Fozilova Rakshana
Download 31.78 Kb. Pdf ko'rish
|
Bioetika mustaqil ish
|
Toshkent tibbiyot akademiyasi Sogʻliqni saqlash menejmenti fakulteti talabasi Fozilova Rakshana Mavzu: Oʻzbekistonda yangi reproduktiv texnologiyalarni qoʻllash masalasining xolati. Reja: 1. Oʻzbekistonda yangi reproduktiv texnologiyalar toʻgʻrisida nizom 2. Yordamchi reproduktiv texnologiyalar va ulardan foydalanish 3. Reproduktiv texnologiyalarni rivojlanishi 4. Reproduktiv texnologiyalarga oid usullar 5. Abort va uning turlari 6. Xulosa Yordamchi reproduktiv texnologiyalardan foydalanish tartibi to‘g‘risidagi NIZOM Mazkur Nizom O‘zbekiston Respublikasining “Fuqarolarning reproduktiv salomatligini saqlash to‘g‘risida”gi Qonuniga asosan yordamchi reproduktiv texnologiyalardan foydalanish tartibini belgilaydi. 1-bob. Umumiy qoidalar 1. Yordamchi reproduktiv texnologiyalar (bundan buyon matnda YORT deb yuritiladi) urug‘lantirishning ayrim yoki barcha bosqichlarida ayolning organizmidan tashqarida amalga oshiriladigan homiladorlikka erishishga qaratilgan tibbiy texnologiyalar, davolash usullari va muolajalaridan iboratdir. 2. YORT erkak va ayolning (bundan buyon matnda bemorlar deb yuritiladi) mazkur Nizomning 1-ilovasiga muvofiq shakldagi YORTni qo‘llash bo‘yicha ixtiyoriy rozilik arizasi asosida qo‘llaniladi. 3. YORT usullari reproduktologiya ixtisosligi bo‘yicha faoliyatni amalga oshiruvchi tibbiyot tashkilotlari tomonidan ko‘rsatiladi. 4. Reproduktologiya ixtisosligi bo‘yicha faoliyatni amalga oshiruvchi tibbiyot tashkilotlari tomonidan YORTni qo‘llashda shifokorlik sirini va axborotning maxfiyligini saqlash “Fuqarolarning reproduktiv salomatligini saqlash to‘g‘risida”gi Qonunning 19-moddasiga asosan amalga oshiriladi. Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirining 2020- yil 14-yanvardagi 106-son buyrugʻiga Ilova. Yordamchi reproduktiv texnologiyalardan foydalanish(YORT) - Bepushtlik sabablarini aniqlash va YORTdan foydalanish maqsadida bemorlar quyidagi birlamchi tekshiruvlardan o‘tkaziladi: Kichik toz a’zolarini ultratovushli transvaginal tekshirish; Bemorlarni urogenital infeksiyalar mavjudligiga tekshirish; Bemor erkak spermasini (eyakulyatini) tekshirish; - Mazkur Nizomning 5-bandida qayd etilgan tekshiruvlar olti oydan ko‘p bo‘lmagan muddatda o‘tkazilishi lozim. - O‘tkazilgan birlamchi tekshiruv natijasida bepushtlik sababi aniqlangan bemorlarda konservativ va jarrohlik davolash o‘tkazilgandan so‘ng 9 — 12 oy davomida homiladorlik kuzatilmasa, mazkur bemorlar YORT yordamida davolanishga yuboriladi. O‘tkazilgan birlamchi tekshiruv natijasida bepushtlik sababi aniqlangan 35 va undan katta yoshdagi bemor ayollar konservativ va jarrohlik davolash o‘tkazilmasdan, 9 — 12 oy muddatsiz shifokorlar konsiliumining qarori bo‘yicha YORT yordamida davolanishga yuborilishi mumkin. Anamnezida yoki yaqin qarindoshlarida rivojlanishning tug‘ma nuqsonlari va xromosom xastaliklari mavjud bo‘lgan, birlamchi amenoreya kasalligiga chalingan, 35 va undan katta yoshdagi, YORTdan foydalanish harakatlari samarasiz kechgan bemor ayollarga shifokor-genetik ko‘rigi (maslahati) va xromosom apparati tekshiruvi (kariotiplash) o‘tkaziladi. Yordamchi reproduktiv texnologiyalar Tibbiyot markazlari reproduktiv yoshdagi yordamchi texnologiyalar yordamida erkak va ayollarning bepushtlik holatini davolashadi. Taxminan 40 yil muqaddam, insoniyatning bepushtlik muammosiga bo’lgan nuqtai nazarini o’zgartirib yuborgan voqea sodir bo’ldi. Kichkintoyning ajoyib xususiyati uning kontseptsiyasi onaning tanasida emas, laboratoriyada sodir bo’lganligi edi. Shu kundan boshlab, butun dunyo in vitro urug’lantirish (IVF) haqida bilib oldi. Ayniqsa, IVF – tibbiyot tarixidagi ilk reproduktiv texnologiya emas: 18-asrning oxiri, shifokorlar homiladorlikni spermani bevosita bemorning vagina ichiga yuborish yo’li bilan izlayotgani haqida ma’lumot bor. Bugungi kunda bu usul – sun’iy urug’lantirish – ham bepushtlik davolash klinikalarida muvaffaqiyatli qo’llanilmoqda. Yordamchi reproduktiv texnologiyalarga oid usullar Yordamga asoslangan reproduktiv texnologiyalarga oid o’nga yaqin usul mavjud. In vitro fertilizatsiyalash (IVF) – Bu juftlikda ayolning bepushtlik bilan homilador bo’lishiga yordam beradigan eng keng tarqalgan usul. Sperma sifati past yoki tabiiy sharoitlarda germ hujayralarining yig’ilishiga yo’l qo’ymaslik uchun jismoniy to’siqlarga ega. Klassik IVF sxemasi bemorning tuxumdonlarini keyinchalik ponksiyon, tuxum va spermatozoidlarni o’g’itlash, in vitro fertilizatsiyaga tayyorlash va embrionni ayolning bachadon bo’shlig’iga o’tkazishi bilan rag’batlantirishni o’z ichiga oladi. Embrion koʻchishi Embrion ko’chishi Tuxumlarni chiqarib tashlash va ularning urug’lantirilishi natijasida hosil bo’lgan zigotlar kriyoservis o’tkazilganda mustaqil usul sifatida belgilanadigan IVF protseduralarining bosqichlaridan birini bildiradi. Sun’iy urug’lantirishda avvalgi urinishlar muvaffaqiyatsizlikka uchragani kabi, bu manipulyatsiya ham zarur bo’lishi mumkin, shuningdek, homiladorlik ehtimolini oshirish uchun (ayol tuxumdonlar tanadagi gormonlarni barqarorlashtirish uchun rag’batlantirilgan hayz davrini o’tkazib yuboradi). Sun’iy urugʻlantirish Sun’iy urug’lantirish bemorda ovulyatsiya bilan bog’liq muammolar bo’lmagan taqdirda tayinlanadi, ammo sperma ba’zi sabablarga ko’ra tuxumga tushib qolmaydi va urug’lantirmaydi, yoki bitta ayol donor sperma yordamida ona bo’lishga qaror qilgan hollarda. Amaliyot davomida kateter yordamida tayyorlangan spermatozoidlar bachadon bo’shlig’iga joylashtiriladi va muvaffaqiyatli kontseptsiyani oshiradi. Protseduraning samaradorligi taxminan 15% ni tashkil etadi. Surrogate onalik Surrogate onalik bemorning homiladorlik va tug’ishning jismoniy qobiliyatiga ega bo’lmagan holatlarda yordam berishi mumkin – agar bachadon yuqadigan bo’lsa yoki surunkali surunkali kasallik mavjud bo’lsa. Shubhasiz, ona bo’lishga rozi bo’lgan ayolning tug’ma bola bilan genetik aloqasi