Fuqarolik ishlari bo‘yicha tumanlararo sudining 2019-yil 16-sentabrdagi sud buyrug‘iga
Oliy Sud Plenium Qarorlari (foydalanishingiz tavsiya etiladi!)
Download 1.37 Mb. Pdf ko'rish
|
MA\'MURIY SUD ISH YURITUVI
|
Oliy Sud Plenium Qarorlari (foydalanishingiz tavsiya etiladi!)
https://lex.uz/docs/- 5407668 https://lex.uz/uz/docs/- 5772206 https://lex.uz/docs/- 4618752 https://lex.uz/ru/docs/- 4711311 https://lex.uz/docs/- 3761216 11-kazus Arizachi B.Israilov sudga murojaat qilib, davlat raqami 01H777UZ bo‘lgan “Lasetti” rusumli transport vositasi unga tegishli bo‘lib, ishonchnoma asosida tanishi B.Beknazarovning boshqaruvida bo‘lganligini, 2022-yil 10-may kuni ertalab soat 8:08 da Mirobod tumani, Nukus 1-tor ko‘chasi, 2-uy oldida turgan ushbu avtomashinaga kuchli shamol oqibatida daraxt sinib tushib, unga zarar yetkazilganligini, zarar miqdori 17.950.000 so‘mni tashkil qilganligini, shundan so‘ng zararni qoplab berishni so‘rab, Mirobod tuman hokimiyatiga murojaat qilganligini, biroq murojaati tegishli tartibda o‘rganilmasdan, unga rad javobi berilganligini, bundan norozi ekanligini, shu sababli sudga murojaat qilishga majbur bo‘lganligini maʼlum qilib, hokimiyat mansabdor shaxslarining xatti-harakatini noqonuniy deb topib, javobgar zimmasiga arizasini belgilangan tartibda ko‘rib chiqib, tabiiy ofat natijasidan mol-mulkiga yetkazilgan zararni qoplab berish majburiyatini yuklashni so‘ragan. Sud majlisida B.Israilovning ishonchli vakili M.Xayitov arizani qo‘llab-quvvatlab, uni qanoatlantirishni so‘radi. Mirobod tuman hokimiyati vakili N.Mirzokulov arizachining shikoyatini tan olmasligini, chunki u asossiz ekanligini maʼlum qilib, uni rad qilishni so‘radi. Birinchi instansiya sudi ariza ma’muriy sudga taalluqli bo’lmaganligi sababli ish yuritishni tugatish to‘g‘risida ajrim qabul qildi. Bundan norozi bo‘lganarizachi apellatsiya shikoyati bilan murojaat qildi. 1.Kazusdan kelib chiqib sudga taalluqlilik masalasini muhokama qiling va fikrlaringizni nazariy hamda huquqiy jihatdan asoslang. 2.Kazusdagi vaziyatdan kelib chiqib javobgarlar doirasini tahlil qiling ularning ishda ishtirokini yoritib bering. 3.Kazusdagi vaziyatdan kelib chiqib davlat boji masalasini tahlil qiling. 4.Kazusdagi vaziyatda birinchi instansiya sudining harakatlarini tahlil qiling. 5.Kazusdan kelib chiqib apellatsiya instansiya sudi tomonidan chiqarilishi kerak bo‘lgan sud hujjatining asoslantiruvchi va qaror qismini tuzing. 11-KAZUS 1.Kazusdan kelib chiqib sudga taalluqlilik masalasini muhokama qiling va fikrlaringizni nazariy hamda huquqiy jihatdan asoslang. Ma’muriy sudga taalluqlilik deganda, ma’muriy sudlarda ko‘rib chiqiladigan ishlar tushuniladi. Ma’muriy sud ishlarini yuritish to‘g‘risidagi kodeks va 15-sonli “Ma’muriy ishlarni ko‘rishda birinchi instansiya sudi tomonidan protsessual qonun normalarini qo‘llashning ayrim masalalari to‘g‘risida”gi Oliy sud plenumi qarorida ma’muriy sudlarga taalluqli bo‘lgan ishlar sanab o‘tilgan. Normaga ko‘ra, ba’zi ishlar fuqarolik sudiga, ba’zi ishlar ma’muriy sudga taalluqli bo‘lsa, barcha ishlar fuqarolik sudida ko‘rib chiqiladi, ammo iqtisodiy va harbiy sudlar bilan o‘zaro bog‘liqlik bo‘lsa, bu ishlar ma’muriy sudlar bilan birlashtirilmaydi, har bir sud ishni alohida alohida ko‘rib chiqadi. Kodeksning 27-moddasida ma’muriy sudga taalluqli bo‘lgan ishlar belgilab qo‘yilgan. Bularga: ❖ idoraviy normativ-huquqiy hujjatlar yuzasidan nizolar; ❖ davlat boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, ma’muriy-huquqiy faoliyatni amalga oshirishga vakolatli bo‘lgan organlar, fuqarolar o‘zini-o‘zi boshqarish organlari va mansabdor shaxslarining qonunga xilof, jismoniy va yuridik shaxslarning huqularini buzadigan qarorlari, harakati yoki harakatsizligi yuzasidan nizolashish haqidagi ishlar; ❖ saylov komissiyalari xatti-harakatlari yuzasidan nizolar; ❖ notarial harakatlarni amalga oshirish, fuqarolik holati dalolatnomalarini yozishni ro‘yxatga olish rad etilganligi yoki notariusning yoki fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organi mansabdor shaxsining harakatlari yoki harakatsizligiyuzasidan nizolashish haqidagi ishlar; ❖ davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etish yoki belgilangan muddatda davlat ro‘yxatidan o‘tkazishdan bo‘yin tovlash ustidan nizolashish haqidagi ishlar; ❖ investitsiyaviy nizolar; ❖ raqobat to‘g‘risidagi nizolar kiradi. Shu bilan birga ma’muriy sudlar qonun bilan belgilangan boshqa ishlarni ham ko‘rishi mumkin. Ma’muriy sudga taalluqli ishlar tegishli ma’muriy sudlarda ko‘rib chiqiladi. Kazusdagi holatda fuqaro Arizachi B.Israilov sudga murojaat qilib, davlat raqami 01H777UZ bo‘lgan “Lasetti” rusumli transport vositasi unga tegishli bo‘lib, ishonchnoma asosida tanishi B.Beknazarovning boshqaruvida bo‘lganligini, 2022-yil 10-may kuni ertalab soat 8:08 da Mirobod tumani, Nukus 1-tor ko‘chasi, 2-uy oldida turgan ushbu avtomashinaga kuchli shamol oqibatida daraxt sinib tushib, unga zarar yetkazilganligini bois ushbu ish “Fuqarolik protsessualkodeksi” 26-moddasi 1-qismi 2-bandiga asosan ushbukodeksning 293- moddasiga asosan usbu holatdayuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni aniqlashto‘g‘ risidagi ishlar fuqarolik sudiga taalluqli ishhisoblanadi va bu MSIYUTK ning 26- moddasiga asosan ma’muriy sudning sudloviga taalluqli hisoblanmaydi. 2. Kazusdagi vaziyatdan kelib chiqib javobgarlar doirasini tahlil qiling ularning ishda ishtirokini yoritib bering. Ushbu vaziyatda ma’muriy huquqiy munosabat mavjud emas. Chunki MSIYUTK ning 3-moddasiga asosan ma’muriy sud ish yurituvi amal qilish sohasi fuqarolar va yuridik shaxslarning buzilgan yoki nizolashilayotgan huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish to‘g‘risidagi ma’muriy ishlarni ko‘rib chiqish hamda hal etishda ma’muriy sud ishlarini yuritishni amalga oshirish tartibiga nisbatan tatbiq etiladi. Ushbu holatda yuzaga kelgan munosabat ham yuridik fakt ya’ni hodisa hisblanadi. Unda fuqaro Isroilovning tabiiy ofat natijasida yetkazilgan zararni qoplanishini davlat organidan talab qilishi huquqqa muvofiq emas. Shuningdek “Mahalliy davlat hokimyati organlari to’g’risisdagi qonunning” 25- moddasiga ko’ra ham fuqaroning davlat organiga qo’ygan talabi ushbu organ vakolatlariga kirmaydi. Shu bilan birga TRANSPORT VOSITALARI EGALARINING FUQAROLIK JAVOBGARLIGINI MAJBURIY SUG‘URTA QILISH TO‘G‘RISIDAgi qonunning 6-moddasida har bir transport vositasi egasi o‘z fuqarolik javibgarligini sug’urta qilishga majbur. Ushbu vaziyatda B.Israilov mashinasiga yetgan zararni sug’urta kompaniyasidan undirishi lozim, ya’ni Mirobod tuman hokimiyati ushbu vaziyatda javobgar hisoblanmaydi. 