G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

15.2–rasm.Qutbli usul 
1
l
, 
2
l
, … 
5
l
masofalarni o‘lchash uchun svetodalnomer va radiodalnomerlardan 
foydalanish tavsiya etiladi. O’rtacha xatolik 
1
,
0

metrdan oshmasligi kerak. 
i

qutbiy burchaklar har bir nuqta uchun ikki marta o‘lchanishi kerak yoki chap va o‘ng 
burchaklar o‘lchanishi kerak. Aniqlanayotgan direksion burchaklar soni farqi 
masofa 1000 metrgacha bo‘lganda 
5
4 
dan oshmasligi va 2000 metrgacha 
0
3 
dan 
oshmasligi kerak. Bir vaqtning o‘zida vertikal burchaklar, o‘lchangan masofani 
gorizontga keltirish uchun va balandlikni aniqlash uchun o‘lchanadi. 
Cho‘ziq ish fronti bo‘lgan karyerlarda teodolit yo‘llari o‘tkaziladi. Yo‘llar (I, 
II, III) tayanch tarmoqlari punktlari oralig‘ida o‘tkaziladi yoki direksion burchaklari 
ma’lum bo‘lgan tayanch punktlari tomonlari orqali o‘tkaziladi (140-rasm). 
Shuningdek teodolit yo‘llari berk poligon shaklida ham bo‘lishi mumkin. Teodolit 
yo‘llarining uzunligi 1:1000 masshtab syomkasida 2,0 km dan 1:2000 da 2,5 km dan 
va 1:5000 da 6,0 km dan oshmasligi kerak. Tomon uzunliklari 100 metrdan kichik 
va 1:1000 da 300 metrdan, 1:2000 da 400 metrdan katta bo‘lmasligi kerak. 

---

271 
15.3–rasm.Tayanch tarmoqlari punktlarini barpo qiish 
 
Ushbu usullardan tashqari shuningdek ekspluatatsion to‘r usuli va profil 
chiziqlar usullari ham mavjud. 
Ekspluatatsion tur usullari ish hududi reliefi sokin bo‘lsa, yuqori ustuplarda 
foydalaniladi. Tur tamonlari 50 dan 200 metrgacha bo‘lib, ular syomka masshtabiga 
bog‘liq bo‘ladi. 
Profil chiziqlar usullari kon ishlari bir yo‘nalish bo‘yicha rivojlanayotgan 
bo‘lsa va karer nisbatan chuqur bo‘lmasa foydalaniladi.