Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

Jins bilan birikkan holda irsiylanishga oid mustaqil yechish 
uchun masalalar. 
1-masala. Drozofila meva pashshasi ko‘zning qizil rangini 
ifodalovchi gen-W, oq rangini ifodalovchi gen-w ustidan 
dominantlik qiladi, ular jinsiy xromosomalarda joylashgan. 
Tajribada qizil ko‘zli gomozigota urg‘ochi drozofilla, oq ko‘zli 
erkak drozofila bilan chatishtirilgan. Olingan F
1
dagi erkak va 
urg‘ochi formalar o‘zaro chatishtirilib ,F
2
da 300 ta drozofila 
olingan: 
a) Ulardan nechtasi erkak va nechtasi urg‘ochi
b) Erkak drozofillalarning qanchasi qizil ko‘zli, qanchasi oq ko‘zli 
bo‘lgan ? 
2-masala. Mushuklarda B gen jigarrang junning, b gen qora rangli 
junni rivojlanishini ta‘minlaydi. Getorozigota forma chipor junli 
bo‘ladi, bu genlar jinsiy xromosomalarda joylashgan. Qora junli 
erkak mushukni jigarrang junli urg‘ochisi bilan chatishtirilib, 6ta 
nasl olingan.Ulardan 4 tasi urg‘ochi mushuklardir
a) Nechta urg‘ochi mushuk chipor rangli
b) Nechta erkak mushuk jigarrang bo‘ladi? 
3-masala. Odamda gemofiliyani keltirib chiqaruvchi gen – h X 
xromosomada joylashgan. Otasi gemofiliya bilan kasallangan qiz 
sog‘lom yigitga turmushga chiqqan va 8 ta farzand ko‘rishgan. 
a) Farzandning nechtasi sog‘lom?
b) Qizlarning nechtasi sog‘lom? 
c) Gemofiliya bilan kassallangan o‘g‘il bolalar nechta? 
4-masala. Odam ranglarni ajrata olmaslik-daltonizm kasalligi 
retsessiv (d) xolda nasldan- naslga o‘tadi. Rangni normal 
ajratadigan odamlarda D geni bor. Xar ikki gen X 
xromosomalarda joylashgan. Ranglarni normal farq qiladigan, lekin 
mazkur belgi bo‘yicha geterozigota qiz, daltonik yigitga 
turmushga chiqqan va 8 ta farzand ko‘rgan: 
a) Ayol necha xil gameta hosil qiladi ? 
b) Tug‘ilgan bolaning nechtasi normal ko‘radi? 
c) Nechta o‘g‘il bolalarda daltonizm kasalligi mavjud ? 
d) Nechta qiz bola daltonizm kasalligi bilan kasallangan? ? 
5-masala. Odam terisida teri bezlarining bo‘lmasligi retsessiv, 
bo‘lishi dominant belgi hisoblanadi. U belgining genlari X
xromosomada joylashgan. Mazkur belgi bo‘yicha geterozigota qiz, 
ter bezlari bor yigitga turmushga chiqib, 4 ta farzand ko‘rgan 
a) Farzandlarning nechasida teri bezlari bo‘lmaydi ? 
b) Nechta o‘g‘il bolada teri bezlari bo‘lmaydi ? 
c) Qizlarning nechtasi mazkur belgi bo‘yicha geterozigota 
hisoblanadi
6-masala. Tovuqlarda B gen patining chipor, b gen qora rangni 
bo‘liushini ta‘minlaydi. Tajribada chipor tovuq, qora xo‘roz bilan 
chatishtirilganda F
1
dagi 16 ta tovuq va xo‘rozdan :
a) Nechta xo‘roz chipor patli ? 
b) Nechta tovuq qora patli bo‘ladi ? 

---

“Nursux Nuri”ATM Mirzayev Husniddin 
c) F
1
tovuq va xo‘rozlar o‘zaro chatishtirilib, F
2
da 80 ta paranda 
olinsa ularda , nechtasi chipor, nechtasi qora patli bo‘ladi?
d) Ularning nechtasi tovuq nechtasi xo‘roz bo‘ladi ? 
7-masala. Viandot tovuqlarda chipor patning ba‘zilari oltin 
rangda, bazilari kumush rangda tovlanadi. Oltin rangli chipor belgi 
retsessiv, kumush rangli chipor belgi dominant bo‘ladi. Kumush 
rang chipor patli tovuqni, oltin rang chipor patli xo‘rozlar
chatishtirilib 30 ta jo‘ja olingan: 
a) Ulardan nechtasi tovuq?
b) Jo‘jalarning nechtasi chipor patli bo‘ladi ? 
c) Xo‘rozlar nechtasi kumushrang chipor patli bo‘ladi ? 
d) Tovuqlarning nechtasi oltin rang chipor patli bo‘ladi ? 
e) F
1
da necha xil genotip olingan ? 
8-masala. Kanareykalarda patning yashilligi dominant, qo‘ng‘irligi 
retsessiv belgi hisoblanadi. Havaskor qush boquvchi yashil patli 
erkak kanareyka bilan, qo‘ng‘ir patli urg‘ochi kanareykani 
chatishtirib, F
1
da yashil va qo‘ng‘ir patli kanareyka olgan. Yashil 
kanareykalarning yarmisi erkak yarmisi urg‘ochi bo‘lgan ota-ona 
kanareykaning va F
1
duragaylarining genotipini aniqlang . 
9-masala. Gerhem o‘z shogirdlari bilan birgalikda shimoliy 
Karolina shtatida yashovchi oilalarida qonda fosfor yetishmasligi 
bilan bog‘liq bo‘lgan rahit kasalligining alohida formasi nasldan-
naslga o‘tishini o‘rgangan va bu kasallikni D vitamini bilan 
davolash mumkunligini aniqlagan. Bu kassallik dominant genga 
bog‘liq holda nansldan-naslga o‘tadi. Mazkur kassallik bilan 
kassallangan 14 erkak va sog‘lom ayollarning oilasida 21 ta qiz va 
14 ta o‘g‘il bolalar tug‘ulgan. Qiz bolalarning hammasi qonda 
fosfor yetishmasligi kasalli bilan kasallangan. O‘g‘il bolalarning 
hammasi sog‘lom bo‘lgan. Mazkur kassallik nasldan-naslga qanday 
beriladi? U gemofiliya kasalligi nasldan- naslga o‘tishidan qanday 
farq qiladi ? 
10-masala. Tovuqlar jinsiy xromosomasida joylashgan K gen letal 
xususiyatiga ega bo‘lib jo‘jalar tuxumdan chiqmasdanoq nobut 
bo‘lishiga olib keladi .Agar X
K
X
k
x X
k 
Y genotipga ega xo‘roz va 
tovuqlar chatishtirilsa jo‘jalarning necha foizi tuhumdayoq nobut 
bo‘ladi? Ularning genotipi qanday ekanligini aniqlang .