yo’q, garchi u qonuniy ravishda shartnomani bekor qilish va chaqaloqni o’zi uchun saqlab qolish huquqiga ega bo’lsa-da (amalda bunday holatlar juda kam). Irsiy kasalliklarning preimplantant diagnostikasi Irsiy kasalliklarning preimplantant diagnostikasi – genetik patologiyaning mavjudligini istisno qilish uchun embrionning uterus bo’shlig’iga o’tkazilishiga imkon beruvchi nisbatan yangi xizmat. Ushbu protsedura og’ir irsiy kasalliklarga duchor bo’lgan oilalar, shuningdek, 40 yoshdan katta bo’lgan oilalar uchun juda muhimdir. Genetika tahlili in vitro o’g’itlashdan ko’p o’tmay amalga oshiriladi. Jarayonning qiymati IVF qiymatiga teng bo’ladi va amalga oshirilgan tahlillar va ishlatilgan sarf-xarajatlar miqdori bilan belgilanadi. Abort Abort- homiladorlikni buzish jarayoni. Homiladorlik jarayonida oʻz-oʻzidan abort qilish (tushish) va sun’iy, ya’ni tibbiy aralashuvni nazarda tutadi. Abort qilish muddati boʻyicha abort erta (12haftagacha) va kech (12dan 28haftagacha) tasniflanadi. 28haftadan keyin homiladorlikning tugashi erta tugʻilish deb ataladi. Homiladorlik va ishlatiladigan asbob-uskunalarning muddatiga qarab, abortning bir necha turlari mavjud: Abort turlari Tibbiy abort. Ushbu usul homiladorlikning rivojlanishini toʻxtatadigan planshetlardan foydalanishdir. Shu maqsadda mifepriston ishlatiladi. Preparat homiladorlikning asosiy gormoni hisoblangan progesteronning shakllanishi va ta’sirini toʻxtatadi, yani homiladorlik toʻxtaydi. Ushbu preparatning tasirini misoprostol bilan toʻldiriladi, bu esa bachadonning qisqarishi ha olib keladi, bu esa xomilalik tuxumni rad etishga yordam beradi. Bachadon boʻshligʻida salbiy bosim hosil qiluvchi maxsus vakuum apparati yordamida “ mini-abort” xomilalik tuxumni devordan yirtib tashlaydi va kelajakda embrionni boʻshliqdan olib tashlash mumkin. Jarrohlik abort Jarrohlik abort qilish- qirib tashlashdir. Shu bilan birga, embrion bachadon shilliq qavatining bir qismi bilan birga chiqariladi. Kuretkani olib tashlashdan oldin, bachadon kanalining lumenini maxsus kengaytirgichlar yordamida oshirish kerak, shunda kuretkani kiritish mumkin boʻladi. Abort qilish bu qasddan oʻldirish deganidir va bunda axloqiy asos yoʻq. Homiladorlik paytidan boshlab embrion asosiy inson huquqlariga ega boʻlgan va birinchi navbatda hayot huquqiga ega boʻlgan shaxsdir. Xulosa Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, tekshiruv natijalariga ko‘ra bemorlarda YORT yordamida davolash usullarini qo‘llashga qarshi ko‘rsatmalar aniqlanganda, mazkur bemorlarga YORT qo‘llash taqiqlanadi. YORT usullari qo‘llanilishidan avval bemorlarga bu usullarning afzalliklari va kamchiliklari to‘g‘risidagi to‘liq ma’lumot berilishi shart. YORT usullaridan birining qo‘llanilishi samara bermaganda, YORTning boshqa usullari qo‘llanilishi mumkin. Foydalanilgan adabiyotlar: Bioetika Muhammedova Z Rizayev J Maxmudova A. sayt: https://lex.uz/uz/docs/-4728682 Download 31.78 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|