Fizikadan masalalar yechish texnologiyalari 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish

Potensial elektrostatik maydonning energetik xarakreristikasi bo’lib skalyar kattalikdir.

Ikkita nuqtaviy zaryaddan hosil bo’lgan fazoning biror nuqtasidagi natijaviy potensial zaryad ishoralariga bog’liq bo’lmagan har bir zaryad xosil qilgan potensiallarining algebraik yig’indisiga teng. (+) ishorali zaryad o’zining atrofida (+) ishorali potensial hosil qiladi. (-) ishorali zaryad o’zining atrofida (-) ishorali potensial hosil qiladi.

Elektr sig’imi. Kondensatorlar. Kondensatorlar energiyasi.

Jismning o’zida elektr zaryadlarini to’play olish qobiliyatiga elektr sig’imi deyiladi.

[V/m=F]

Bir-biridan dielektrik bilan ajratilgan, orasidagi masofa o’lchamlariga nisbatan kichik bo’lgan o’tkazgichlar sistemasiga kondensatorlar deyiladi. O’tkazgichlarning sig’imi ularning geometrik o’lchamlariga bog’liq.

Yassi kondensatorning sig’imi, (S- har bir kondensatorning yuzi, d-plastinkalar orasidagi masofa, ε-dielektrikning singdiruvchanligi).
Sferik kondensatorning sig’imi, (r, R- mos xolda ichki va tashqi sferalarning radiuslari.)
R=∞ da yakkalangan shar sig’imi.

Umumiy holda kondensatorlar elektr maydon energiyasi(potensial) quyidagi uch formuladan biri orqali topiladi.

[J]

Kondensatorlarni ketm-ket ulaganda zaryad, kuchlanish va sig’im

Kondensatorlarni parallel ulaganda zaryad, kuchlanish va sig’im

Kondensator uchun xususiy hollar.

a) S₁ va S₂ sig’imli kondensatorlarni U kuchlanish manbaiga ketma-ket ulaganda har bir kondensatorda xosil bo’ladigan kuchlanishlar U₁ va U₂ quyidagicha:



b) S₁ va S₂ sig’imli kondensatorlarni U kuchlanish manbaiga parallel ulaganda har bir kondensatorda xosil bo’ladigan zaryadlar q₁ va q₂ quyidagicha:



v) q₁ va q₂ zaryadlargacha zaryadlangan S₁ va S₂ kondensatorlarni manbadan uzib, ularni parallel ulanganda, har bir kondensatordagi zaryadlar (q₁’ va q₂’) quyidagicha bo’ladi:



g) U₁ va U₂ potensiallar farqi hosil qilinib, manbadan uzilgan S₁ va S₂ kondensatorlarni o’zaro parallel ulanganda, hosil bo’lgan natijaviy potensiallar farqi U’ quyidagicha:

d) Sig’imi S bo’lgan yassi kondensatorning qoplamalari orasidagi masofaning yarmi ε1 dielektrik bilan, qolgan yarmi ε2 dielektrik bilan to’ldirilsa, hosil bo’lgan sig’im S’ quyidagicha:

e) Sig’imi S bo’lgan yassi kondensatorning qoplamalari yuzasining yarmi ε1 dielektrik bilan, qolgan yarmi ε2 dielektrik bilan to’ldirilsa, hosil bo’lgan sig’im S’ quyidagicha:

z-1) Agar zaryadlab manbadan uzilgan yassi kondensatorning qoplamalari orasiga singdiruvchanligi ε bo’lgan dielektrik kiritilsa, u holda C, q, U, W, E quyidagicha: