Fotosintez sof mahsuldorligi

Fotosintezning sof mahsuldorligi deb bir kecha-kunduz davomida 
o’simlik quruq massasining barglari yuzasi hisobiga ortish nisbatiga 
aytiladi. Ko’pchilik o’simliklar uchun bu 5-12 g/m2 ga teng. 
Fotosintez eng muhim fiziologik jarayonlaridan biri bo’lib, 
o’simliklar tomonidan boshqariladi va ularning boshqa 
funktsiyalariga ham ta‘sir etadi. Shuning uchun ham bu jarayonga 
tashqi va ichki omillarning ta‘sirini o’rganish katta ahamiyatga ega. 
O’simliklarning ontogenezida ham fotosintez jadalligi o’zgaradi. 
Ko’pchilik o’simliklarda fotosintez jadalligi o’sishning 
boshlanishidan to shonalash-gullash fazasigacha ortib boradi va 
maksimal darajaga erishadi. Keyinchalik esa asta-sekin pasaya 
boradi. Bu asosan o’simliklarning modda almashinuvi jarayonining 
faolligi natijasidir. 
Vegetatsiya davri qisqa bo’lgan efimer o’simliklari fotosintez jadal-
ligining maksimal darajasi mart oyining oxiri — aprel oyining bosh-
lariga, ya‘ni meva tugishning boshlanish davriga to’g`ri keladi. 
Butasimon va daraxtsimon ko’p yillik O’simliklarning 

---

Yorug`likning fotosintezdagi samaradorligiga boshqa omillar ham 
ta‘sir etadi. Masalan, xavodagi CO
2
ning miqdori kam va xarorat 
past bo’lganda yorug`lik jadalligining oshib borishi juda kam ta‘sir 
etadi. Havo tarkibidagi CO
2
ning miqdori bilan yorug`likning 
birgalikda oshib borishi fotosintez tezligini ham oshiradi. 
Fotosintezda yorug`lik nurlarining spektral tarkibi ham muhim rol 
o’ynaydi. Spektrning kizil nurlari ta‘sirida fotosintez jadalligi eng 
Yuqorii darajada kechadi. Chunki bu nurlar bir kvantining 
energiyasi 42 kkal/molga teng bo’lib, xlorofill molekulasini 
kuzgalgan xrlatga o’tkazadi va energiyasi fotoqimyoviy reaktsiyalar 
uchun tula foydalaniladi. Spektrning ko’k qismidagi nurlarning bir 
kvantida 70 kkal/mol energiya bo’lib, uni qabul qilgan xlorofill 
molekulasi kuzgalgan xrlatning Yuqorii darajasiga o’tadi va to 
fotoqimyoviy reaktsiyalarda foydalanguncha bir qismi issiklik 
energiyasiga aylanib atrofga tarkaladi. Shuning uchun ham bu 
nurlarning unumliligi kamrok bo’ladi. Lekin fotosintez uchun eng 
ko’pay bo’lgan kizil nurlarga tuyingan kizil nurlar hisobida 20 foiz 
ko’k nurlar qushilsa, fotosintezningtezligi oshadi.