Гавай оролларидаги лаваларнинг бир тури -ало

ГОРЫ — Тоғлар — денгиз сатҳидан баланд, КУРУкликдан текисликка
нисбатан қиска масофада кескин кўтарилган Ер юзасининг баландлик
қисми. Т. ларнинг ташқи кўриниши
ёйсимон узоқ масофаларга (бир неча
минг км) чўзилган бўлади. Ж ан. Америкадаги Анд тоғи 9900 км ва тик
қоя ва баланд чўкилар (Димолойда
Жамолунгма чуцциси 8848 м, Помири
д а Коммунизм чуққиси 7495 м ) ҳал
қилади. Т. лар орасида ҳар хил чўкмалар мавжуд. Т. лар ҳозирги вактда қуйидагича бўлинади: тоғлик минтака, тоғлик ўлка, Т. тизмалари ва Т.
занжирлари. Т. ларни ҳар хил гурухларга ажратишда ёш Т. кўтарилиш
(неотектоника) жараёнини ҳисобга
олиб, улар булакли, яхлит ва бурмали хилларга ажратилади, Т. Ер пустининг ҳарақатчан минтакаларида бурмаланиш жараёни натижасида ҳосил бўлади. Т. деб мутлоқ баландлиги 1000 м. дан юқори бўлган баландликларга айтилади. Гипсографик чизиққа
қуруқликнинг ўртача баландликдан
(875 м) юкори бўлган жойлари киритилади. Т. лар ёши ҳақида асосан
икки хил фикр бор: 1. Т. лар ёшини
геологик ва морфологик тўзилишига
ҳараб аниклаш. Бунда Т. ларни бирламчи геосинклинал ҳолатдан бурмаланиб (Байкал, Каледон, Герцин ва Альп) кўтарилган вакти билан ҳисоблаш ва рельефнинг ҳосил бўлиш тарихини аниқлашда Т. лар морфологиясининг нисбатан ёш қарилиги
аникланади. 2. ҳозирги замон тоғларининг ёши янги тектоник ҳарақатлар ёши билан аниқланади.

ГРАБЕН — Грабен ( чуқурлик)— Ер пўстининг, кўтарилган қисмларига нисбатан чуккан ва ёриқлар билан чегараланган қисми. Одатда Г. лар йирик гумбаз кўтарилмалари марказида жойлашиб, улар тўзилишини мураккаблаштиради.Ҳозирги замон кўпчилик тадцицотчиЛарнинг
фикрига кўра, Г. вужудга келишининг
асосий сабаби кўтарилма гумбазлар
шаклланаётган вақтда чўзилувчан
кучларнинг ҳосил бўлишидадир. Рифтогенез ҳам Г. ҳосил бўлишида қатта
аҳамиятга эга. Г. шаклан чўзиқ, узунлиги бир неча юз км, эни ўнлаб км. га
"тенг. Г. йиғиндиси рифт минтақаларни ташкил қилади. Баъзи Г. лар марказида кўллар учрайди. (Байкал,Шаркий Африка Г.) ёки дарёлар томонидан емирилган (Рейн Г.) чўкмалар тариқасида ифодаланган.

ГРАВИМЕТРИЯ — Гравиметрия
(оғирлик, ўлчаш )— геофизика фанининг бир қисми. Ер тортиш кучининг ҳар ерда ҳар хиллигини, коинотдаги сайёраларнинг ўзаро тортиш кучини ўрганади.