3.Kazusdagi vaziyatdan kelib chiqib davlat boji masalasini tahlil qiling. Ushbu vaziyatda davlat boji tahlil qiladigan bo’lsak, MSIYUTKning 111- moddalariga muvofiq, Davlat bojini to‘lash asoslari, miqdori va tartibi, uni to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash, to‘lashdan ozod qilish tartibi, davlat bojini qaytarish tartibi qonunda belgilanadi. Shuningdek, “Davlat boji to’g’ris’da”gi qonunga muvofiq, davlat boshqaruvi organlarining, ma’muriy- huquqiy faoliyatni amalga oshirishgavakolatli bo‘lgan boshqa organlarning, fuqarola r o‘zini o‘zi boshqarishorganlarining qarorlari, ularning mansabdor shaxslarining har akatlari(harakatsizligi) ustidan berilgan arizalar (shikoyatlar) bo‘yicha fuqarolardan BHMning 1 baravari Miqdorida davlat boji undiriladi. Ushbu kazusimizda esa arizachi B.Israilov Sudga murojaat qilgan, lekin birinchi instansiya sudi ishga taalluqli emasligini ta’kidlab ish tugatish to’g’risida ajrim chiqargan, Ushbu vaziyatda MSIYUTKning 112- moddalariga muvofiq, Davlat boji qonunchilikda belgilangan hollarda qaytarilishi lozim. Sud hujjatida davlat bojini to‘liq yoki qisman qaytarish uchun asos bo‘ladigan holatlar ko‘rsatiladi. Davlat boji to‘langan, lekin sudga kelib tushmagan yoki ushbu sud qaytargan arizalar (shikoyatlar),apellatsiya,kassatsiya shikoyatlariga doir davlat bojlari hamda bojni to‘liqyoki qisman qaytarish nazarda tutiladigan sudhujjatlariga doir sud t omonidan berilgan ma’lumotnomaga asosan qaytariladi. Shuningdek, “Davlat boji to’g’risida”gi qonunning 18-moddasi 1-qism 5-band,2 va 3qismiga muvofiq, agar ish sudga taalluqli bo‘lmasa, ishni yuritish tugatilganda; Davlatboji summalarini qaytarish to‘lo vchining yozma arizasiga binoan yoki sudning hal qiluv qarorlariasosida amalga oshiriladi. Davlat boji summasiniqaytarish uchun arizac hi davlat bojini undirgan tegishli davlat organiga yoki tashkilotga murojaat qilishi kerak. Davlat bojini undirgan davlat organi yoki tashkilot ning rahbari uni qaytarish qonuniyligini tasdiqlagan taqdirda, davlat organi yoki tashkilot va davlat bojiningboshqa oluvchilari ilgari o‘z hi sob varaqlariga o‘tkazilgan davlat boji summalarining tegishli qismlarini to‘lovchining yozma arizasi olingan kundan e’tiboran besh kun ichida yoki sud hujjatlari asosida qaytaradi. O‘z navbatida davlat organi yoki tashkilotqaytarilishi lozim bo‘lgan, ilgari O‘zbekistonRespublikasining Davlat budjeti daromadigao‘tkazilgan davlat boji summasining bir qismini qaytarish to‘g‘risida davlat soliq xizmati organiga yozma shaklda xabar yuboradi. O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjeti daromadiga o‘tkazilgan davlat bojini qaytarish to‘g‘risidagi qaror soliq organi tomonidan davlatorgani yoki tashkilotning tegishli xabarnomasi olingankundan e’tiboran o‘n kun ichida qabul qilinadi. Davlatbojini qaytarish to‘g‘risida qaror qabul qilingantaqdirda s oliq organi davlat bojini to‘lovchigaqaytarishni amalga oshirish uchun O‘zbekistonRe spublikasining G‘aznachiligiga qaytarish to‘g‘risidategishli topshiriqnoma yuboradi. 