Fonetika va fonologiya haqida umumiy ma’lumot. Nutqning fonetik bo’linishi

Hind – yevropa tillaridan tashkil topgan bu yirik oilaning eng xarakterli tipologik xususiyatlari shulardan iboratdir.

• Hind – yevropa tillaridan tashkil topgan bu yirik oilaning eng xarakterli tipologik xususiyatlari shulardan iboratdir.
• Tillarning o`zaro qarindoshlik aloqalari va lisoniy xususiyatlari, tipologik belgilari tilshunoslikning muhim masalalaridandir. Xuddi shuningdek, eng yirik til oilasi bo`lishi hind – yevropa tillarini qiyosiy tarixiy (hamda qiyosiy-tipologik) metod asosida tadqiq etish ko`pgina jahon tillarini bir genetik uya zamirida tekshirish imkonini beradi. Hind – yevropa tillari tarkibiga rus, ukrain, belorus, chex, polyak, bulg`or, nemis, ingliz, golland, shved, norveg, fransuz, ispan, italyan, portugal va forsiy tillar kiradi. Bu tillarning barchasi o`zaro, qarindosh. Avgust Shleyxer ta’biri bilan aytganda “barcha hind – yevropa tillari bir” “bobo til” asosida vujudga kelgan”.1
• Flektiv grammaik usul xos bo`lgan tillarning ham eng ko`p qismini hind – yevropa tillari tashkil qiladi. Shuningdek, analitik tizimdagi ko`pchilik yevropa tillarida sintetik unsurlar ham kuzatiladi yoki sintetik belgilar xarakterli bo`lgan til (masalan, rus tili) analitik vositalardan ham foydalanadi. Umuman olganda, hind – yevropa tillari oilasi juda boy va keng imkoniyatlarga ega, eng rivojlangan lisoniy xususiyatlarni umumlashtirgan va, nihoyat, jahondagi eng yirik, eng salmoqli xalqaro aloqa tillari (rus, ingliz, nemis, fransuz, italyan…)ga ega ekanligi bilan ajralib turadi.
• 1Вопросы методики сравнительно – исторического изучения индоевропейских языков. М., 1956. стр. 8.
•  

Hind – yevropa tillarining genealogik tasnifi quyidagicha:

• Hind – yevropa tillarining genealogik tasnifi quyidagicha:
• Hind guruhi:
• 1). Hind (Hindiston), 150 million, 2 adabiy shakli bor: urdu hamda hind;
• 2). Bengal, 60 million, Ganga daryosi va Bengal qo`ltig`i tomonlari;
• 3). Bixori, 30 million, Hindistonning shimoliy-sharqi;
• 4). Maratxi, 20 million, G`arbiy Hindiston;
• 5). Panjob, 20 millionga yaqin, Shimoliy Hindiston;
• 6). Rajastoni, 15 million, Hindistonning shimoliy g`arbi;
• 7). Bujarat, 13 million, Hindistonning g`arbi;
• 8). Uriya, 10 million, Sharqiy Hindiston;
• 9). Sindxi – Hind daryosi vodiysi va b. yangi hind tillari;
• 10). Sigan (lo`li) – Ispaniya, Vengriya, Chexiya, Ruminiya, Germaniya, Turkiya, Rossiya va Osiyoda V-X asrlarda migratsiya yo`li bilan tarqalgan elatlar tili;
• 11). O`lik tillar (veda tili)-sanskrit: veda tili, pali, prokrit.