G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I
Download 6.42 Mb. Pdf ko'rish
|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
|
8.1-rasm.Burchak o`lchash
sxemasi 102 burchak yo’nalishini belgilash uchun xizmat qiladigan qarash trubasi hamda limb markazidan aylanadigan va sanoq olinadigan doira-alidada. Ana shu asbob teodolit deb ataladi. Teodolit nuqtaga shtativ va shovun yordamida o’rnatiladi. Teodolit qismlarining bir-biriga nisbatan qanchalik to’g’ri o’rnatilganligi adilak yordamida tekshiriladi. Berilgan nuqtaning yerning tabiiy yuzasidagi o’rnini topish uchun ko’pincha joyda vertikal burchakni o’lchashga to’g’ri keladi. Vertikal burchak qiyalik burchagi deb ham yuritiladi. Qiyalik burchagi joydagi biror chiziq (AB) bilan uning gorizontal proyeksiyasi (Ab) orasidagi burchakdan iborat. Qiyalik burchagi (α 1 ) gorizontal tekislik (P) dan yuqorida bo’lsa, musbat qiyalik burchagi deb atalib, ishorasi musbat bo’ladi. Qiyalik burchagi α 2 gorizontal tekislik (P) dan pastda joylashgan bo’lsa, manfiy qiyalik burchagi yoki pasayish burchagi deb atalib, ishorasi manfiy bo’ladi. Mamlakatimizda ishlab chiqariladigan teodolitlar gorizontal burchaklarnigina emas, balki vertikal burchaklarni o’lchashga ham moslangan. Vertikal burchakni o’lchash uchun teodolitning qarash trubasi yoniga vertikal doira o’rnatilgan. Vertikal doira, dalnomer va bussol bilan ta`minlangan teodolitlar teodolit-taxeometr deb yuritiladi. Teodolitning asosiy qismlari tuzilishi va bajaradigan ishiga qarab, o’rnatuvchi qismlar va ish qismlariga bo’linadi. Qarash trubasi, limb, alidada, vernyer va sanoq olish moslamari – ish qismlaridir, shtativ, shovun, taglik va adilaklar esa o’rnatish qismlaridir.Teodolitning sxemasi 52- rasmda berilgan. Teodolitning limbi 1va alidadasi 2 gorizontal doirani tashkil etadi. Alidadaning aylanish o’qi asbobning aylanish o’qi 3 deb ataladi, bu o’q limbning ichi kovak o’qi 4 ga, limb o’qi esa taglik 5ning vtulkasiga kirib turadi. Teodolit shtativ 6 ga o’rnatilgandataglikning ko’tarish vintlari 7 shtativ kallagiga tiralib turadi. Teodolit shtativda o’rnatish vinti 8 yordamida mahkamlab qo’yiladi. Download 6.42 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|