Fotosintez va pigmentlar. Fotosintezning yorug’lik va qorong’ulik reaksiyalari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
BIOLOGIYA FAKULTETI
Biologiya (turlari bo’yicha) yo’nalishi
303-guruh talabasi
Komilova Roziyaning
“O’simliklar fiziologiyasi” fanidan
“Fotosintezning tabiatda tutgan o’rni” mavzusidagi
TAQDIMOTI
Qabul qildi:_____________
Bajardi:_______________
TOSHKENT-2023

MAVZU: FOTOSINTEZNING TABIATDA TUTGAN O’RNI REJA:

1. Fotosintez jarayoni haqida
2. Fotosintezning umumiy reaksiyasi
3. Fotosintez apparati tuzilishi
Fotosintez- bu xloroplastlarda xlorofill tomonidan adsorbsiyalangan quyosh (yorug’lik) energiyasidan foydalangan holda suv va atmosferaning karbonat angidrididan yashil o’simliklar barglaridagi organik birikmalarning sintezi.
Fotosintez tufayli ko’rinadigan yorug’lik energiyasi ushlanib, fotosintez jarayonida hosil bo’lgan organik moddalarda saqlanadigan (saqlanadigan) kimyoviy energiyaga aylanadi.

• O`simliklar karbonat angidrid va suvdan oziqlanadi.
• O`simliklar quyosh nurini o`zlashtiradi va keyingi foydalanish uchun ATF shakliga o`tkazadi.
• Energiya karbonat angidrid gazini shakar molekulalariga aylanishida qo`llaniladi.
• Shakar kraxmalga aylanadi va o`simliklar tomonidan o`zlashtiriladi, demak o`simliklarni iste`mol qilgan vaqtida hayvonlar tomonidan ham o`zlashtiriladi.

12H2O + 6CO2 = C6H12O6 + 6O2 + 6H2O
Fotosintezning umumiy reaksiyasi

Fotosintez apparatining tuzilishi

• Fotosintezlovchi eukariot organizmlarda fotosintez yondosh hujayra organellalarida xloroplastlarda amalga oshadi.
• Nazariy jihatdan olganda xloroplastning tuzilishi tilakoidlar ichki membranalarning tarmoqlangan tizimidan tashkil topadi. Butun xlorofill fotosintez reaksiyalarini yengil o‘tuvchi qismi hisoblanadigan shu membrana tizimlaridan tashkil topadi.

Suvda eriydigan fermentlar katalizlaydigan, uglerodni ajratilishini qisqartiruvchi reaksiyalar tilakoidlandan tashqarida joylashadigan stromalarda (stromatitlarda) amalga oshadi.

• Suvda eriydigan fermentlar katalizlaydigan, uglerodni ajratilishini qisqartiruvchi reaksiyalar tilakoidlandan tashqarida joylashadigan stromalarda (stromatitlarda) amalga oshadi.
• Ko‘rinishiga qarab ko‘pgina tilakoidlar bir biri bilan juda mustahkam bog‘langan bo‘ladi.
• Bu murakkab membranalar lameli granalari deb yuritiladi.

Xloraplast tuzilishi

Suvda eriydigan fermentlar katalizlaydigan, uglerodni ajratilishini qisqartiruvchi reaksiyalar tilakoidlandan tashqarida joylashadigan stromalarda (stromatitlarda) amalga oshadi.

Light
Reflected
light
Absorbed
light
Transmitted
light
Chloroplast

• Suvda eriydigan fermentlar katalizlaydigan, uglerodni ajratilishini qisqartiruvchi reaksiyalar tilakoidlandan tashqarida joylashadigan stromalarda (stromatitlarda) amalga oshadi.
• Ko‘rinishiga qarab ko‘pgina tilakoidlar bir biri bilan juda mustahkam bog‘langan bo‘ladi.
• Bu murakkab membranalar lameli granalari deb yuritiladi.

Fotosintez jarayonining bosqichlari
Yashil o’simliklarda yorug’lik energiyasi ishtirokida organik moddalar hosil bo’lishi va molekulyar kislorod ajralib chiqishini ifodalovchi sxematik tenglamani ko’rsatgan edik.
yorug’lik
6CO2 +12H2O C6H12O6+6H2O+6O2;
xlorofill
Bu tenglama oddiy kimyoviy reaksiya tenglamasi bo’lmay, balki minglab reaksiyalar yig’indisini ifodalovchi xarakterga ega. Barcha reaksiyalar yig’indisi asosan ikkita bosqichni o’z ichiga oladi:
1) Yorug’likda boradigan reaksiyalar,
2) Yorug’lik shart bo’lmagan – ya’ni qorong’ilikda boradigan reaksiyalar.
Fotosintez jarayonida o’simliklarda organik modda hosil bo’ladi va to’plana boradi. Bu organik moddani umumiy miqdori fotosintez va nafas olish jarayonlarining jadalligiga bog’liq. Ya’ni fotosintez jarayonida hosil bo’layotgan organik moddaning nafas olish jarayoni uchun sarflanayotgan organik modda nisbatiga bog’liq bo’ladi:
A = F – D
Bu yerda A-to’plangan organik modda miqdori, F- fotosintez jarayonida hosil bo’lgan organik modda miqdori, D-nafas olish jarayonida sarflangan organik modda miqdori.