Fizika tarixi predmeti nimani o‘rgatadi?

Fizika tarixi predmeti nimani o‘rgatadi?

Reja:

1. 
   Fizika tarixipredmeti, vazifasi, metodi.
   
2. 
   Fizika faniningrivojlantirishqonunlari,
   
3. 
   Fizika faniningboshqatabiatfanlaribilanbog‘lanishi.
   
4. 
   Fizika rivojlanishiningasosiybosqichlarivauningtarixinidavrlashtirish.
   

Adabiyotlar:

1. 
   P.S. Kudryavsev. «Kurs istorii fiziki». 13 - 34 betlar.
   
2. 
   B.I. Spasskiy. «Istoriya fiziki». 41 – 57 betlar.
   
3. 
   R. Sobesyak. «Sherenga velikix fizikov» 7 -11 betlar.
   

Fizika tarixini o’rganish bu umumiy fizikaviy bilimlarning ajralmas bir qismidir. Chunki fizika fanini o’rganish bilan uning tarixi ham o’rganib boriladi, bu fanning qonun qoidalarining ochilishi, ushbu qonunlarni ochishda olimlarning tutgan o’rnidir. Fizika tarixini bilish uchun asosan shu qonunlarning yozilishini, asl nusxasini o’rganish uchun asl ma’nosini o’rganishda muxim o’rin egallaydi.

Dunyo hakidagi bilimlar birdaniga shakllanmaydi, masalan: Nyuton qonunlarining yillar o’rganilgan va unitush uchun esa 250 yil vaqt talab qilindi. Insoniyat bilmaslikdan bilimlikka o’tishi juda katta og’ir yo’lni bosib o’tishi kerak. Fanni o’rganish uchun uning tarixini bilishimiz kerak- shu sababli xam fizika tarixi o’rganiladi. Ushbu tarix uzluksiz bo’lgani uchun xam, xar bir o’tgan davr fanining rivojlanishida o’z o’rnini qoldirganligi sababli fizika tarixi xam predmet sifatida qaraladi.

Har qanday fanning asosiy vazifasi- qonunlar ochishdir, bu qonunlar shu soxani rivojlantiradi. Fan tarixining asosiy vazifasi esa shu qonunlar asosida fan rivojlanishini boshqarishga qaratilgan. Bir qarashda bu noo’rinday ko’rinadi, chunki xar qanday fan xam oldindan Arximedni, Beruniyni, Nyutonni, Lobachevskiyni qachon tug’ilishini aytib beraolmaydi, lekin xar bir soxadagi kashfiyotlar ularni o’rganish va takomillashtirish albatta yangi olimlarni ruyobga chiqarishda muxim rol o’ynaydi. Demak, xar bir fanning o’z tarixi bor. Xar qanday kashfiyot oldingi ochilgan kashfiyotning davomchisidir. Fan- insonlarning murakkab va nozik faoliyatining maxsulidir. Fan rivojlanishining tarixi formasiyalar bilan bog’likdir.

Fizika fanining tarixi quyidagi vazifalarni amalga oshiradi.

1. Tarixiy faktlarni toppish va oydinlashtirish.

2. Tarixiy faktk materiallarni analiz qilish, uning moxiyatini ochish.

3. Fizikaviy umumiy qonunlarni o’zaro bog’likligini ochish.

Umumiy xar qanday fanning tarixi asosiy ikkita yo’nalishdagi vazifani xal kiladi.

1. Tabiatkonunlaritarixi.

2. Jamiyatkonunlaritarixi.

Tabiiyfanlartarixiurganilayotganfankonunlariasosidayangikonunlarniochishvaunitajribadasinabkurishdaniborat. Ijtimoiyfanlarkonunlarinitajribadasinashanchamurakkab, shuninguchunijtimoiyfanlarkonunlarinitarixiurganiladivaoldingiutganutganjamiyatxayotibilantakkoslab, jamiyatnikelajakdanimakutayotganligibashoratkilinadi.