4.Kazusdagi vaziyatda birinchi instansiya sudining harakatlarini tahlil qiling. Ushbu vaziyatdan kelib chiqib, Ma’muriy sud ish yurituvi to’g’risidagi kodeksning 131-moddasiga ko’ra, arizani (shikoyatni) ish yuritishga qabul qilish to‘g‘risidagi, qabul qilishni rad etish, qaytarish yoki sudga taalluqliligiga ko‘ra boshqa sudga o‘tkazish haqidagi masalani ariza (shikoyat) sudga kelib tushgan kundan e’tiboran besh kundan kechiktirmay yakka tartibda hal qiladi. Ajrim nusxalari ajrim chiqarilgandan keying kundan kechiktirmay ishda ishtirok etuvchi shaxslarga yuboriladi. Xuddi shuningdek, 132-moddasiga asosan, Sudya ushbu Kodeksda nazarda tutilgan talablarga rioya etgan holda berilgan arizani (shikoyatni) ish yuritishga qabul qilishi va ish qo‘zg‘atishi shart. 139-moddaga asosan ishni sud muhokamasiga tayyorlash to’g’risda ajrim chiqariladi. Ya’ni 128 va 130-moddaning talablariga rioya qilgan bo’lishi kerak. Ammo ushbu vaziyatda sudga qilingan murojaat ish yuritishga qabul qilingach taalluqli emasligi aniqlangan bo’lsa sud ish yuritishni tugatishi lozim. Kazusdagi holatda ham sud MSIYuTK ning 108-moddasi 1-bandiga asosan ish sudga taalluqli emasligi sabab 109-moddaga asosan bu bo’yicha ish yuritishi tugatish bo’yicha sud ajrim chiqaradi. 5.Kazusdan kelib chiqib apellatsiya instansiya sudi tomonidan chiqarilishi kerak bo‘lgan sud hujjatining asoslantiruvchi va qaror qismini tuzing. Arizachi маъмурий судга ариза билан мурожаат қилиб, Mirobod tuman hokimiyati mansabdor shaxslarining xatti-harakatini noqonuniy deb topib, tabiiy ofat natijasidan mol-mulkiga yetkazilgan zararni hokimiyatga qoplab berish majburiyatini yuklashni so‘ragan. Arizachining tslabi tumanlararo sud tomonidan qanoatlantirilmagan. Berilgan apellatsiya shikoyati MSIYutK ning 208-moddasiga asosan apellatsiya instansiyasi ish yurirtuviga qabul qilindi. Birinchi instansiya sudi ishda ishtirok etuvchi shaxslar ishtirokida ishni koʻrib chiqib, ishdagi dalillarga huquqiy baho berib, ish uchun ahamiyatga ega boʻlgan holatlarni toʻliq aniqlab, moddiy va protsesssual huquq normalarini toʻgʻri qoʻllab, arizachi B.Israilovningsudga murojaatini ma’muriy sud sudloviga taalluqli emasligi sabab birinchi instansiya sudi ish yuritishni tugatish bo’yicha chiqargan ajrimi huquqqa muvofiq hisoblanadi. Oʻzbekiston Respublikasi MSIYutKning 223-moddasi 3-qismi, 1-bandida apellyasiya instansiyasi sudi apellyasiya shikoyatini (protestini) koʻrish natijalari boʻyicha sudning ajrimini oʻzgarishsiz qoldirishga haqli ekanligi belgilangan. Bayon etilganlarga asosan sudlov hayʼati shikoyatda keltirilgan vajlar sudning ajrimini bekor qilish yoki oʻzgartirishga asos boʻla olmaydi deb hisoblaydi va sud ajrimini oʻzgarishsiz, apellyasiya shikoyatini esa qanoatlantirmasdan qoldirishni lozim topadi. Binobarin, sudlov hayʼati Oʻzbekiston Respublikasi Maʼmuriy sud ishlarini yuritish toʻgʻrisidagi kodeksining 217-219-221-223-moddalarini qoʻllab, sudlov hay’ati qaror qiladi QAROR QILDI: Mazkur ish yuzasidan chiqarilgan tumanlararo maʼmuriy sudining ajrimi oʻzgarishsiz, apellyasiya shikoyati qanoatlantirmasdan qoldirilsin. Qaror qabul qilingan kundan eʼtiboran qonuniy kuchga kiradi. Qaror nusxasi ishda ishtirok etuvchi shaxslarga yuborilsin. Карор устидан кабул килинган кундан бошлаб бир йил муддатда Узбекистон Республикаси Олий Судининг Маьмурий ишлар буйича судлов хайъатига кассация тартибида шикоят ва протест келтирилиши мумкин. Raislik qiluvchi: F.D.Ismoilov |
