Fuqarolik jamiyati shakllanishining umumiy jihatlarini quyidagilar tashkil qiladi

  

  

 

Fuqarolik  jamiyati  muayyan  hududda  yashovchi,  erkin  va  ozod  kishilardan  iborat  aholi,

millat  va  xalqning  yashash  tarzini  anglatadi. Fuqarolik  jamiyati  demokratiyaga  asoslangan

davlatchilik  sharoitida shakllanadigan  va  rivojlanadigan  ijtimoiy  muhitdir.  Fuqarolik jamiyati

shunday  ijtimoiy  muhitki,  bunda  fuqarolar  o‘zaro  hamkorlik  asosida  ijtimoiy  va  boshqa

ehtiyojlarini qonuniy ravishda o‘zlari qondirib boradi.

REJA:

ERKINLIGINI TA’MINLASH

       Rahmatullaeva Umida 

MAVZU: FUQAROLIK JAMIYATI INSTITUTLARINI SHAKLLANTIRISH VA

 

RIVOJLANTIRISH. AXBOROT SOHASINI ISLOH QILISH, AXBOROT VA SO’Z

---

2

Fuqarolik  jamiyati  amal  qilishining  ikkinchi  muhim  omili  erkin  bozor  iqtisodiyotidir.

Erkin bozor iqtisodiyoti sharoitidagina xususiy tadbirkorlik, ishbilarmonlik faoliyati uchun keng

imkoniyatlar yaratilishi mumkin.

Fuqarolik  jamiyatining    uchinchi  muhim  belgisi  quyidagilardan  iborat:  har  qanday

demokratik  davlat  fuqarolarning  ehtiyojlari  va  manfaatlarini  yuqori  darajada  qondirib  borishni

nazarda  tutadi.  Ammo  hozirgi  zamonning  o‘ta  murakkab  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanishi

sharoitida  davlat  tashkilotlarining  fuqarolar  ehtiyojlari  va  manfaatlarini  aniqlash,  ulardan

xabardor  bo‘lish  imkoniyati  tobora  qiyinlashib  bormoqda.  Bu  muammoni  bartaraf  etishning

yagona  yo‘li – davlat  tashkilotlarining  jamiyat  hayotini  boshqarib  borishdagi  ko‘plab

funksiyalarini  bosqichma-bosqich  nodavlat  tashkilotlar,  birlashmalarga  ya’ni  fuqarolik  jamiyati

institutlariga o‘tkazish hisoblanadi.

O‘zbekistonda jamiyat  hayotini  demokratlashtirish  hamda  fuqarolik  jamiyatini  barpo

etishda  fuqarolik jamiyati institutlarining o‘rni va roli beqiyos darajada kattadir. Bu institutlar -

ko‘ngilli  ravishda  tuzilgan,  jamiyat  hayotining  barcha  sohalarida  amal  qiladigan  nodavlat

tipidagi  tuzilmalar  (birlashmalar,  tashkilotlar,  assotsiatsiyalar,  uyushmalar,  markazlar,  klublar,

jamg‘armalar  va  b.)ning    faoliyatini  o‘zida  mujassamlashtiradi.  Mazkur  tuzilmalar  jamiyat

hayotining  barcha  sohalarida  faoliyat  ko‘rsatadi.  Ular  faoliyatining  kuchayishi, o‘z  navbatida,

fuqarolik jamiyatining qay darajada amal qilishini bildiradi.

O‘zbekistonda  fuqarolik  jamiyati  institutlari  sifatida  faoliyat  ko‘rsatuvchi  nodavlat

notijorat  tashkilotlari,  jamoat  birlashmalari,  turli  sohalar  bo‘yicha  markazlar,  jamg‘armalar,

assotsiatsiyalar,  siyosiy  partiyalar,  harakatlar,  diniy  tashkilotlar  bo‘lib,  ular,  mamlakatimizda

fuqarolik jamiyati shakllanishi va rivojlanishining muhim shartidir. Ular, fuqarolarning ijtimoiy-

siyosiy  faolligini  oshirishda,  hamda  ijtimoiy-siyosiy jarayonlardagi  ishtirokini  ta’minlashda

muhim rol o‘ynaydi.

