Fotosintez ekologiyasi

Fotosintez ekologiyasi

Fotosintez ekologiyasi

• 
  REJA;
  
• 
  1. Fotosintezda yorug'likning roli 2.Fotosintezda karbonat angidridning konsentratsiyasi
  
• 
  3.Fotosintezda haroratning o'rni
  

1. Fotosintezda yorug'likning roli

• 
  Fotosintez ekologiyasi deganda, fotosintez mahsuldorligi tashqi sharoit ogiyasi deganda omillarining ta'siriga bog'liq ekailigi tushuniladi. Bu omillaringta'siri va o'simliklarning bu ta'sirlarga moslashuvi o'simlikshunoslikda katta axamiyatga ega. Chunki fotosintez jadalligi va mahsuldorligi shu munosabatga bogʻliq.
  

1. Fotosintezda yorug'likning roli

• 
  Fotosintez Jadalligi deb bir metr kvadrat yoki dm² barg yuzasi hisobiga bir soat davomida o'zlashtirilgan SO, yoki hosil bo'lgan organik modda miqsoriga aytiladi.
  
• 
  Sof mahsuldorligi deb bir k Fotosintezning sof mahsuldorligi deb bir kecha-kunduz davomida oʻsimlik quruq massasining barglari yuzasi hisobiga ortish nisbatiga aytiladi. Ko'pchiliko'simliklar uchun bu 5-12 g/m²gateng.
  

1. Fotosintezda yorug'likning roli

• 
  Fotosintez eng muhim fiziologik jarayenlaridan biri boʻlib, o'simliklar tomonidan boshqariladi va ularning boshqa funksiyalariga ham ta'sir etadi. Shuning uchun xam bu Jarayonga tashqi va ichki omillarning ta'sirini o'rganish katta ahamiyatga ega.
  
• 
  Yorug'lik. Y orug'lik fotosintezning asosiy harakatlantiruvchi kuchi boʻlib, uning jadalligi va spektral tarkibi katta ahamiyatga ega. Yorug'lik spektridagi faol (400-700 nm) nurlarning 80-85 foizini barglar yutadi. Lekin shundan faqat 1,5-2 foizi fotosintez uchun sarflanadi, ya'ni kimyoviy energiyaga aylanib, organik modsalar tarkibida (makroergik bogʻlarda) toʻplanadi. Qolgan energiyaning 45 foizi transpiratsiya uchun va 35 foizl issiqlik energiyasiga aylanib sarflanadi.
  

1. Fotosintezda yorug'likning roli

• 
  A.S.Faminsinning ko'rsatishicha (1880), fotosintez eng past yorug'likda, xatto kerosin lampasining yorug'ligida ham bo'lishi mumkin. Ayrim olimlarning ko'rsatishicha, fotosintez kechki nomozshom va ba'zi mintaqalardagi yorug' kechalarda (oqtun) kuchsiz boʻlsa ham davom etadi.
  
• 
  Kupchilik o'simliklarda fotosintez tezligi yorug'likning jadalligiga bogliq. Uto'la quyosh yorugliginiig 1 gacha oshib boradi. Yorug'liksevar oʻsimliklarda esa to'la quyosh yorug'ligining 1 gacha oshib boradi. Yorug'lik kuchining bundan oshib borishi fotosintezga kamroq ta'sir etadi.
  
• 
  Fotosintezning yorug'likka to'yingan (maksimal) xolati o'simlik turlariga bog'liq. Bu daraja yorug'liksevar o'simliklarda ancha yuqori, soyaga chidamlilarda
  

2.Fotosintezda karbonat angidridning konsentratsiyasi

• 
  Karbonat angidridning konsentratsiyasi. Fotosintez uchun eng zarur bo'lgan birikmalardan biri SO₂ hisoblanadi. Uning miqdori havo tarkibida 0,03 foizni tashkil etadi. Bir gektar yer ustidagi 100 m havo qatlamida 550 kg SO₂ bo'ladi. Shundan bir kecha-kunduz mobaynida o'simliklar 120 kg SO, ni yutadi.
  

2.Fotosintezda karbonat angidridning konsentratsiyasi

• 
  Lekin atmosfsradagi SO₂ ning miqdori tabiatda mavjud bo'lgan karbonat dagi 50- ning migdori tabiatda angidridning doimiy miqdorini saqlab qoladi. Hatto atmosfera tarkibida SO, ning asta-sekin koʻpayish jarayomlari sezilmoqda. Havo tarkibidagi SO, ning miqdorini 0,03 foizdan to 0,3 foizgacha ko'paytirish fotosintez jadalligini ham oshiradi. O'simliklami qo'shimcha SO₂ bilan oziqlantirish, ayniqsa, issiqhonalarda oʻstiriladigan qishloqxo'jalik ekinlari uchun foydaliqdir.
  

2.Fotosintezda karbonat angidridning konsentratsiyasi

• 
  Bu usul bilan ularning hosildorligini oshirish mumkin. Ammo O bilan qo'shimcha SO, bilan oziqiantirish faqat Sausimliklarning hosildorligini oshirishga kuchli ta'sir etadt, S. o'simliklariga esa taʼsir etmaydi. Chunki Sa o'simliklari o'z tanasia SO to'plash va undan foydalanish xususiyatiga ega. Issiqxonalarda havo tarkibidagi SO, miqdorini 0,2-0,3 foizga yetkazish, ayniqsa, sabzavot.o'simliklariga yaxshi ta'sir etib, ularning hosildorligi 20-50 foiz va hatto 100 foizgacha ko'payishi mumkinligi akiqlangan.
  

3.Fotosintezda haroratning o'rni

• 
  HARORAT. Harorat o'simliklarning hamma tirikik jarayonlariga taʼsir ztadi. Fotsintez jarayoni uchun asosan uchta harorat nuqtsi mavjuddr: 1) minimal - bu darajada fotosintez boshlanadi; 2) optimal fotosintez jarayoni uchun eng qulay xororatrajasi; 3) maksimal - bu eng yuqori harorat darajasi bo'lib, undan azgina ortsa fotosintez to' xtab qoladi.
  

3.Fotosintezda haroratning o'rni

• 
  Harorat nuagalarining darajasi o'simlik turlariga bog'liq bo'ladi. Minimal harorat shimolly kenglikda o'sadigan, o'simliklar (qarag'ay, archa va boshka o'sadigan o'simliklar -15's, simtitidet, achubad 4-8°S aror da boʻladi, Ko'pchilik o'simliklar uchun harorat 25-35ºS bo'lganda eng jadal fotosintez sodir bo'ladi. Haroratning undan oshib borishi fotosintezni ham sekinlashtiradi va 40'S ga yetganda to'xtab qoladi.
  

3.Fotosintezda haroratning o'rni

• 
  Harorat 45 S ga yerganda esa ayrim of stmtiklar o'la boshlaydi. Ayrim cho'l va adirlarda yashaydigan o'simliklarda 58° S da xam fotosintez tuxtamay davom etadi. Umuman, fotosintez jarayoniga yorug'lik, SO, miqdori va harorat birgalikda murakkab aloqadorlikda ta'sir etadi.
  

Foydalanilgan adabiyotlar va internet malumotlari

• 
  O’ZME.BIRINCHI JILD. TOSHKENT,2000-YIL
  
• 
  Ziyonet.uz
  
• 
  Libray.uz
  

http://fayllar.org