Fizika faninirivojlantirishkonuniyati xam barchafanlarkatorijamiyatningamaliyottalabidankelibchikadi. Butalablaresafizikaningrivojlanishidaishlabchikarishningrivojlanishiga, ishlabchikarishningrivojlanishidajamiyatningmoddiyfarovonliginiusishigaolibkeladi. Demak, fanningrivojlanishiishlabchikarishniboshkararekan, ishlabchikarishfizikaningyangikonunlarochishigaxar doim ta’zyikutkazibturadi. Masalan, Gyuygensningmayatnik nazariyasi - mexanik soatniixtirokilishgaolibkeldi. TermodinamikadanS.Karno sikli bugmashinasiniixtiroetishgaasosbuldi. A.S.Popovtomonidanradioningkashfetilishi - radiofizikaningrivojlanishigaolibkeldivaxakazolar.

Astronomiya tabiiyfanlarningrivojlanishigaasosiysababchilardanbiridir. Astronomiyaningrivojlantirishuchun matematika faninirivojlantirishshartbo‘lgan. Astronomikkuzatishlaruchunqurilmalaryasash mexanik qonunlarnirivojlantirishgaolibkeldi. Masalan, Katta-qo‘rg‘onlarminoralar, yuksakmachitlar, piramedalarnibarpoqilishuchunrichaglardanfoydalanishkerakligiqurilishmexanikasifaninivujdudgakeltirdi. Bularningbaribevosita arifmetika, geometriya, algebra, astronomiya, mexanika vaboshqafanlarnio‘zarobog‘liqliginikeltiribchiqaradi. Masalan, matematikanio‘rganish Yegipet vaVavilionmatematikasiasosidafundamental son tushunchasikirilidiva u geometrikhisoblashlardaishlatildi. Quyosh, Oyharakatyo‘nalishlarihisoblabchiqildi.

Fizika fakatishlabchikarishbilanboglikbulibginakolmay u barchatabiiyfanlarbilan xam boglikdir. Bunifanningtarixiniurganishimizdakuribboramiz.

Fizika tarixinikuyidagidavrlariuningrivojlanishigakaraburganibboriladi.

1. Kadimgizamonfizikasi.

a) Antik davrfizikasi (eramizdanoldingi U asrgakadarbulgandavr).

b) Urtaasrfizikasi (UII -X asr).

v) Geliosentrik sistema uchunkurash.

g) Eksperimentalva matematik metodlarnirivojlanishi.

2. Klassik fizikaningasosiyyunalishlari.

a) Ilmiyinkilobningtugallanishi (18 asr).

b) Fizikaningasosiyyunalishlariningrivojlanishi

(19 asr).

3. Fizikadailmiyinkilobningasosiyyunalishlari (20 asr)

a) Elektron nazariyavaelektrodinamikaningrivojlanishi.

b) Eynshteynningnisbiyliknazariyasi.

v) Atom va yadro fizikasiningrivojlanishi.

g) Fizikaviyinkilobningbirinchiboskichi Rezerford- Bor nazariyalari kvant mexanikaningrivojlanishi.

d) Yadro fizikasiningrivojlanishi 1918- 1938 yillar.

XULOSA: 1- ma’ruzamizniurganishkuyidagivazifalarniamalgaoshirdi.Nimauchunfantarixiurganiladi. Fizika faniningpredmeti, vazifasivauniurganishmetodlariningasosidaniborat. Fizika fanitarixiniurganishningasosiykonuniyatlarinimalardaniborat. Fizika faniningboshkatabiatvagumanitarfanlarbilanbogliktarixi. Fizika tarixipredmetiniurganishetaplarikaysidavrlarni uz ichiga oladi.

ma’ruzanio‘rganishnitakomillashtirishuchunsavollar:

1. “Fan tarixi- fanasosixakidagifandir”- deganepigrafni siz kandaytushunasiz?

2. Nega fizikaniurganishdauningtarixini xam urganishimizkerak, tugridantugribiror fizik konuniyatniurganib, yangikonuniyatochishmumkinemasmi?

3. Nega fanningrivojlanishitarixiformasiyalargaboglikbuladidebaytdik?

4. Fizika fanitarixiningboshka predmet tarixigaboglikligigamisollarkeltiring?
“Birornarsaniisbotinitopish, men uchunPersidshoxliginiishgolkilishdan xam muximdir”