Fizika-matematika fakulteti

Ma’lumotlarni qayta ishlash 

Ma‘lumotlar  bazasi  ishlashga  mo‗ljallangan  dastur  tranzaktsiyalarni 

boshqarish  va  natijaviy  to‗plamlarni  qayta  ishlash  uchun  mo‗ljallangan 

instrumentdir.  Masalan,  sizni  amaliy  dasturingiz  adres  kitobi  bo‗lsa,  natijaviy 

to‗plamlarni qayta ishlash, jadvaldan hamma satrlarni ajratish va foydalanuvchiga 

ko‗rsatishdan  iborat  bo‗ladi.  Tranzaktsiyalarni  boshqarish  address  va  person 

jadvallarida o‗zgarishlar birgalikda amalga oshirishni ta‘minlashdan iborat bo‗ladi. 

MySQL  da  tranzaktsiyalar  qo‘llanmaydi.  Ma’lumotlar  bazasida  har  qanday 

o‘zgarish  avtomatik  ravishda  siz  so‘raganingizda  yuz  beradi.  Bu  cheklanish 

ma’lumotlar  bazasiga  ikki  bog‘liq  murojaat  oralig‘ida  rad  etish  natijasija 

ma’lumotlar  yaxlitligi  buzilmasligi  uchun  maxsus  usullar  qo‘llashga  majbur 

qiladi.  

Amaliy  dastur  ishidagi  ikki  muxim  moment  bu  ulanish  va  uzilishdir. 

Tushunarliki so‗rovni bajarishdan oldin ma‘lumotlar bazasiga ulanish lozim. Lekin 

ko‗pincha  masalaning  ikkinchi  tomoni  haqida  unutiladi,  ya‘ni  «o‗zidan  keyin 

tozalash». Har doim egallangan ma‘lumotlar bazasi resurslarini ozod qilish lozim, 

agar  ular  kerak  bo‗lmasa.  Ko‗p  yashovchi  amaliy  dasturlarda  masalan  Internet 

demoni  kabi,  beparvo  yozilgan  tizim  ko‗p  vaqt  ma‘lumotlar  bazasi  resurslarini 

egallashi mumkin va oxir borib tizimni blokirovka qilishi mumkin.  

 «O‗zidan  keyin  tozalash»  xatolarni  to‗g‗ri  qayta  ishlashdan  iborat.  Yaxshi 

dasturlash  tillari  g‗ayri  odiy  xolatlar  (tarmoqning  rad  qilishi,  qo‗shilganda 

qaytariluvchi kalitlar, SQL sintaksisi xatosi va xokazo) qayta ishlovilarini o‗tkazib 

yuborishni qiyinlashtiradi. Qaysi tilni tanlagandan qatiy nazar, API bu chaqirig‗ida 

qanday  g‗ayri  oddiy  xolatlar  yuzaga  kelishi  mumkinligini  va  har  bir  g‗ayri  oddiy 

xolatda  nima  qilish  kerakligini  bilishingiz  kerak.  MySQL  uchun  S-bibliotekalari 

ma‘lumotlar  bazalarini  satrlar  to‗plami  sifatida  tasvirlashga  asoslangan.  Bu  shuni 

bildiradiki  S  bibliotekalari  ma‘lumotlar  bilan  ma‘lumotlar  bazasida  qanday 

tasvirlangan bo‗lsa shu shaklda qaya ishlashga imkon beradi.  

Ob‘ektga-yo‗naltirilgan  muxitdan  relyatsion  ma‘lumotlar  bazasiga  murojaat 

aloxida paradoksni keltirib chiqaradi: relyatsion Dune ma‘lumotlar ustida ish olib 

---

 

72 

borsa, ob‘ektlar dunyosi  faoliyat  sxemalari  asosida  ma‘lumotlarni  inkapsulyatsiya 

qilish  bilan  shug‗ullanadi.  Ob‘ektga-yo‗naltirilgan  amaliy  dasturlar  ma‘lumotlar 

bazasi  ob‘ektlarni  saqlash  vositasi  bo‗lib  xizmat  qiladi.  Ob‘ektga-yo‗naltirilgan 

dasturlash so‗rov ma‘lumotlarni satrlar to‗plami deb emas, ob‘ektlar to‗plami deb 

qaraydi.