Fizikadan masalalar yechish texnologiyalari 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish

5-ilova

Mustaqil ish uchun vazifa: [3]dan. 1.3,1.10,1.19,1.24, 1.28, 1.36, 1.45, 1.52, 1.58, 1.64

2-mavzu. Moddiy nuqta dinamikasi, ish va energiyaga doir masalalar yechish.

2.1. Masalalar yechishning o’qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 25-30 nafar
O’quv mashg’ulotining shakli	Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda
Masalalar yechishning rejasi	1. Dinamika asoslariga doir masalalar yechish. 2. Mexanik ishga doir masalalar yechish. 3. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Dinamika asoslari. Mexanik ish. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
Pedagogik vazifalar: - Dinamika asoslariga doir masalalarni tahlil qilish;	O’quv faoliyatining natijalari:Talaba: - Dinamika asoslariga doir masalalarni tahlil qiladi;
- Mexanik ishga doir masalalar yechish;	- Mexanik ishga doir masalalarni yechadi;
- Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechishni o’rgatish;	- Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechishni o’rganadi;
O’qitish uslubi va texnikasi	Amaliy, blis-so’rov , BBB texnikasi
O’qitish vositalari	Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.
O’qitish shakli	Jamoa, guruh va juftlikda ishlash.
O’qitish shart-sharoiti	Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya

Masalalar yechishning texnologik xaritasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	talaba
1-bosqich. Kirish (10 min).	1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova).	1.1. Eshitadi, yozib oladi.
2-bosqich. Asosiy (60 min.)	2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun blits savol-javob o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [3]dan. 2.2, 2.8, 2.15, 2.21, 2.30, 2.34, 2.42, 2.50. masalalarni birin ketin yechtiradi BBB jadvol to‘ldirilsin (3-,4-,5-ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydi.	2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi. 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladi lar berilgan masala larni yechadilar. 2.3. E’tibor qaratadi, yozib oladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [3]dan. 2.4, 2.10, 2.17, 2.24, 2.32, 2.38, 2.46, 2.54. masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (6-ilova)	3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshitadi.

Vizual materiallar

1-ilova

Mavzu: Moddiy nuqta dinamikasi, ish va energiyaga doir masalalar yechish.

Reja:

1. Dinamika asoslariga doir masalalar yechish.

2. Mexanik ishga doir masalalar yechish.

3. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish.

Darsning maqsadi: Dinamika asoslari. Mexanik ish. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.

O’quv faoliyatining natijalari:

- Dinamika asoslariga doir masalalarni tahlil qiladi;

- Mexanik ishga doir masalalarni yechadi;

- Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechishni o’rganadi;

2-ilova

Blits so‘rov savollar 1. Dinamika bo’limi nimani o’rganadi? 2. Mexanik ish ifodasini yozing? 3. Kinetik energiya ifodasini yozing? 4. Potentsial energiya ifodasini yozing?

3-ilova

DINAMIKA

1-qonun Shunday sanoq sistemalari borki, jismga ta’sir etuvchi kuchlar o’zaro kompensasiyalangan bo’lsa, jism o’zining tinch yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi

bo’lsa

2-qonun Jismga ta’sir etuvchi kuch, jismning massasi bilan uning shu kuch ta’sirida olgan tezlanishining ko’paytmasiga teng

[kg∙m/s² =H]

3-qonun. Ta’sir aks ta’sirni vujudga keltiradi, Ular miqdor jixatdan teng va bir to’g’ri chiziq bo’ylab qarama - qarshi yo’nalgan



4-qonun Butun olam tortishish qonuni: Jismlar bir-birini massalariga to’g’ri, orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional bo’lgan kuch bilan tortadi.



Agar ikki jismning orasidagi masofa 2 marta ortsa ta’sir kuchi 4 marta kamayadi

-gravitasion doimiy

Jismning yer sirtidan ixtiyoriy h balandlikdagi erkin tushish tezlanishi

[m/s²]

Birinchi kosmik tezlik. Jismni planetaning davriy yo’ldoshiga aylantirish uchun kerak bo’lgan tezlik qiymatiga birinchi kosmik tezlik deb ataladi.

Yer sirti uchun birinchi kosmik tezlik quyidagicha

[m/s]

Yer sirtidan h balandlikda birinchi kosmik tezlikni topish

[m/s]

Keplerning 1-qonuni: Quyosh atrofida aylanuvchi jismlarning orbitalari ellipsdan iborat bulib, bu ellipsning bir fokusida quyosh yotadi.

Keplerning 2-qonuni: Quyosh atrofida aylanuvchi jismlarning teng vaktlar ichida teng yuzalar chizadi.

Keplerning 3-qonuni: Quyosh atrofida aylanuvchi ikki planetaning aylanish davrlari kvadratlari nisbati, katta yarim uklarining kublari nisbatiga teng.

Bu yerda: a₁,a₂- ikki planeta katta yarim o’klarining uzunliklari.

Agar 1-orbita uchun kattaliklar r₁,T₁,υ₁ va 2-orbita uchun kattaliklar r₂,T₂,υ₂ bo’lsa, T - r, υ - T, υ - r orasidagi bog’lanish quyidagicha:

Impulsning saklanish qonuni:

Jismning massasi va uning tezligi kupaytmasi jism impulsi (harakat miqdori) deyiladi.

[kg∙m/s]

Agar m massali jism tezligini ₁ dan ₂ ga uzgartsa impulsning o’zgarishi quyidagicha:

Agar jismga ta’sir qiluvchi kuch tezlikni ₁ dan ₂ ga t vaqtda o’zgartirsa kuch kattaligi quyidagicha

[Hc] Ft-– kuch impulsi

chegaralangan yuza kuch impulsini beradi (14 - rasm) Impulsga ega bo’lgan jismlar urilishdan oldingi va keyingi impulslar yig’indisi saqlanadi

Agar sharlar tezliklari bir tarafga yo’nalgan bo’lsa:

Agar ₂=0 bo’lsa:

Agar (₁>0) 1-shar X o’q bo’ycha 2-shar (₂<0) teskari tarafga yo’nalsa R₁>P₂