Kuchli  davlatdan – kuchli  fuqarolik  jamiyatiga  bosqichma-bosqich  o‘tib  borish

jarayonida,  fuqarolarning  ijtimoiy-siyosiy  manfaatlarini,  qiziqishlarini  qondirib  borishda  davlat

tashkilotlari bilan bir qatorda nodavlat notijorat tashkilotlari hamda jamoat birlashmalarining roli

kattadir.

Fuqarolik  jamiyatiga  yaqinlashgan  sari  boshqaruvning  ko‘plab  funksiyalari  davlat

tasarufidan o‘z-o‘zini boshqaruv tizimiga o‘tib boradi. Aholining turli qatlamlari, ayrim olingan

shaxs  muayyan  nodavlat  va  jamoat  tashkiloti  orqali  jamiyat  boshqaruvida  faol  qatnashadi.  Shu

asnoda  jamiyat  o‘zini  o‘zi  boshqarib  boradi.  Bu  jarayonda  qaysidir  shaxs,  hokim  yoki  rahbar

xohish-irodasi,  hukmronligi  yoki  muruvvati  bilan  emas,  balki  demokratiyaga  asoslangan,

fuqarolarning yuksak huquqiy madaniyati, dunyoqarashi ustuvor bo‘ladi va har qanday ijtimoiy

faoliyat asosini tashkil qiladi.

Fuqarolik  jamiyati  institutlari  faoliyatining  asl  mohiyati:    unga  a’zo  bo‘lgan  kishilar,

shaxs,  ijtimoiy  guruhlar,  kasb–kor  egalarining  tub  manfaatlarini,  hayotiy  ehtiyojlarini,  amal

qilish  mazmuniga  mos  holda  qondirib  borishdan  iboratdir.  NNTlarning  har  qanday  faoliyati,

o‘tkazadigan ommaviy  tadbirlari ana shu maqsadga qaratiladi.

Hozirda, O‘zbekistonda  fuqarolik  jamiyati  institutlarining  shakllanishi  va  rivojlanishi

uchun qulay ijtimoiy-siyosiy, huquqiy, iqtisodiy-moliyaviy shart-sharoitlar yaratilmoqda.

Fuqarolik  jamiyati  institutlarini  rivojlantirishdan  asosiy  maqsad    jamiyat  a’zolarining

manfaatlari  o‘rtasidagi  muvozanatni  ta’minlash  va  himoya  qilishdan  iborat.  Fuqarolik  jamiyati

institutlari  o‘z  mohiyatiga  ko‘ra,  fuqarolarning  o‘zligini  anglashga,  ijtimoiy  munosabatlarda

o‘zini o‘zi boshqarishga qaratilgan, ixtiyoriy tarzda birlashgan, muayyan bir maqsadga erishishni

nazarda tutgan nodavlat tipidagi tashkilotlardir.

Fuqarolik jamiyati institutlari sifatida faoliyat ko‘rsatadigan nodavlat notijorat tashkilotlari

va  jamoat  birlashmalari  o‘z  mohiyatiga  ko‘ra  davlat  muassasalaridan  farq  qiladi.  O‘zbekiston

Respublikasining “Nodavlat notijorat tashkilotlari to‘g‘risida”gi Qonuni 2-moddasida “nodavlat

notijorat  tashkiloti”  tushunchasiga  quyidagicha  ta’rif  berilgan:  “Nodavlat  notijorat  tashkiloti –

jismoniy  va  (yoki)  yuridik  shaxslar  tomonidan  ixtiyoriylik  asosida  tashkil  etilgan,  daromad

---

3

(foyda)  olishni  o‘z  faoliyatining  asosiy  maqsadi  qilib  olmagan  hamda  olingan  daromadlarni

(foydani)  o‘z  qatnashchilari  (a’zolari)  o‘rtasida  taqsimlamaydigan  o‘zini  o‘zi  boshqarish

tashkilotidir”