Fosfatli xomashyolar referat

4. Yuqori magniyli fosfatlar

Fosfatli va kremniy-fosfatli Qoratog’ xomashyosi havzalaridan eng muhimlari Cho’loqtog’, Oqsoy, Janitas, Ko’ksuv va Ko’kjon konlari hisoblanadi (5.2-jadval).
Mikroskopik kuzatuvlar va kimyoviy tahlillar o’tkazilib, Qoratog’ fosforitining maydalanish darajasiga (sinfiga) bog’liq ravishda tarkibidagi ftor va boshqa komponentlar miqdorining o’zgarishi aniqlandi.
5.2-jadval Qoratog’ havzasining fosfatli va kremniy-fosfatli xomashyolari

Ruda		Tarkibi, % hisobida				Konlari
	P2O5	SiO2	R2O3	CO2	MgO
Yuqori sifatli: kam magniyli	29-32	5-12	2-3	0-5	0-2	Janitas, Ko’ksuv
magniyli	29-32	5-12	2-3	5-7	2-2,5	Janitas
yuqori magniyli	23-30	5-12	2-3	7-8	2,5-4,0	Ko’kjon
Karbonat saqlagan fosfatli	23-26	8-15	3-3,5	7-10	3-4	Oqsoy, Ko’kjon
Fosfatli	23-26	15-25	2,5-3,5	5-7	2-4	Cho’loqtog’, Janitas, Ko’ksuv
Kremniy- fosfatli	13-23	25-50	6-7	1-10	2-3	Cho’loqtog’, Janitas, Ko’kjon
Kremniyli xomashyo	2-5	65-90	1,5-2	3,5- 7,5	0-2	Cho’loqtog’, Oqsoy, Janitas, Ko’ksuv

Mikroskop MIN-5 yordamida kuzatish natijasida shu ma’lum bo’ldiki, Qoratog’ fosforiti tiniq bo’lmagan yoy qirrali mayda kristallar siniqlaridan iborat bo’lib, turli ranglarga egadir, ya’ni: kulrang, yorqin sariq va toki jigarranggacha bo’ladi. 50 dan 356 mikrongacha bo’lgan fraksiyalarda amorf va quyqa holidagi zarrachalar uchramaydi. Ularning yuza tuzilishi bir xil bo’lib, mayda teshiklar va darz ketgan yoriqchalar kuzatilmaydi.
Fosforit fraksiyalarining o’ziga xos xususiyatlari shundan iboratki, ulardagi zarrachalar aniq shaklga egadir, alohida olingan zarrachalarning ko’pchiligi romb shaklda va cho’ziq tutashgan g’ovaksiz va darzyoriqlarsiz holatda bo’ladi. Zarrachalarining o’lchami 100 mikron bo’lgan fosforit flotokonsentrati (5.1-rasm) va apatit konsentrati (5.2-rasm) kristallarining (90 marta kattalashtirilgan) mikrosurati quyidagi tasvirlarda ko’rsatilgan.

5.1-rasm. Boyitilgan Qoratog’ fosforiti flotokonsentrati zarrachalarining mikrosurati.

5.2-rasm. Apatit konsentrati zarrachalarining mikrosurati.
Fosforit zarrachalari o’rtacha diametri o’lchami o’zgarishiga bog’liq ravishda uning kimyoviy tarkibi o’zgarib boradi. Zarracha diametri kattalashib borgan sari boyitilgan fosforitda (MgO/P₂O₅)x100 qiymati kamayib boradi. Bunday qiymatlar 5.3-jadvalda keltirilgan.
5.3-jadval