Futbol oʼyini qoidalari

Maydon oʼlchamlari va chiziqlar belgilari
Standart futbol maydoni bu toʼrtburchaklar maydon boʼlib, darvoza chiziqlari (soʼnggi chiziqlar) yon chiziqlardan qisqa boʼlishi shart. Keyinchalik, biz futbol maydonining parametrlarini koʼrib chiqamiz.
Futbol maydonining metrdagi oʼlchami aniq tartibga solinmagan, ammo maʼlum chegara koʼrsatkichlari mavjud. Milliy oʼyinlar uchun futbol maydonining darvozadan darvozaga standart uzunligi 90-120 metr, kengligi 45-90 metr oraligʼida boʼlishi kerak. Futbol maydoni 4050 m2 dan 10800 m2 gacha. Taqqoslash uchun 1 gektar = 10000 m2. Xalqaro oʼyinlarda yon chiziqlar uzunligi 100-110 metrdan, darvoza chiziqlari esa 64-75 metrdan oshmasligi kerak. FIFA tomonidan tavsiya etilgan futbol maydonining 105 x 68 metr oʼlchamlari (maydoni 7140 kvadrat metr) mavjud.
Maydonni belgilash xuddi shu chiziqlar bilan amalga oshiriladi, markalashning kengligi 12 santimetrdan oshmasligi kerak (chiziqlar ular cheklagan joylarga kiradi).
Futbol maydonining yon chizigʼi yoki chetiga odatda “chekka” deyiladi.
Oʼrtacha chiziq– bu maydonchani ikkita teng yarmiga boʼluvchi chiziq. Oʼrta chiziqning oʼrtasida 0,3 metr diametrli maydonning markazi joylashgan. Maydon markazini aylanasi 9,15 metrni tashkil etadi. Uchrashuvning ikkala boʼlimi ham, qoʼshimcha vaqt ham zarba berish yoki maydon markazidan uzatma bilan boshlanadi. Har bir urilgan goldan keyin toʼp ham maydon markaziga joylashtiriladi.
Futbolda darvoza chizigʼi maysazor ustidagi toʼsinga parallel ravishda tortiladi.
Futbol darvozasi maydoni– darvoza ustunining tashqarisidan 5,5 metr masofada joylashgan chiziq. Darvoza chizigʼiga perpendikulyar ravishda 5,5 metr uzunlikdagi ikkita chiziq maydonga yoʼnaltirilgan. Ularning soʼnggi nuqtalari darvoza chizigʼiga parallel chiziq bilan bogʼlangan.
Jarima maydoni – har bir darvoza ustunining ichkarisidan 16,5 m masofada joylashgan nuqtalardan, darvoza chizigʼiga toʼgʼri burchak ostida, maydonga ikkita chiziq tortiladi. 16,5 m masofada bu chiziqlar darvoza chizigʼiga parallel boʼlgan boshqa chiziq bilan bogʼlangan. Darvoza chizigʼining markazida va undan 11 metr masofada oʼn bir metrlik belgi qoʼllaniladi, u 0,3 metr diametrli qattiq doira bilan belgilanadi. Darvozabon jarima maydoni ichida qoʼllari bilan oʼynashi mumkin.
Burchak sektorlari – futbol maydonining burchaklarida radiusi 1 metr boʼlgan yoylar. Ushbu chiziq burchak zarbalari uchun cheklangan maydonni tashkil etadi. Maydonning burchaklarida balandligi kamida 1,5 metr va panelning oʼlchami 35x45 santimetr boʼlgan bayroqlar oʼrnatiladi.
Maydonni belgilash chiziqlar yordamida amalga oshiriladi, ularning kengligi bir xil va 12 santimetrdan oshmasligi kerak. Quyidagi rasmda futbol maydonining tartibi koʼrsatilgan.



1.3-rasm


Futbol darvozasi
Toʼliq darvoza chizigʼining oʼrtasida joylashgan. Darvozaning standart oʼlchamlari futbolda quyidagicha:
katta futbolda darvozaning uzunligi yoki kengligi – vertikal ustunlar orasidagi masofa – 7,32 metr;
darvoza balandligi – maysazordan toʼsingacha boʼlgan masofa – 2,44 metr. Ustunlar va tirgaklar diametri 12 santimetrdan oshmasligi kerak.
Darvozalar metalldan yasalgan va oq rangga boʼyalgan, shuningdek toʼrtburchaklar, ellips, kvadrat yoki doira kesimiga ega.
Futbolda darvoza toʼri darvoza kattaligiga mos boʼlishi va kuchli boʼlishi kerak. Quyidagi oʼlchamdagi: 2.50 x 7.50 x 1.00 x 2.00 m hajmdagi futbol toʼrlaridan foydalanish odat tusiga kirgan.



1.4-rasm


Futbol maydonchasining konstruksiyasi
Futbol maydonining namunaviy loyihasi quyidagicha:
Maysali gazon.
Qum va shagal qoplamasi.
Isitish quvurlari.
Drenaj quvurlari.
Shamollatish-aeratsiya quvurlari.
Futbol maydoni tabiiy yoki sunʼiy boʼlishi mumkin. Chim qoʼshimcha parvarish qilishni talab qiladi, yaʼni sugʼorish va urugʼlantirish. Chim haftada ikkitadan ortiq oʼyin oʼtkazishga ruxsat bermaydi. Maysa maysazorning maxsus rulonlarida olib kelinadi. Koʼpincha futbol maydonida maysazorni parvarish qilishning oʼziga xos xususiyatlari tufayli ikki xil oʼtni koʼrish mumkin (chiziqli maydon va chiziqsiz maydon). Maysazorni oʼrib olishda dastgoh avval bir tomonga, soʼngra boshqa tomonga oʼtadi va maysalar turli yoʼnalishlarga tushadi (maysazorni koʼp yoʼnalishli kesish). Bu masofa va tashqi tomonlarni aniqlash qulayligi hamda goʼzallik uchun amalga oshiriladi. Futbol maydonidagi oʼtlarning balandligi odatda 2,5 - 3,5 sm boʼladi. Futbolda hozirgi maksimal toʼpning tezligi soatiga 214 km.
Futbol maydoni uchun sunʼiy chim sintetik materialdan tayyorlangan. Har bir oʼt pichogʼi shunchaki plastmassa emas, balki murakkab shakldagi mahsulotdir. Sunʼiy maysa oʼynalishi uchun, u qum va maydalangan kauchuk plomba bilan qoplangan.