“fizika-texnika” fakulteti “fizika” kafedrasi

3. Optik kommutatorlarning asosiy turlari

• Ishlab chiqarish texnologiyasiga ko‘ra kommutatorlarning quyidagi turlari farq qilinadi:
• Mexanik optik kommutatorlar.
• Kirish optik portlaridan optik tolalar ulangan chiqish optik portlariga yorug‘lik oqimini kommutatsiyalovchi elementning ko‘chishidan foydalanadi. Bunday kommutatsiyalovchi element sifatida optik to'lqin elitkich (volnovod) ning aylanuvchi kesmasi, prizma yoki yo'naltirilgan yulduzsimon tarmoqlagich bo'lishi mumkin.
• Elektrooptik kommutatorlar.
• Kommutatorlarning bu turi qo‘yilgan kuchlanish ta’sirida aloqa koeffitsiyentining o‘zgarishi hisobiga chiqish portlarining birida yorug‘lik oqimini fokuslash uchun yo‘naltirilgan tarmoqlagichlardan foydalanadi.

Akustooptik kommutatorlar.

• Akustooptik kommutatorlar.
• Akustik to‘lqinlarda yorug‘lik difraksiyasi asosida fotoelastiklik effekti yotadi muhit sindirish ko'rsatkichining elastik kuchlanishlar ta’sirida o‘zgarishi. Bu effekt oqibatida optik shaffof muhitda tarqalayotgan akustik to'lqin vaqt va makonda davriy bo‘lgan muhit sindirish ko'rsatkichi n ning g'alayonlanishini vujudga keltiradi.
• Yorug‘lik uchun bunday muhit tovush tezligi r bilan ko‘chuvchi fazoviy difraksion panjarani tashkil etadi. Yorug‘lik akustik maydon orqali o‘tib, sindirish ko‘rsatkichi nobiijinsliliklarida difraksiyalanadi. Bunda tovush to ‘lqini chastotasining o‘zgarishi bilan yorug‘lik to'lqinining tushish burchagiga nisbatan og‘ish burchagi (difraksiya) o‘zgaradi. Bu holat yorug‘lik to‘lqinlari tarqalishi yo'nalishini boshqarishga imkon beradi.

Termooptik kommutatorlar.

• Termooptik kommutatorlar.
• Ularning ishlashi sindirish ko'rsatkichining harorat ta’sirida o‘zgarishi hodisasiga asoslangan.
• 5.Yarimo'tkazgichli optik kuchaytirgichlar asosidagi optoelektron kommutatorlar. Kommutatsiya mexanizmini boshqaruvchi sifatida siljish kuchlanishidan foydalaniladi. Siljish kuchlanishi kichik boiganda kirish signali kuchaytirgich tomonidan yutiladi — «uzilgan» holati yuzaga keladi. Kuchlanish ortganda signalning normal kuchayishi tiklanadi — «ulangan» holati yuzaga keladi.