Gazning issiqlik sig'imi va uning jarayonlar turiga bog'liqligi. Mayer tenglamasi

Andijon mashinasozlik instituti elektrotexnika fakulteti elektr energetika yo‘nalishi 1-kurs talabasidan prizintatsiya
Topshirdi: Otamurodov Sherzod
Tekshirdi: Soxibova Zarnigor
Mavzu: Gazning issiqlik sig'imi va uning jarayonlar turiga bog'liqligi. Mayer tenglamasi.
Reja:
1. Issiqlik sig’imi. Gazlar issiqlik sig’imiva nazariyasi;
2. Haqiqiyvao’rtachaissiqliksig’imlar;
3. Mayеr tеnglamasi
Tеrmodinamik jarayonda ishchi jismga bеrilgan issiqlik miqdorini shu jismning
solishtirma issiqlik sig’imi orqali aniqlanadi. Solishtirma issiqlik sig’imi dеb,
1 kg jismni haroratini 10 оC qizdirish uchun zarur bo’lgan issiqlik miqdoriiga
aytiladi va u c harfi bilan bеlgilanadi.
Issiqlik sig’imi. Gazlar issiqlik sig’imining molekulyar-kinetik nazariyasi
сх = dqх· dt (1)
(1) tenglamadagi qх nafaqat haroratlarning o’zgarishiga, balki issiqlik miqdorining berilishi jarayoniga ham bog’liq bo’ladi va х o’zgarmas parametrga bog’liq ravishda ifodalanib, u jismning hajmi υ, bosimi Р kabi ko’rsa kichlari bo’lishi mumkin.
Bu jarayondagi umumiy issiqlik miqdori quyidagicha aniqlanadi:
q1-2.x = ∫ cx dT, (2)
bu yerdagi integral ishchi jismning dastlabki 1 holati (t1)dan oxirgi belgilangan holatidagi 2 (t2) vaziyatlari bo’yicha olinadi
Issiqlik miqdoriing dq1-2.x qiymati jarayon turiga bog’liq bo’lganligi tufayli
tizim issiqlik sig’imining qiymati сх ham jarayon turiga bog’liq bo’ladi. Bitta tizim tarkibida
jarayon turiga bo’g’liq ravishda turli issiqli sig’imlariga ega bo’ladi va uning qiymati
quyidagi oraliqda o’zgarishi mumkin - ∞ dan + ∞ gacha.
Termodinamika va issiqlik texnikasida o’zgarmas hajmdagi issiqlik sig’imi muhim
ahamiyatga ega hamda u o’zgarmas hajm jarayonidagi issiqlik miqdorining dqυj
ismharoratining o’zgarishiga dT nisbati bilan aniqlanadi.
с0 = dqυ/ dT (3)
Xuddi shuningdek o’zgarmas bosim uchun jismning issiqlik sig’imi
Quyidagicha aniqlanadi.
ср = dqp / dT, (4)
Gazlar issiqlik sig’imining molekulyar-kinetik nazariyasiga binoan gazning mutloq
bosimi qiymat jihatdan molekulalarrning ilgarilanma harakatidagi tezlikning
o’rtacha kinetik energiyasining 2/3 qismiga teng bo’ladi.
Р = 2/3 n/υmω2 /2 (5)
bu yerda,
п –υhajmdagimolekulalarsoni;
υ – 1 kg gazning hajmi;
т – molekulaning massasi;
ω – molekulalarning ilgarilanma harakatidagi o’rtacha tezligi;
mω2/2 – molekulaningo’rtacha kinetik energiyasi.
Molekulyar-kinetik nazariyamolekulalarning ilgarilanma harakatidagi o’rtacha
tezligi bilan mutloq harorat orasidagi bog’lanishni ifodalaydi.
mω2 /2 = ВТ, bu yerda,
Т — mutloq harorat;
В — proporsionallik koefisiyenti.
Oxirgi tenglamani inobatga olgan holda (5) tenglamani quyidagicha yozishimiz
mumkin.
рυ = 2/3 пВТ. (6)
Agar (3.2) tenglamani gazning ikkita holatiga tadbiq qilsak, u holda ularning har
bir uchun tenglama quyidagicha bo’ladi:
p1υ1=2/3пВТ1 или р2υ2=2/3пВТ2.
Issiqlik sig’imi o’zgaruvchan kattalik hisoblanib, harorat o’zgarishi bilan issiqlik
sig’imi ham o’zgaradi. Issiqlik sig’imi idеal gazlar uchun faqat haroratga bog’liq
bo’ladi, real gazlarda esa bosimga ham bog’liq bo’lganligi uchun ularning haqiqiy
va o’rtacha issiqlik sig’imlari o’rganiladi.
Shuning uchun 2 xil kattalik: o’rtacha issiqlik sig’imi va xaqiqiy issiqlik sig’imi
tushunchalari kiritilgan.
Ishchi jismning xaqiqiy issiqlik sig’imi deganda ishchi jismga berilgan (olingan)
issiqlik miqdori hisobiga ushbu jarayonda ishchi jism haroratining o’zgarishiga
olingan nisbatiga aytiladi.
Real gazlarning haqiqiy issiqlik sig’imini quyidagi ikkita qo’shiluvchilarning
yig’indisisifatidaaniqlanadi.
cx= cxo + ∆cx (7)