G`aznachilik (ma`ruzalar matni)

1-BOB. "G`AZNACHILIK" FANINING MAZMUNI, 
PREDMETI VA VAZIFALARI 
“G‘aznachilik”  fanining  maqsadi  O‘zbekiston  Respublikasi 
byudjet  tizimi  byudjetlarining  g‘aznachilik  ijrosi  amaliyoti  va 
G‘aznachilikni tashkil qilish asoslari soxasi bo‘yicha talabalarga 
bilim berishdan iborat. 
“G‘aznachilik” fanining tuzilishi va tarkibi.  
“G‘aznachilik”  fanining  boshqa  iqtisodiy  fanlar  bilan 
bog‘liqligi. 
Qo’llaniladigan  ta’lim  texnologiyalari:  kirish  ma’ruzasi,  insert 
jadvali, klaster  
 
1.1.   "G`aznachilik" fanining shakllanishi va rivojlanishi 
O`zbekiston  Respublikasida  iqtisodiyotni  erkinlashtirish  va 
modernizatsiyalash  sharoitida  davlat  moliyasi  tizimida  chuqur 
iqtisodiy  islohotlar  amalga  oshirilmoqda.  Bu  islohotlar,  qator 
vazifalar  bilan  birgalikda,  davlat  moliyasini  boshqarish 
samaradorligini 
oshirishni 
nazarda 
tutadi. 
Bunda 
davlatmoliyasini 
boshqarish 
shakllari 
va 
usullarini 
takomillashtirish,  fan-texnika  taraqqiyoti  yutuqlari,  elektron 
hisoblash  mashinalari  va  boshqa  texnik  vositalar  yordamida 
axborotni  jamlash, qayta  ishlash, uzatish qoidalari  va usullarini 
o`zlashtirish  asosida  axborotlashtirishni  yanada  rivojlantirish 
talab etiladi. 
Davlat  moliyasini  boshqarishdagi  islohotlar  sharoitida 
umum-davlatmoliya tizimining bosh bo`g`ini — davlat budjetini 
boshqarish,  budjet  jarayonini  tashkil  etish  tizimidagi  islohotlar, 
xususan  budjet  ijrosida  kassali  tizimdan  jahon  amaliyotida 
sinalgan va o`zining ijobiy natijalarini bergan davlat budjetining 
g`azna ijrosiga o`tish amalga oshirilmoqda. 
Shu  narsa  malumki,  O`zbekiston  iqtisodiyotiga  xorijiy 
mamlakatlar  bozor mexanizmlarini ko`r-ko`rona, sun'iylik  bilan 
tatbiq  etib  bo`lmaydi, chunki  jamiyat a'zolari o`rtasida  shunday 
an'anaviy  iyerarxik  munosabatlar  tizimi  shakilanganki,  ulami 

---

 
 

mensimaslik,  keskin  qarorlar  qabul  qilish  chog`ida  ularni 
o`tiborga  olmaslik  turli  noxush  holatlarga  olib  kelishi  mumkin. 
Shu  bilan  birga,  iqtisodiyotni  boshqarishning  jahon amaliyotida 
tan  olingan  bir  qator  mexanizmlarini  iqtisodiy-ijtirnoiy 
rivojlanish  sharoitlarimizga  tegishli  tarzda  moslashtirgan  holda 
qo`llash  va  ijobiy  foydalanish  maqsadga  tmivofiqdir.  Budjet 
mablag`laridan  oqilona  va  samarali  foydalanishni  ta'minlovchi 
shunday  mexanizmlardan  biri  -  davlat  budjetining  g`azna 
ijrosidir. 
Rivojlangan  mamlakatlar  amaliyotidagi  davlat  budjetiniog 
g`azna 
ijrosi 
tajribasini 
o`zbekistonda 
joriy 
etish 
va 
rivojlantirish,  davlat  moliyaviy  resurslarini  boshqarishning 
axborotlashtirilgan tizimini joriy etish davlat moliyasining holati 
to`g`risida tezkor va  ishonchli axborotlar olish  imkonini  beradi, 
bu esa davlat moliyasini samarali boshqarishni ta'minlaydi. Ana 
shu  holatlaming  mavjudiigi,  shuntngdek,  davlat  moliyasini 
boshqarishning mohiyat jihatdan yangi - budjetning g`azna ijrosi 
mexanizimini 
joriy 
etish 
shart-sharoitlari, 
imkoniyatlari, 
afzalLiklarini, 
g`aznachilikning 
ishlash 
mexanizmlarini 
o`rganishning  zarurligi  mazkur  fanning  kehb  chiqishiga  sabab 
bo`ldi. 
Davlat  moliyasini  boshqarishni  isloh  qilishning  asosiy 
yo`nahshlaridan  biri  mamlakatda  davlat  budjeti  g`azna  ijrosi 
mexanizmini  joriy  qilishdan  iborat.  "Davlat  budjetining  g`azna 
ijrosi to`g`risida"gi O`zbekiston Respublikasi Qonunining ishlab 
chiqilishi  va  qabul  qilinishi  davlat  mablag`larini  taqsimlash  va 
ulardan  foydalanishni  tartibga  solishda  navbatdagi  muhim 
qadam  boidi.  G`aznachilikni  jorty  etish  budjetning  daromadlar 
qismida  tushumlaming  toiiq  va  o`z  vaqtida  tushishini  va 
xarajatlar 
qismida 
budjet 
mablag`larining 
maqsadii 
sarflanishining  nazoratini  kuchaytirish  va  pul  oqimlarini 
samarali boshqarish imkonini berdi. 
 

---

 
9