaringiz bilan baham: |