G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I
Download 6.42 Mb. Pdf ko'rish
|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
8.7-rasm.Vernyer 107 sanoq olinadi. Agar alidada ko’rsatkichi limbning ikki shtricning oralig’iga tog’ri kelsa, sanoqni ko’z bilan chamalab olishga to’g’ri keladi. Bunday sanoqni aniq olish uchun vernyer va sanoq olish moslamalaridan foydalaniladi. Vernyer limbdan sanoq olish aniqligini oshirish uchun alidadaga chizilgan shkaladan iborat. Limb bo’lak qiymatini l bilan va alidadadagi shkala bo’laklar sonini n bilan belgilasak, vernyer aniqligi t quyidagiga teng bo’ladi: t = l n + 1 (8.2) Limbdan dastlab uning nol shtrixidan alidada ko’rsatkichiga qadar bo’lgan sanoq (gradus va minutlar) olinadi, so’ngra vernyerning qaysi shtrixi limb shtrixiga to’g’ri kelgan bo’lsa, alidada ko’rsatkichidan shu shtrixgacha bo’lgan sanoq (minut va sekundlar) olinadi. Masalan (8.7- rasm a) da vernyer aniqligi 20′ 40′ = 30′; limbdan olingan sanoq 50 o 20’; vernyerdan olingan sanoq 10’; umumiy sanoq 50 o 30’; (8.7-rasm.b) vernyer aniqligi 10′ 20′ = 30"; limbdan olingan sanoq 20 o 10’; vernyerdan olingan sanoq 4’; umumiy sanoq esa 20 o 14’30” dir. Vernyerning nol shtrixi oldidagi va oxirgi shtrixi orqasidagi shtrixlar vernyerdan sanoq olishni osonlashtirish maqsadida chizilgan bo’lib, vernyer aniqligini hisoblashda e`tiborga olinmaydi. Limdan sanoq olish aniqligini oshirish va alidada ekssentisiteti ta`sirini kamaytirish uchun alidadaga ikkita vernyer qilingan. Alidada ekssentisiteti limb bilan alidade markazining bir-biriga to’g’ri kemasligi natijasida ro’y beradi. Ekssentisitet ro’y bermaganda har ikkala vernyerdan olingan sanoqlar bir-biridan 180 o farq qilishi kerak. Ikkala vernyerdan olingan sanoqlar farqi 180±2t dan katta bo’lsa, alidade ekssentisiteti ro’y beradi; uning ta`sirini yo’qotish uchun burchak o’lchashda doimo ikkala vernyerdan sanoqlar olinadi va ularning o’rtachasi hisoblab chiqariladi. Limb va vernyer bo’laklarini oddiy ko’z bilan kuzatish ancha qiyin. Shuning uchun limb va vernyerdan sanoq olishda lupadan foydalaniladi. Vernyer metall limbli teodolitlarda ishlatiladi. Optik teodolitlarda limb bo’laklarini kuzatish va 108 sanoq olish aniqligini oshirish uchun maxsus sanoq olish moslamalari- shtrixli yoki shkalali mikroskoplar ishlatiladi. Download 6.42 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling